مسأله 1694- اگر دیوانه عاقل شود، واجب نیست روزه های وقتی را که دیوانه بوده قضا نماید.

مسأله 1695- اگر کافر مسلمان شود، واجب نیست روزه های وقتی را که کافر بوده قضا نماید1، ولی اگر مسلمانی کافر شود و دوباره مسلمان گردد روزه های وقتی را که کافر بوده باید قضا نماید. 2.

1- فاضل: همچنین واجب نیست قضای روزه آن روزی را که در آن روز مسلمان شده بگیرد، ولی اگر قبل از ظهر مسلمان شود و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، بنابراحتیاط واجب نیّت کند و روزه بگیرد و اگر آن روز را روزه نگرفت بنابراحتیاط واجب قضای آن را بجا بیارود ولی اگر مرتد مسلمان شود روزه های وقتی را که مرتد بوده باید قضا نماید.

گلپایگانی، صافی: اگر کافر پیش از ظهر روزه ماه رمضان مسلمان شود و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد احتیاط مستحب (صافی: احتیاط واجب) آن است که ان روز را روزه بگیرد و اگر ترک نمود قضا نماید و روزه های قبل قضا ندارد...

2- وحید: اگر مسلمانى کافر شود ، روزه هایى را که در زمان کفر از او فوت شده باید قضا نماید ، و اگر مسلمان شود به اسلام از او ساقط نمى شود.

مظاهری: اگر مسلمانى کافر شود و دوباره مسلمان گردد روزه‏هاى وقتى را که کافر بوده واجب نیست قضا نماید.

مسأله 1696- روزه ای که از انسان بواسطه مستی فوت شده، باید قضا نماید1 اگر چه چیزی را که بواسطه آن مست شده، برای معالجه خورده باشد2، بلکه اگر نیّت روزه کرده و مست شده3 و در حال مستی روزه را ادامه داده تا از مستی خارج شده باشد4 بنابراحتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام کند و بعداً قضا نماید.

1- فاضل: [و] فرق نمی کند که آن چیزی را که بواسطه آن مست شده برای معالجه خورده باشد، یا این که بدون دلیل خورده باشد.

مکارم: هر چند ماده مست کننده را از روی اشتباه و یا برای معالجه خورده باشد، بلکه اگر نیّت روزه را قبلاً کرده بعد در حال مستی روزه را تمام کند بنابراحتیاط واجب باید قضا نماید.

2- آیات عظام به جز اراکی و نوری: [پایان مسأله]

3- نوری: اگر در اثناء روز از مستی بیرون آید، بنابراحتیاط واجب باید روزه را تمام و نیز قضا نماید و اگر در حال مستی روزه را تمام کرده باشد قضا نماید.

4- اراکی: باید قضا نماید.

*****

مظاهری: مسأله- انسان باید روزه‏اى را که به واسطه بیهوشى یا مستى از او فوت شده، قضا نماید ولى اگر قبل از اذان صبح نیّت کند و بعد بى‏هوش یا مست شود و یا در روز از بیهوشى یا مستى بیرون آید و قبل از ظهر نیّت روزه کند روزه او صحیح است و قضا ندارد.

مسأله 1697- اگر برای عذری چند روز روزه نگیرد و بعد شک کند که چه وقت عذر او برطرف شده می تواند مقدار کمتر را که احتمال می دهد روزه نگرفته قضا نماید1، مثلاً کسی که پیش از ماه رمضان مسافرت کرده و نمی داند پنجم رمضان از سفر برگشته یا ششم2، می تواند پنج  روز روزه بگیرد و نیز کسی هم که نمی داند چه وقت عذر برایش پیدا شده، می تواند مقدار کمتر را قضا نماید، مثلاً اگر در آخرهای ماه رمضان مسافرت کند و بعد از رمضان برگردد و نداند که بیست و پنجم رمضان مسافرت کرده، یا بیست و ششم، می تواند مقدار کمتر یعنی پنج روز را قضا کند3

 این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- مظاهری: [پایان مسأله]

گلپایگانی، خوئی، صافی، تبریزی، سیستانی: واجب نیست مقدار بیشتری را که احتمال می دهد روزه نگرفته قضا نماید...

2- خوئی، گلپایگانی، سیستانی، تبریزی، صافی: و یا این که مثلاً در اواخر ماه رمضان مسافرت کرده و بعد از رمضان برگشته و نمی داند که بیست و پنجم رمضان مسافرت کرده یا بیست و ششم، در هر دو صورت می تواند مقدار کمتر – یعنی پنج روز – را قضا کند اگر چه احتیاط مستحب آن است که مقدار بیشتر یعنی شش روز را قضا نماید.

3- سبحانی: ولى اگر قبلاً عدد را مى دانست و بعداً فراموش کرده در این صورت باید احتمال بیشتر را بگیرد.

*****

فاضل: مسأله- اگر در تعداد روزه هایی که نگرفته و باید قضا کند شک دارد بایدبه مقداری که یقین دارد روزه نگرفته قضا کند، مثلاً اگر شک کند که پنج روزه قضا بر عهده اوست یا هفت روزه باید پنج روز را قضا کند، بلی اگر زمان حدوث عذر را می داند ولی نمی داند چند روز طول کشیده است مثلاً می داند روز بیستم ماه بیمار شده یا به سفر رفته و نمی داند تا بیست و پنجم ماه ادامه داشته یا بیست و هفتم به احتیاط واجب باید حداکثر را قضا کند.

زنجانی: مسأله- اگر برای عذری چند روز روزه نگیرد و بعد شک کند که چه وقت عذر او برطرف شده  بنابراحتیاط واجب باید مقداربیشتری را که احتمال می دهد روزه نگرفته قضا نماید مثلاً کسی که پیش ازماه رمضان مسافرت کرده و نمی داند عصر پنجم ماه رمضان از سفر برگشته یا عصر ششم، به احتیاط واجب باید شش روز روزه بگیرد، ولی کسی که نمی داند چه وقت عذر برایش پیدا شده، می تواند مقدار کمتر را قضا نماید، مثلاً اگر در آخرهای ماه رمضان مسافرت کند و بعد از ماه رمضان برگردد و نداندکه شب بیست و پنجم ماه رمضان مسافرت کرده، یا شب بیست و ششم، می تواند مقدار کمتر را  - یعنی پنج روز (با فرض کامل بودن ماه) – قضا کند، اگر چه احتیاط مستحب آن است که مقدار بیشتر، یعنی شش روز، را قضا نماید.

وحید: مسأله- اگر براى عذرى چند روز روزه نگیرد ، و بعد شکّ کند که چه وقت عذر او بر طرف شده ، بنابر احتیاط واجب مقدار بیشترى را که احتمال مى دهد روزه نگرفته قضا نماید ، مثلا کسى که پیش از ماه رمضان مسافرت کرده و نمى داند پنجم ماه از سفر برگشته یا ششم ، بنابر احتیاط واجب شش روز روزه بگیرد ، ولى کسى که نمى داند چه وقت عذر برایش پیدا شده ، مى تواند مقدار کمتر را قضا نماید ، مثلا اگر در آخر ماه رمضان مسافرت کرده و بعد از ماه رمضان برگشته و نمى داند که بیست و پنجم ماه رمضان مسافرت کرده یا بیست و ششم ، مى تواند مقدار کمتر یعنى پنج روز را قضا کند ، اگر چه احتیاط مستحبّ این است که مقدار بیشتر را قضا نماید.

مکارم: مسأله- روزه هایی که به خاطر مسافرت یا بیماری و مانند آن ترک شده باید قضا کند، اما اگر نداند تعداد روزه های فوت شده چه اندازه بوده، کافی است مقداری که یقین دارد قضا کند و اضافه بر آن واجب نیست هر چند احتیاط مستحب است.

مسأله 1698- اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد مانعی ندارد، ولی اگر وقت قضای رمضان آخر تنگ باشد1، مثلاً پنج روز از رمضان آخر2 قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد باید اول، قضای رمضان آخر را بگیرد3.

1- مکارم: باید بنابراحتیاط اول قضای رمضان آخررا بگیرد.

2- بهجت: از رمضان گذشته...

3- زنجانی: ولی اگر قضای ماه رمضان های قبل را بگیرد معصیت کرده ولی روزه اش صحیح است.

اراکی، وحید: احتیاط واجب آن است که اول، قضای رمضان آخررا بگیرد.

گلپایگانی، صافی، نوری: احتیاط مستحب آن است که اول، قضای رمضان آخر را بگیرد.

خوئی، تبریزی، سیستانی: بهتر آن است که اول، قضای رمضان آخر را بگیرد.

مسأله 1699- اگر قضای روزه چند رمضان بر او واجب باشد1، و در نیّت معیّن نکند2 روزه ای را که می گیرد قضای کدام رمضان است قضای سال اول حساب می شود3.

این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم، سبحانی و بهجت نیست

1- گلپایگانی: که تأخیر یکی کفّاره دارد و تأخیر دیگری ندارد باید در نیّت معیّن کند روزه ای را که می گیرد، قضای کدام رمضان است.

2- صافی: که قضای سال آخری است قضای آن سال حساب نمی شود و کفّاره تأخیر آن از او ساقط نمی گردد.

3- خوئی، تبریزی: قضای سال آخری حساب نمی شود .

زنجانی: قضای سال آخر حساب نمی شود بلکه از سالهای قبل حساب می شود.

سیستانی: قضای آخرین سال حساب نمی شود که کفّاره تأخیر از او ساقط شود.

*****

وحید: مسأله- اگر قضاى روزه چند ماه رمضان بر او واجب باشد ، واجب نیست معین کند روزه اى را که مى گیرد قضاى کدام ماه رمضان است ، مگر اینکه بین آن دو در اثر اختلاف باشد

مسأله 1700- کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر وقت قضای روزه او تنگ نباشد می تواند پیش ازظهر روزه خود را باطل نماید1.

1- مکارم: ولی بعد از ظهر جایز نیست، همچنین اگر قضای روزه غیر معیّنی (مانند قضای روزه نذر) را گرفته باشد، احتیاط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند.

*****

خوئی، سیستانی: مسأله- در قضای روزه رمضان می تواند پیش از ظهر روزه خود را باطل نماید، ولی اگر وقت قضا تنگ باشد بهتر آن است که باطل ننماید.

. وحید: بنابر احتیاط واجب نمى تواند باطل نماید.

زنجانی: مسأله- در قضای روزه ماه رمضان، اگر ازشب نیّت روزه را داشته باشدیا وقت قضا تنگ باشد، جایز نیست روزه خود را باطل کند، خواه پیش از ظهر باشد خواه بعد ازظهر، و اگر از شب نیّت نکرده باشد و وقت هم داشته باشد می تواند پیش از ظهر روزه خود را باطل نماید ولی بعد از ظهر نمی تواند.

بهجت: مسأله- کسی که قضای روزه ماه رمضان گرفته است، در صورت وسعت وقت پیش از ظهر می تواند افطار کند و آن قضا را در وقت دیگری انجام دهد ولی افطار بعد از ظهر حرام است ، و اگر بعد از ظهر افطار کند باید کفّاره بدهد و کفّاره او اطعام ده فقیر و در صورت عدم توانایی سه روز روزه گرفتن است.

مسأله 1701- اگر قضای روزه ماه رمضان شخص دیگری را گرفته باشد1، احتیاط واجب آن است که2 بعد از ظهر روزه را باطل نکند.

این مسأله در رساله آیات عظام مظاهری و بهجت نیست.

1- خوئی، گلپایگانی، صافی، زنجانی، تبریزی، سیستانی، وحید: اگر قضای روزه میِّتی را گرفته باشد...

فاضل: اگر قضای روزه شخص دیگر را گرفته باشد...

نوری، سبحانی: اگر قضای روزه معیّنی را (سبحانی: مانند قضای روزه نذر) گرفته باشد...

2- خوئی، تبریزی، سیستانی: بهتر است...

گلپایگانی، صافی، زنجانی، وحید: احتیاط مستحب است...

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1700.

مسأله اختصاصی

سبحانی: مسأله1355- اگر قضای روزه معینی را (مانند قضای روزه نذر)گرفته باشد احتیاط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند.

مسأله 1702- اگر به واسطه مرض ، یا حیض، یا نفاس، روزه رمضان را نگیرد1 و پیش از تمام شدن رمضان بمیرد، لازم نیست روزه هایی را که نگرفته برای او قضا کنند2، اگر چه مستحب است.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- سیستانی: و پیش از گذشت زمانی که بتواند آن روزه هایی را که نگرفته قضا کند بمیرد، آن روزه ها قضا ندارد.

وحید: و پیش از تمام شدن ماه رمضان یا بعد از تمام شدن ماه و قبل از تمکّن از قضا بمیرد ، روزه هایى را که نگرفته قضا ندارد.

2- گلپایگانی، خوئی، فاضل، تبریزی، مکارم، صافی، زنجانی، نوری، سبحانی، مظاهری: [پایان مسأله]

مسأله 1703- اگر بواسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بکشد، قضای روزه هایی را که نگرفته بر او واجب نیست و باید برای هر روز یک مد که تقریباً ده سیر است طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد1، ولی اگر بواسطه عذر دیگری مثلاً برای مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند، روزه هایی را که نگرفته باید قضا کند2 و احتیاط مستحب 3 آن است که برای هر روز یک مد طعام هم به فقیر بدهد.

این مسأله دررساله آیت الله بهجت نیست.

1- سیستانی: باید برای هر روز یک مد (750 گرم تقریباً) طعام یعنی گندم یا جو یا نان و مانند اینها به فقیر بدهد...

وحید: باید براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد...

زنجانی: باید برای هر روز یک مد – که به احتیاط واجب حدود 900 گرم است- طعام به فقیر بدهد...

سبحانی: باید براى هر روز یک مدّ که تقریباً 750 گرم است، طعام یعنى آرد گندم به فقیر بدهد...

2- مکارم: احتیاط واجب آن است که روزه هایی را که نگرفته، بعد از ماه رمضان قضا کند و برای هر روز یک مد طعام به فقیر دهد، همچنین اگر ترک روزه به خاطر بیماری بوده، بعد بیماری رفع شده و عذر دیگری مانند مسافرت پیش آمده است.

3- خوئی، اراکی، فاضل، سیستانی، تبریزی، صافی، وحید، سبحانی: احتیاط واجب...

زنجانی: احتیاط...

*****

مظاهری: مسأله- اگر به واسطه عذرى نظیر مرض، نداشتن قدرت، مسافرت یا شیر دادن و مانند اینها، روزه رمضان را نگیرد و تا رمضان سال بعد به واسطه هر عذرى نتواند قضا کند، قضاى روزه‏هایى را که نگرفته است بر او واجب نیست و باید براى هر روز معادل 750 گرم گندم یا جو و مانند اینها یا قیمت اینها را در صورت تمکّن به فقیر بدهد.

مسأله 1704- اگر بواسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و بعد از رمضان مرض او برطرف شود ولی عذر دیگری پیدا کند که نتواند تا رمضان بعد قضای روزه را بگیردباید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید1 و نیز اگر در ماه رمضان، غیرمرض عذر دیگری داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر برطرف شود و تا رمضان سال بعد بواسطه مرض نتواند روزه بگیرد2 روزه هایی را که نگرفته باید قضا کند3.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- اراکی، سیستانی: و بنابراحتیاط واجب، برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد...

2- سیستانی: [پایان مسأله].

3- اراکی، خوئی، فاضل، تبریزی: و بنابراحتیاط واجب برای هرروز یک مد طعام به فقیر بدهد.

وحید: و در هر دو صورت احتیاط واجب این است که براى هر روز نیز یک مُد طعام به فقیر بدهد.

صافی: و بنابراحتیاط مستحب کفّاره نیز بدهد.

زنجانی: و در هر دو صورت بنابراحتیاط برای هر روز یک مد طعام نیز به فقیر بدهد.

مکارم، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1703.

مسأله 1705- اگر در ماه رمضان به واسطه عذری روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آینده عمداً قضای روزه را نگیرد1 باید روزه را قضا کند و برای هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها هم به فقیر بدهد2.

این مسأله دررساله آیت الله بهجت نیست

1- زنجانی: تا ماه رمضان آینده بدون عذر قضای روزه را نگیرد...

2- خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، وحید: برای هر روز یک مد طعام هم به فقیر بدهد

سبحانی: براى هر روز یک مدّ آرد گندم هم به فقیر بدهد.

مظاهری: براى هر روز 750 گرم گندم یا جو و مانند اینها یا قیمت اینها را به فقیر بدهد.

مسأله 1706- اگر در قضای روزه کوتاهی کند تا وقت تنگ شود و در تنگی وقت عذری پیدا کند باید قضا را بگیرد1، و برای هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد2 بلکه اگر موقعی که عذر دارد تصمیم داشته باشد که بعد از برطرف شدن عذر روزه های خود را قضا کند و پیش از آن که قضا نماید در تنگی وقت عذر پیدا کند باید قضای آن را بگیرد، و احتیاط واجب3 آن است که برای هر روز یک مد غذا به فقیر بدهد.

این مسأله در رساله آیات عظام بهجت و مظاهری نیست

1- خوئی، تبریزی، سیستانی: و (سیستانی: بنابراحتیاط واجب) برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و همچنین است ( خوئی، تبریزی: بنابراحتیاط واجب) اگر بعد از برطرف شدن عذر تصمیم داشته باشد که روزه های خود را قضا کند ولی پیش از آن که قضا نماید در تنگی وقت عذر پیدا کند.

وحید: براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد.

گلپایگانی، صافی: در تنگی وقت عذری پیدا کند  که پیش از ماه مبارک  نتواند قضا نماید باید قضا را بعد بگیرد.

فاضل: باید قضا را در سال بعد بگیرد...

2- گلپایگانی، صافی: هر چند موقعی که عذر دارد ، تصمیم داشته باشد که بعد از برطرف شدن عذر روزه های خود را قضا کند.

مکارم: اما اگر کوتاهی نکرده و اتّفاقاً در تنگی وقت، عذری پیدا شده فقط قضا لازم است.

سبحانی: براى هر روز یک مد آرد گندم هم به فقیر بدهد.[پایان مسأله]

فاضل: برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد...

3- فاضل: احتیاط مستحب...

*****

زنجانی: مسأله- اگر در قضای روزه سستی و مسامحه کند تا وقت تنگ شود و در تنگی وقت عذری پیدا کند که موجب ترک روزه شود، باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و بعد از برطرف شدن عذر، قضارا بگیرد و اگر مسامحه نکند و تصمیم داشته باشد که روزه های خود راقضا کند ولی پیش از آن که قضا نماید، در تنگی وقت عذر پیدا کند، پس از برطرف شدن عذر باید قضا را گرفته بنابراحتیاط برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

مسأله 1707- اگر مرض انسان چند سال طول بکشد ، بعد از آن که خوب شد1 اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد باید قضای آخر را بگیرد و برای هر روز از سالهای پیش یک مد که تقریباً ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد2.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست

1- گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، صافی، وحید: باید قضای رمضان آخر را بگیرد و برای هر روز از سالهای پیش یک مد طعام (گلپایگانی، صافی: یک مد گندم یا جو و مانند اینها) به فقیر بدهد.

زنجانی: هر مقداری که تا ماه رمضان بعد برای گرفتن روزه قضای ماه رمضان آخر، زمان داشته باشد باید روزه بگیرد و اگر نگرفت درسالهای بعد بگیرد و قضای روزه سالهای قبل و بقیه روزهای سال آخر لازم نیست بلکه برای هر روز ازآن یک مد طعام به فقیر بدهد.

2- فاضل: طعام به فقیر بدهد.

سبحانی: برای هر روز یک مد آرد گندم هم به فقیر بدهد.

مسأله 1708- کسی که باید برای هر روز یک مد طعام 1به فقیر بدهد می تواند کفّاره چند روز را به یک فقیر بدهد2.

این مسأله دررساله آیت الله بهجت نیست

1-مظاهری: 750 گرم طعام...

2-  مکارم: و اگر مقداری نان دهد که گندم آن به اندازه یک مد باشد کافی است، ولی پول آن را نمی تواند بدهد مگر این که اطمینان داشته باشد آنرا برای خرید نان مصرف می کند.

مسأله 1709- اگر قضای روزه رمضان را چند سال تأخیر بیندازد باید قضا را بگیرد1 و برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد2.

این مسأله دررساله آیت الله بهجت نیست

1- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: و از جهت تأخیر در سال اول برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و اما از جهت تأخیر چند سال بعدی، چیزی بر او واجب نیست.

زنجانی: و از جهت تأخیر سالهای بعد چیزی بر او واجب نیست.

2- مکارم: و با گذشت سالها کفّاره متعدد نمی شود.

سبحانی: برای هر روز یک مد آرد گندم هم به فقیر بدهد.

*****

مظاهری: مسأله- اگر قضاى روزه رمضان را یک سال یا چند سال تأخیر بیندازد باید قضا را بگیرد و در صورتى که ممکن باشد براى هر روز 750 گرم طعام به فقیر بدهد، و از جهت تأخیر یک سال یا چند سال چیزى بر او واجب نمى‏شود.

مسأله 1710- اگر روزه رمضان را عمداً نگیرد1، باید قضای آن را بجا آورد و برای هر روز دو ماه روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یک بنده آزاد کند2 و چنانچه تا رمضان آینده قضای آن روزه را بجا نیاورد برای هر روز نیز دادن یک مد طعام لازم است3.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مکارم نیست

1- زنجانی: بدون عذر نگیرد...

2- زنجانی: به تفصیلی که در مسأله [1660] گذشت...

3- گلپایگانی، صافی: برای هر روز، دادن یک مد بنابراحتیاط، لازم می شود.

خوئی، تبریزی: (سیستانی: بنابراحتیاط لازم) برای هر روز یک مد طعام نیز کفّاره بدهد.

زنجانی: بنابراحتیاط  (علاوه بر کفّاره پیشین )برای هر روز یک مد دیگر طعام به فقیر بدهد.

وحید: باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

*****

سبحانی: مسأله- اگر روزه رمضان را عمداً نگیرد، ـ علاوه بر کفّاره ـ باید قضاى آن را به جا آورد و چنانچه تا رمضان آینده قضاى آن روزه را به جا نیاورد، و براى هر روز نیز یک مدّ باید به فقیر بدهد.

مسأله 1711- اگر روزه رمضان را عمداً نگیرد و در روز کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد1، مثلاً چند مرتبه جماع کند یک کفّاره کافی است.

این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم، فاضل ، بهجت، سبحانی و مظاهری نیست.

1- اراکی: یک کفّاره کافی است ولی اگر چند مرتبه جماع کند باید برای هر مرتبه یک کفّاره بدهد.

*****

خوئی: مسأله- اگر روزه رمضان را عمداً نگیرد، و در روز مکرر جماع یا استمناء کند کفّاره هم مکرر می شود. ولی اگر* چند مرتبه کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد، مثلاً چند مرتبه غذا بخورد. یک کفّاره کافی است.

. گلپایگانی، صافی، نوری: اگر روزه رمضان را عمداً نگیرد و در روز مکرر جماع کند (گلپایگانی، صافی: بنابراحتیاط واجب) کفّاره هم مکرر می شود...

.وحید: اگر روزه ماه رمضان را عمداً نگیرد ، و در روز مکرّر جماع یا استمناء کند ، بنابر احتیاط واجب کفّاره هم مکرّر مى شود...

.سیستانی: کفّاره مکرر نمی شود...

* سیستانی: و همچنین اگر...

.زنجانی: یا هم غذا خورده و هم با مایع روان اماله کند...

مسأله 1712- بعد از مرگ پدر پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که درمسأله 1390 گفته شد بجا آورد ولی قضای روزه مادر، بر پسر واجب نیست1.

این مسأله در رساله آیت الله  بهجت نیست

1- فاضل: بنابراحتیاط واجب قضای روزه مادر را نیز بجا آورد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1390.

*****

اراکی، نوری: مسأله- بعد از مرگ پدر و مادر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه آنان را به تفصیلی که در مسأله [1390] گفته شد بجا آورد.

گلپایگانی، صافی: مسأله- بعد از فوت پدر و همچنین بنابراحتیاط واجب مادر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه آنان را به تفصیلی که در مسأله [1390] گفته شد بجا آورد.

خوئی، تبریزی، وحید: مسأله- بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای روزه او را به تفصیلی که در نماز قضای پدر، مسأله [1390] گفته شد بجا آورد.

سیستانی: مسأله- بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر بنابراحتیاط لازم باید قضای روزه رمضان او را به تفصیلی که در نماز ، در مسأله [1390] گفته شد، بجا آورد و می تواند بجای هر روز (750 گرم) طعام به فقیری بدهد، هر چند از مال میت، اگر ورثه راضی باشند.

زنجانی: مسأله- بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر بایدقضای روزه او را ، به تفصیلی که در بخش احکام نماز در مسائل [1390 به بعد] گفته شد، بجا آورد.

مکارم: مسأله- بعد از مرگ پدر یا مادر باید پسر بزرگتر قضای نماز و روزه او را به شرحی که در مسأله قضای نماز گفته شد بجا آورد.

سبحانی: مسأله- بعد از مرگ پدر; پسر بزرگتر باید قضاى نماز و روزه او را به تفصیلى که در مسأله[1390] گفته شد، به جا آورد ولى قضاى روزه مادر بر پسر واجب نیست.

مسأله 1713- اگر پدر1 غیر از روزه رمضان، روزه واجب دیگری را مانند روزه نذر نگرفته باشد2 باید پسر بزرگتر قضا نماید3.

این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم، مظاهری و بهجت نیست.

1- گلپایگانی، صافی، نوری، سبحانی: و مادر...

2- سیستانی: یا اجیر شده و نگرفته باشد، قضای آن بر پسر بزرگتر لازم نیست.

3- اراکی، نوری: بنابراحتیاط واجب باید پسر بزرگتر قضا نماید (نوری: ولی اگر برای روزه اجیر شده و نگرفته باشد، بر پسر بزرگ لازم نیست).

گلپایگانی، صافی: احتیاط واجب آن است که پسر بزرگتر قضا نماید.

خوئی، زنجانی، تبریزی: احتیاط واجب آن است که پسر بزرگتر قضا نماید ولی اگر برای روزه ای اجیر شده و نگرفته باشد قضای آن بر پسر بزرگتر لازم نیست . (تبریزی: و نیز اگر قضای روزه جد برپدر واجب بوده و پدر آنها را نگرفته بر پسر قضای آنها لازم نیست).

وحید: واجب است که پسر بزرگتر قضا نماید ، ولى اگر براى روزه اجیر شده و نگرفته باشد قضاى آن بر پسر بزرگ لازم نیست.

سبحانی: قضاى آن بر پسر بزرگ واجب  نیست.

*****

فاضل: مسأله- اگر کسی که مرده غیر از روزه رمضان روزه واجب دیگری را مانند روزه نذر نگرفته باشد، بنابراحتیاط واجب آن را نیز پسر بزرگتر قضا نماید.

مسأله اختصاصی

مکارم: مسأله 1439- اگر ولی میت نداند که میت قضای روزه بر ذمه دارد یا نه، واجب نیست برای او قضا بگیرد و اگر اجمالاً بداند مقداری قضای روزه بر ذمه اوست باید به اندازه ای که یقین دارد بجا آورد و بیش از آن لازم نیست.

مسأله 1660- کسی که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است ، باید (یک بنده آزاد کند یا1) به دستوری که در مسأله بعد گفته می شود دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد- که تقریباً ده سیر است- طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهد2 و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد 3 هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند، اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید: «استغفرالله» .و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است که هر وقت بتواند، کفّاره را بدهد4.

1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله نوری نیست]

2- بهجت: و دادن پول کافی نیست ولی اگر فقیر را در خرید و قبول آن وکیل کند و فقیر نیز انجام دهد کافی است.

3- اراکی: مخیر است که هیجده روز روزه بگیرد یا هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند هیجده روز روزه بگیرد یا چند مد طعام بدهد، هر مقدار از این دو را که می تواند عمل کند و اگر آن را هم نتواند انجام دهد باید استغفار کند، اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

گلپایگانی: هر مقدار می تواند صدقه به فقرا بدهد و اگر از دادن صدقه هم عاجز است هیجده روزپی در پی روزه بگیرد و اگر روزه هم نتوانست بگیرد استغفار کند و هر قدر بتواند روزه بگیرد و اگر اصلاً نمی تواند روزه بگیرد اکتفا به استغفار نماید اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط واجب آن است که هروقت بتواند کفّاره را بدهد.

صافی: هر مقدار می تواند صدقه به فقرا بدهد و استغفار کند و اگر از دادن صدقه هم عاجز باشد اکتفا به استغفار نماید اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید «استغفرا لله» و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

فاضل: مخیر است بین این که هیجده روز روزه بگیرد و یا این که هر چند مد که می تواند به فقرا اطعام بدهد و اگر نتواند بدهد، باید استغفار کند اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید: استغفرالله و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

4- نوری: احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

*****

خوئی، تبریزی: مسأله- در کفّاره افطار روزه ماه رمضان باید یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسأله بعد گفته می شود دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد- که تقریباً ده سیر است-. طعام یعنی گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد بنابراحتیاط واجب باید به قدر امکان تصدق و استغفار نماید* و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

. سیستانی:  یک مد- که تقریبا 750 گرم است-...

*سیستانی: چنانچه این ها برایش ممکن نباشد باید به قدر امکان تصدق دهد و اگر ممکن نیست استغفار نماید...

وحید: مسأله- کفّاره افطار روزه ماه رمضان این است که یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسأله  بعد می آید دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد –که تقریبا ده سیر است- طعام یعنی گندم یا آرد یا نان یا خرما و مانند این ها بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد  بنابراحتیاط واجب بین تصّدق  به هر اندازه  که می تواند و استغفار جمع نماید و اگر امکان تصدق نبود استغفار نماید اگرچه یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط واجب آن است  که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

زنجانی: مسأله- کسی که  کفّاره روزه ماه رمضان بر او واجب است باید یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسائل بعد گفته می شود دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را اطعام کند یا به هر کدام یک مد طعام بدهد و اگر مقدار شصت مد برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر یک مد هم نتواند طعام دهد استغفار می کند و احتیاط مستحب آن است که هر مقدار  که  می تواند به فقیر طعام دهد و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره بدهد و اگر مقداری داده آن را تکمیل کند . مد بنابرمشهور کمی بیش از نه سیر و نیم است ولی ظاهرا بیش از این مقدار است و بنابرنظر برخی از محققّان تقریبا  900 گرم است و احتیاط واجب در رعایت این قول است. توضیح بیشتر درباره مد (که معادل  صاع است ) در مسأله [1864] و [1991] خواهد آمد و در طعام نیز احتیاط مستحب آن است که تنها گندم یا آرد گندم یا نان  گندم داده شود هر چند ظاهرا هر طعامی که  بدهد کافی است.

مکارم: مسأله- کفّاره روزه یکى از سه چیز است: آزاد کردن یک بنده، یا دو ماه روزه گرفتن، یا شصت فقیر را سیر کردن (و اگر به هر کدام یک «مُد» -که تقریباً 750 گرم است- گندم یا جو یا مانند آنها بدهد کافى است). و در زمان ما که بنده آزاد کردن موضوع ندارد در میان دو چیز دیگر مخیّر است و به جاى گندم مى تواند مقدار نانى بدهد که گندم آن به اندازه یک «مُد» است.هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود هر چند «مُد» که مى تواند به فقرا اطعام کند و اگر نتواند باید 18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که مى تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار کند و همین اندازه که در قلب بگوید: «استغفراللّه» کافى است و واجب نیست بعداً که قدرت پیدا کرد کفّاره رابدهد.

سبحانی: مسأله- کسی که کفّاره روزه رمضان  بر او واجب است باید یک بنده آزاد کند یا به نحوی که در مسأله بعد گفته شد دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد که تقریبا 750 گرم است طعام یا آرد گندم بدهد یا مقدار نانی که آرد آن به اندازه 750 گرم باشد بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا بدهد و اگر نتواند طعام بدهد  18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که می تواند بگیرد و اگر نتواند باید استغفار کند اگر چه مثلا یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط مستحب آن است  که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

مظاهری: مسأله- کسی که کفّاره روزه رمضان  بر او واجب است باید دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر نماید یا به هر کدام  هفتصد و پنجاه گرم طعام یعنی گندم یا جو و مانند این ها یا قیمت آن ها را بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند و چنانچه دادن کفّاره برای او ممکن شود واجب نیست کفّاره بدهد.

مسأله 1661- کسی که می خواهد دو ماه کفّاره روزه رمضان1 را بگیرد، باید سی و یک روز آن را2 پی در پی بگیرد3 و اگربقیه آن پی در پی نباشد اشکال ندارد.

1- خوئی، سیستانی: کفّاره ماه رمضان...

تبریزی: کفّاره افطار روزه ماه رمضان...

2- خوئی، سیستانی، زنجانی، وحید: باید یک ماه تمام و یک روز آن را از ماه دیگر...

3- زنجانی: و نباید موقعی شروع کند که در بین یک ماه و یک روز، روزی مانند عید قربان باشد که  روزه آن حرام است یا روزی باشد که  روزه آن به جهت دیگری واجب است و با روزه کفّاره قابل تداخل نیست؛ ...

مکارم: احتیاط واجب آن است که 31 روز آن پی در پی بجا آورد، ولی در 18 روز – که در بالا گفته شد- پی در پی بجا آوردن لازم نیست.

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1662.

مسأله 1662- کسی که می خواهد دو ماه کفّاره روزه رمضان را بگیرد، نباید موقعی شروع که در بین سی و یک روز1 روزی باشد که مانند عیدقربان، روزه آن حرام است2.

این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست

1- خوئی، وحید: در بین یک ماه و یک روز...

2- تبریزی: روزه آن صحیح نیست.

سیستانی: نباید موقعی شروع کند که می داند در بین یک ماه و یک روز، روزی باشد که مانند عید قربان، روزه آن حرام است یا روزه آن واجب است.

زنجانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 1661.

*****

بهجت: مسأله- کسی که می خواهد دو ماه روزه کفّاره رمضان را بگیرد باید سی و یک روز آن را پی در پی بگیرد و اگر بقیه آن پی در پی نباشد اشکال ندارد، بنابراین کسی که می خواهد سی و یک روز پی در پی روزه بگیرد باید زمانی را انتخاب کند که در بین این سی و یک روز، روزی  که روزه داشتن در آن حرام است ، مثل عید قربان، وجود نداشته باشد و همچنین روزی نباشد که روزه آن بر او واجب باشد، مثل اینکه نذر کرده باشد یا ماه مبارک رمضان پیش آید.

مسأله 1663- کسی که باید پی در پی روزه بگیرد، اگر بین آن بدون عذر یک روز روزه نگیرد1 یا وقتی شروع کند که در بین آن به روزی برسد 2که روزه آن واجب است. مثلاً به روزی برسد که نذر کرده آن روز را روزه بگیرد باید روزه ها را از سر بگیرد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- خوئی، سیستانی، زنجانی، نوری: باید روزه ها را از سر بگیرد (نوری: و همچنین اگر وقتی شروع کند که در بین آن به روزی برسد که روزه آن واجب است، مثلاً به روزی برسد که نذر کرده آن روز را روزه بگیرد باید روزه ها را از سر بگیرد، در صورتی که از اول متوجّه این موضوع بوده و یا شک داشته باشد).

2- وحید: وقتی شروع کند که بداند در بین آن به روزی می رسد ...

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1662.

*****

مکارم: مسأله- در جایی که باید پی در پی روزه بگیرد اگر در وسط، یک روز را عمداً روزه نگیرد باید همه را از نو بجا آورد.

مسأله 1664- اگر در بین روزهایی که باید پی در پی روزه بگیرد عذری مثل حیض یا نفاس، یا سفری که در رفتن آن مجبور است1، برای او پیش آید، بعد از برطرف شدن عذر واجب نیست روزه ها را از سر بگیرد بلکه بقیه را بعد از برطرف شدن عذر بجا می آورد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- مکارم: می تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نیست از سر بگیرد.

مسأله 1665- اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند1، چه آن چیز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا، یا به جهتی حرام شده باشد، مثل2 نزدیکی کردن با عیال خود در حال حیض3، بنابر احتیاط4 کفّاره جمع بر او واجب می شود یعنی باید یک بنده آزاد کند5 و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند6یا به هر کدام یک مد که تقریباً ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد7. و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها که ممکن است باید انجام دهد8.

1- زنجانی: چنانچه آن مفطر، جماع حرام یا خوردن و آشامیدن حرام باشد....

2- گلپایگانی، تبریزی، صافی: مثل خوردن غذای حلالی  که برای انسان ضرر دارد (صافی: ضرر معتنابهی دارد) و...

خوئی، سیستانی: مثل خوردن غذای حلالی که برای انسان ضررکلی دارد و ...

زنجانی:مثل خوردن غذای حلالی که برای انسان ضرری داردکه موجب فساد بدن می شود و ...

3- سبحانی: بنابراحتیاط باید کفّاره جمع بدهد یعنی یک بنده آزاد کند ، شصت روز روزه بگیرد و به شصت فقیر  هر یک 750 گرم آرد گندم بدهد.

4- فاضل، مکارم: بنابراحتیاط واجب...

[عبارت «بنابراحتیاط» در رساله آیات عظام: اراکی، گلپایگانی، صافی، و زنجانی نیست]

5- سیستانی: یک کفّاره کافی است ولی احتیاط مستحب آن است که کفّاره جمع بدهد یعنی یک بنده آزاد کند...

6- وحید: یا به هر کدام آنها یک مد طعام بدهد و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد هر کدام آنها که ممکن باشد واجب است انجام دهد و بنابراحتیاط واجب استغفار هم بنماید.

7- سیستانی، بهجت: یک مد گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد...

زنجانی، فاضل: یک مد طعام بدهد...

8- زنجانی: و اگر آن چیز حرام غیر از جماع و خوردن و آشامیدن باشد کفّاره تخییری، به تفصیلی که در مسأله [1660] گذشت بر او واجب می شود و احتیاط مستحب آن است که کفّاره جمع بدهد.

*****

مظاهری: مسأله- اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند اگر آن چیز ذاتا حرام باشد مثل شراب و زنا، کفّاره جمع (گرفتن دو ماه روزه که سی و یک روز آن پی در پی باشد و اطعام شصت فقیر) بر او واجب می شود و چنانچه کفّاره جمع برایش ممکن نباشد هر کدام را که ممکن است باید انجام دهد و اگر ذاتا حرام نباشد بلکه به جهتی حرام شده باشد مثل نزدیکی کردن با عیال خود در حال حیض ، کفّاره جمع ندارد.

مسأله 1666- اگر روزه دار دروغی را به خدا و پیغمبر نسبت دهد1، کفّاره جمع که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد بنابراحتیاط بر او واجب می شود2.

این مسأله دررساله آیت الله  بهجت نیست

1- خوئی، تبریزی: عمداً نسبت دهد...

وحید:به خدا وپیغمبر صلی الله وعلیه وآله و ائمّه معصومین علیم السلام عمدا نسبت دهد...

2- اراکی: کفّاره جمع- که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد- بر او واجب می شود.

گلپایگانی: اگر چه روزه خود را به چیز حرامی باطل کرده، ولی کفّاره جمع -که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد -بر او واجب نمی شود.

فاضل: بنابراحتیاط واجب یک کفّاره بر او لازم است نه کفّاره جمع.

مکارم: یک کفّاره کافی است و کفّاره جمع لازم نیست.

سبحانی: یک کفّاره بر او واجب است.

صافی: بنابراحتیاط کفّاره جمع -که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد- بر او لازم می شود.

مظاهری:رجوع کنید به ذیل مساله 1665.

*****

سیستانی: مسأله- اگر روزه دار، دروغی را به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم عمداً نسبت دهد، کفّاره ندارد ولی احتیاط مستحب آن است که کفّاره بدهد.

زنجانی: مسأله- اگر روزه دار عمداً دروغی را به خدا یا پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم یا امام علیهم السلام نسبت دهد بنابراحتیاط ، کفّاره تخییری بر او واجب می شود.

مسأله 1667- اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه جماع کند، یک کفّاره بر او واجب است1، ولی اگر جماع او حرام باشد یک کفّاره جمع واجب می شود2.

این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل و بهجت نیست

1- اراکی: برای هر کدام یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع او حرام باشد برای هر مرتبه یک کفّاره جمع واجب می شود.

گلپایگانی، صافی: بنابراحتیاط برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است، ولی اگر جماع او حرام باشد برای هر دفعه یک کفّاره جمع واجب می شود.

خوئی،: برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و ظاهر این است که استمناء نیز حکم جماع را دارد.

زنجانی: برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع او حرام باشد برای هر دفعه یک کفّاره جمع واجب می شود و ظاهر این است که استمناء نیز در تکرر کفّاره حکم جماع را دارد.

نوری: بنابراحتیاط واجب برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع حرام باشد مثل نزدیکی با زن خود در حال حیض یا زنا و تعدد پیدا کند برای هر دفعه یک کفّاره جمع واجب می شود.

تبریزی: بنابراظهر یک  کفّاره بر او واجب است و استمناء نیز حکم جماع را دارد.

2- مکارم: و همچنین اگر در یک روز چند مرتبه کارهای دیگری که روزه را باطل می کند ، انجام دهد.

مظاهری :رجوع کنید به ذیل مساله 1668.

*****

سیستانی: مسأله- اگر در یک روز ماه رمضان، چند مرتبه بخورد یا بیاشامد یا جماع یا استمناء کند، برای همه آنها یک کفّاره کافی است.

وحید: مسأله- اگر روزه دار در یک روز  ماه رمضان چند مرتبه جماع یا استمناء کند بنابراحتیاط برای هر دفعه  یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع یا استمناء  او حرام باشد بنابراحتیاط برای هر دفعه یک کفّاره جمع بر او واجب می شود.

مسأله 1668- اگر روزه دار دریک ماه رمضان چند مرتبه غیر جماع1 کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد، برای همه آنها یک کفّاره کافی است2.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- خوئی، تبریزی، زنجانی، وحید: و استمناء...

2- فاضل: بنابراحتیاط مستحب باید به همان اندازه که افطار کرده کفّاره بدهد هر چند یک کفّاره کافی است.

سیستانی، مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1667.

*****

مظاهری: مسأله- اگر روزه دار در یک روزه ماه رمضان چند مرتبه کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد  گرچه آن کار جماع باشد برای همه آن ها یک کفّاره کافی است.

مسأله 1669- اگر روزه دار جماع حرام کند1 و بعد با حلال خود جماع نماید یک کفّاره جمع کافی است2.

این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم و بهجت نیست

1- مظاهری: اگر روزه دار زنا کند...

2- اراکی: هم کفّاره جمع واجب می شود و هم باید یک بنده آزاد کند و یا دو ماه روزه بگیرد و یا شصت فقیر را سیر کند.

نوری: یک کفّاره جمع و یک کفّاره غیر جمع – که یکی از سه چیز است – را باید بجا بیاورد.

سبحانی: یک کفّاره جمع بر او واجب است.

فاضل: بنابراحتیاط واجب برای هر کدام کفّاره مستقل واجب است.

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله- اگر روزه دار غیر از جماع. کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد* و بعد با حلال خود جماع نماید.بنابراحتیاط واجب برای هر کدام یک کفّاره واجب می شود.

. خوئی، تبریزی، زنجانی، سیستانی، وحید: و استمناء...

* زنجانی: و بعد جماع یا استمناء نماید برای هر کدام کفّاره واجب می شود.

* وحید: و بعد با حلال خود جماع یا استمناء نماید، برای آن کار یک کفاره ، و برای جماع یا استمناء بنابراحتیاط کفاره دیگری واجب می شود.

. خوئی: برای هر کدام یک کفّاره واجب می شود.

. سیستانی: برای هر دو یک کفّاره کافی است.

. تبریزی: برای هر دو یک کفّاره واجب می شود.

مسأله 1670- اگر روزه دار کاری که حلال است و روزه را باطل می کند انجام دهد مثلاً آب بیاشامد و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل می کند 1 انجام دهد2 مثلاً غذای حرامی بخورد، یک کفّاره کافی است3

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1 - فاضل: به جز جماع که حکم آن گذشت...

2- مکارم: احتیاط واجب آن است برای هر کدام یک کفّاره بدهد.

3- نوری: دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند کافی است.

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله- اگر روزه دار غیر از جماع. کار دیگری که حلال است و روزه را باطل می کند * انجام دهد مثلاً آب بیاشامد، و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل می کند غیر از جماع * انجام دهد، مثلاً غذای حرامی بخورد یک کفّاره کافی است..

. خوئی، زنجانی، تبریزی، وحید: و استمناء....

* تبریزی: کار دیگری که روزه را باطل می کند...

* خوئی، زنجانی، وحید: و استمناء...

* [عبارت «غیر از جماع» در رساله آیت الله تبریزی نیست]

.زنجانی: کفّاره افطار به حلال کافی است.

مسأله 1671- اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی در دهانش بیاید1، چنانچه عمداً آن را فرو ببرد2، روزه اش باطل است. و باید قضای آن را بگیرد و کفّاره هم بر او واجب می شود3  و اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلاً موقع آروغ زدن، خون یا غذایی که از صورت غذا بودن خارج شده، به دهان او بیاید4 و عمداً آن را فرو برد5، باید قضای آن روزه را بگیرد و بنابراحتیاط، کفّاره جمع هم بر او واجب می شود6.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست

1- مکارم: نباید آن را فرو ببرد، و الا روزه او باطل می شود و قضا و کفّاره دارد؛ ولی کفّاره جمع لازم نیست.

2- گلپایگانی، صافی: چنانچه آن را فرو ببرد...

3- سبحانی: [پایان مسأله]

سیستانی: بنابراحتیاط واجب، روزه اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد و کفّاره هم بدهد...

4- تبریزی، زنجانی: موقع آروغ زدن، خون به دهان او بیاید...

5- سیستانی: بهتر است کفّاره جمع بدهد.

فاضل: روزه او باطل می شود و بنابراحتیاط، کفّاره جمع هم بر او واجب می شود.

6- اراکی، گلپایگانی، زنجانی، صافی: باید قضای آن روزه را بگیرد و کفّاره جمع هم بر او واجب می شود.

*****

وحید: مسأله- اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی از غذا در دهانش بیاید چنانچه عمدا آن را فرو ببرد روزه اش باطل و بنابراحتیاط واجب  کفّاره هم بدهد و همچنین است اگر آنچه در دهانش بیاید از صورت غذا بودن خارج شود اگر چه در این صورت احتیاط مستحب این است که کفّاره جمع بدهد و اگر به آروغ زدن چیزی که خوردنش حرام است مثل خون به دهان او بیاید و عمدا فرو ببرد روزه اش باطل و باید قضای آن روز را بگیرد و بنابراحتیاط واجب کفّاره جمع بدهد.

مسأله 1672- اگر نذر کند که روز معیّنی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل کند1، باید یک بنده آزاد نماید یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام دهد2.

1-  سبحانی:  کفّاره آن مانند کفّاره ماه  رمضان است یعنی...

2- فاضل: یعنی کفّاره نذر را بدهد و قضای آن را هم بگیرد.

بهجت: ولی اگر نذر او مطلق باشد و روزی را برای آن روزه بگیرد مانند روزه مستحبّی می تواند در آن روز چه پیش از ظهر و چه بعد از ظهر افطار کند و در روز دیگری برای ادای نذرش روزه بگیرد.

خوئی: باید کفّاره بدهد و کفّاره آن به نحوی است که در کفّاره حنث نذر بیاید.

وحید: باید کفّاره بدهد و کفّاره مخالفت نذر  کفّاره  مخالفت قسم است که در مسأله [2670] خواهد آمد.

تبریزی: باید کفّاره بدهد و کفّاره آن به نحوی است که در مسأله [1660] ذکر شد.

سیستانی: باید کفّاره بدهد و کفّاره آن در احکام نذر خواهد آمد.

صافی: در کفّاره آن دو قول است، یکی این است که یک بنده آزاد نماید و یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام دهد و این قول در صورت اختیار آزاد کردن بنده یا اطعام شصت فقیر مطابق با احتیاط است و قول دیگر تخییر بین آزاد کردن یک بنده و طعام دادن به ده فقیر یا پوشاندن آنها و اگر هیچیک را نتواند، سه روز پی در پی روزه بگیرد.

زنجانی: کفّاره ای مانند کفّاره افطار روزه ماه رمضان، بر وی لازم می گردد، یعنی باید یک بنده آزاد نماید یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد، یا به شصت فقیر به اندازه یک مد طعام دهد یا آنها را سیر کند.

مظاهری: باید کفّاره نذر بدهد و کفّاره آن این است که ده فقیر را سیر نماید یا سه روز روزه بگیرد.

*****

مکارم: مسأله- اگر نذر کند روز معینی را برای خدا روزه بگیرد چنانچه عمدا روزه نگیرد یا روزه خود را باطل کند باید کفاره بدهد (و کفاره ان مانند کفاره ماه رمضان است)

مسأله 1673- اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و کفّاره بر او واجب می شود، ولی اگر خبر دهنده عادل بوده فقط قضای آن روز واجب است.

*****

خوئی، تبریزی، مکارم: مسأله- اگر روزه دار به گفته کسی که می گویند مغرب شده و اعتماد به گفته او نیست افطار کند. و بعد بفهمد مغرب نبوده است (خوئی، تبریزی: یا شک کند که مغرب بوده است یا نه) قضا و کفّاره بر او واجب می شود.

. وحید: اگر روزه دار به گفته کسی که می گوید مغرب شده و قول او شرعا معتبر نیست افطار کند...

گلپایگانی، بهجت، صافی، نوری: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد، اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و کفّاره بر او واجب می شود.

سیستانی: مسأله- اگر روزه را به گفته کسی که می گوید مغرب شده ولی اطمینان برای او حاصل نشده است افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است یا شک کند که مغرب بوده است یا نه، قضا و کفّاره بر او واجب می شود و اگر معتقد بوده که قول او حجت است فقط قضا لازم است.

فاضل: مسأله- اگر انسان صرفاً به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و کفّاره بر او واجب است.

زنجانی: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده و او گفته او را مورد اعتماد نمی داند، افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است یا شک کند که مغرب بوده است یا نه، قضا و کفّاره بر او واجب می شود.

سبحانی: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که  گفتارش  قابل اعتماد و اطمنان نباشد و می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده  است قضا و کفّاره بر او واجب می شود.

مظاهری: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد که مغرب نبوده است اگر گفته او حجت بوده است نظیر ثقه و اذان وقت شناس ، قضا و کفّاره ندارد و اگر حجت نبوده  باید قضای آن را بگیرد.ولی کفّاره ندارد.

مسأله 1674- کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده1 اگر بعد از ظهر مسافرت کند، یاپیش از ظهر برای فرار از کفّاره سفر نماید2، کفّاره از او ساقط نمی شود3 بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد کند4، بنابراحتیاط  کفاره بر او واجب است.

1- بهجت: اگر برای فرار از کفّاره به سفربرود اگر چه پیش از ظهر باشد کفّاره از او ساقط نمی شود.

مکارم: بعد به مسافرت برود، کفّاره از او ساقط نمی شود.

سبحانی: اگر بعد از ظهر  یا پیش از ظهر برای فرار از کفّاره سفر نماید کفّاره  او ساقط نمی شود.

2- اراکی: بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد کند، کفّاره از او ساقط نمی شود.

3- وحید: وهمچنین است –بنابراقوی- اگر مسافرت برای او قبل از ظهر پیشامد  کند.

4- خوئی، سیستانی، تبریزی، مظاهری: نیز کفّاره بر او واجب است.

*****

زنجانی: مسأله-  کسی که عمداً و بدون عذر روزه خود را باطل کرده، اگر بعد ازظهر مسافرت کند کفّاره از او ساقط نمی شود و همچنین است اگر پیش از ظهر مسافرت کند و از شب در فکر سفر – حتی به نحو تردید- نباشد، ولی اگر از شب در فکر سفر باشد و پیش از ظهر مسافرت کند، کفّاره بر او واجب نیست، هر چند به جهت فرار از کفّاره سفر نماید و احتیاط مستحب این است که در مسافرت پیش از ظهر هم کفّاره بدهد.

مسأله 1675- اگر عمداً روزه خود را باطل کند و بعد عذری مانند حیض یا نفاس یا مرض برای او پیدا شود، کفّاره بر او واجب نیست1.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- خوئی: احتیاط واجب این است که کفّاره را بدهد.

اراکی، صافی، وحید: بنابراحتیاط کفّاره بر او واجب می شود.

سبحانی، مظاهری: کفّاره بر او واجب است.

تبریزی: احتیاط این است که کفّاره را بدهد، و بعید نیست که در این صورت کفّاره واجب نباشد.

سیستانی: احتیاط مستحب این است که کفّاره را بدهد مخصوصاً اگر به وسیله ای مانند دارو، حیض یا مرضی را بوجود بیاورد.

مسأله 1676- اگر یقین کند1 که روز اول ماه رمضان است و عمداً روزه خود را باطل کند و بعد معلوم شود که آخر شعبان بوده، کفّاره بر او واجب نیست2.

1- وحید: اگر یقین یا اطمینان کند و یا بینه قائم شود...

2- صافی: بنابراحتیاط...

مسأله 1677- اگر انسان شک کند که آخر رمضان است یا اول شوال1 و عمداً روزه خود را باطل کند بعد معلوم شود اول شوال بوده کفّاره بر او واجب نیست.

1- زنجانی: یا یقین کند که آخر ماه رمضان است....

مسأله 1678- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود که روزه دار است جماع کند، چنانچه زن را مجبور کرده باشد1، کفّاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد2 و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر کدام یک کفّاره واجب می شود3.

1- تبریزی، وحید: چنانچه زن را بر جماع اکراه کرده باشد...

2- بهجت: ولی اگر در اثناء، زن راضی شود، بنابراحتیاط واجب مرد دو کفّاره بدهد و زن یک کفّاره...

سیستانی، وحید: کفّاره روزه خودش و بنابراحتیاط، کفّاره روزه زن را باید بدهد...

زنجانی:  باید علاوه بر کفّاره روزه خودش، کفّاره روزه زن را نیز  بدهد.

سبحانی: اگر زن بر عمل راضی باشد هر کدام باید کفّاره بدهند و اگر مجبور کرده باشد کفّاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد.

3- فاضل: و هر یک باید کفّاره خودش را بدهد.

مکارم: ولی اگر اکراه به مفطرات دیگر کند گناه کرده، اما کفّاره بر هیچ کدام واجب نیست اما آن کسی که روزه اش را خورده باید قضا کند.

*****

مظاهری: مسأله- اگر روزه دار در ماه رمضان زن خود را مجبور به جماع کند  مرد باید دو کفّاره بدهد و بر زن کفّاره واجب نیست حتی اگر زن در بین جماع راضی شود ولی روزه او باطل می شود مگر اینکه به طوری مجبور شده باشد که از خود اختیاری نداشته باشد .

مسأله 1679- اگر زنی شوهر روزه دار خود را مجبور کند1 که جماع نماید2، یا کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد3، واجب نیست کفّاره روزه شوهر را بدهد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست

1- تبریزی: اکراه کند...

2- خوئی، تبریزی، سیستانی: واجب نیست کفّاره روز شوهر را بدهد.

مکارم: فقط یک کفّاره بر او واجب است و لازم نیست کفّاره شوهر را بدهد.

زنجانی: واجب نیست به خاطر باطل کردن روزه شوهر کفّاره بدهد و بر شوهر او نیز کفّاره، واجب نیست.

3- وحید: اگر زنی شوهر روزه دار خود را بر جماع اکراه نماید ...

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1682.

مسأله 1680- اگر روزه دار در ماه رمضان، با زن خود که روزه دار است جماع کند1، چنانچه به طوری زن را مجبور کرده باشد که از خود اختیاری نداشته باشد و در بین جماع ، زن راضی شود، باید مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد2 و اگر با اراده و اختیار عمل را انجام دهد اگر چه مجبورش کرده باشد مرد  باید کفّاره خودش و زن را بدهد.

1- سبحانی:  و در بین جماع زن راضی شود باید مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد[پایان مسأله]

2- اراکی: احتیاط واجب است که مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد. [پایان مسأله]

فاضل: چنانچه در ابتدا زن را مجبور کرده باشد ولی در بین جماع زن راضی شود بنابراحتیاط واجب باید مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد.

بهجت، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1678.

*****

خوئی، گلپایگانی، صافی، وحید: مسأله- اگر روزه دار در ماه رمضان زن خود را مجبور به جماع کند. و در بین جماع ، زن راضی شود، بنابراحتیاط واجب باید* مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد..

. تبریزی: اکراه به جماع کند...

* زنجانی: بنابراحتیاط...

. سیستانی: بر هر کدام یک کفّاره واجب می شود، و احتیاط مستحب آن است که مرد دو کفّاره بدهد.

مکارم: مسأله- هرگاه زن در آغاز، مجبور بوده و در اثناء راضی شده احتیاط واجب آن است که مرد دو کفّاره بدهد و بر زن چیزی جز قضا لازم نیست.

مسأله 1681- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود که خواب است جماع نماید، یک کفّاره بر او واجب می شود و روزه زن صحیح است و کفّاره هم بر او واجب نیست.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

مسأله 1682- اگر مرد زن خود را مجبور کند که غیر جماع کار دیگری که روزه را باطل می کند بجا آورد1، کفّاره زن را نباید بدهد و بر خود زن هم کفّاره واجب نیست.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- سبحانی: مثلا آب یا غذا بخورد کفّاره بر هیچکدام واجب نیست.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1678.

*****

خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید، زنجانی: مسأله- اگر مرد زن خود را یا زن، شوهر خود را مجبور کند .که غیر از جماع کار دیگری که روزه را باطل می کند بجا آورد، بر هیچ کدام از آنها کفّاره واجب نیست*.

. تبریزی: اکراه کند...

*زنجانی: بر هیچ یک از آنها واجب نیست کفّاره دیگری را بپردازد.

مظاهری: مسأله- هر کسی که دیگری را مجبور کند به انجام دادن کاری که روزه را بطل می کند باید کفّاره او را بدهد .

مسأله 1683- کسی که بواسطه مسافرت یا مرض روزه نمی گیرد، نمی تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع کند1، ولی اگر او را مجبور نماید بنابراحتیاط باید کفّاره اش را بدهد2.

1- بهجت: [پایان مسأله]

تبریزی:  اکراه به جماع کند...

2- اراکی، گلپایگانی، فاضل، زنجانی، سیستانی، صافی، نوری: اگر او را مجبور نماید کفّاره بر مرد نیز واجب نیست.

تبریزی،وحید: اگر او را اکراه نماید کفّاره بر مرد نیز واجب نیست.

زنجانی: اگر او را مجبور نماید بر مرد هیچ گونه کفّاره ای –نه برای خود نه از جانب زن- واجب نیست.

مکارم: گناه کرده، ولی لازم نیست کفّاره او را هم بدهد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1682.

مسأله 1684- انسان نباید1 در بجا آوردن کفّاره کوتاهی کند، ولی لازم نیست فوراً آن را انجام دهد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- بهجت: اگر کفّاره واجب شود نباید...

*****

زنجانی: مسأله- انسان لازم نیست کفّاره را فورا ادا کند، ولی نباید آن را به قدری تأخیر بیندازد که بگویند در انجام دستور الهی ، کوتاهی و مسامحه کرده است.

مکارم: مسأله- بجا آوردن کفّاره واجب فوری نیست ولی نباید طوری  باشد که بگویند کوتاهی می کند.

مسأله 1685- اگر کفّاره برانسان واجب شود و چند سال آن را بجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمی شود.

مسأله 1686- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد اگر به شصت فقیر دسترسی ندارد نباید1 به هر کدام از آنها بیشتر از یک مد که تقریباً ده سیر است طعام بدهد2، یا یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نماید3، ولی  (چنانچه انسان اطمینان داشته باشد که فقیر طعام را به عیالات خود می دهد یا به آنها می خوراند4) می تواند برای هر یک از عیالات فقیر اگر چه صغیر باشند یک مد به آن فقیر بدهد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- خوئی، تبریزی: نمی تواند...

2- سبحانی: یک مد که تقریبا 750 گرم است طعام بدهد...

3- خوئی، تبریزی: و زیادی را از کفّاره حساب نماید...

مکارم: کسی که برای کفّاره روزه ، اطعام شصت فقیر را انتخاب کرده باید به هر کدام، یک مد طعام (تقریباً 750 گرم) بدهد و نمی تواند چند مد را به یک نفر بدهد، مگر این که دسترسی به شصت فقیر پیدا نکند...

فاضل: ولی چنانچه فقیر دارای عائله باشد انسان می تواند برای هر یک از عیالات فقیر او اگر چه صغیر باشند یک مد به آن فقیر بدهد، بلی اگر فرزندان او صغیر باشند سهم او و بچه ها را یک جا تحویل دهد.

4- [قسمت داخل پرانتز دررساله آیات عظام: گلپایگانی، خوئی، تبریزی وصافی نیست]

*****

زنجانی: مسأله- کسی که برای کفّاره یک روز، شصت فقیر را طعام می دهد نمی تواند همان مقدار را بین کمتر از شصت نفر تقسیم کند، ولی می تواند برای هر یک از عیالات فقیر، اگر چه صغیر باشند، یک مد دیگر به آن فقیر بدهد.

سیستانی: مسأله- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد، اگر به تمام شصت نفر دسترسی دارد نمی تواند عدد را کم کند ولی همان مقدار کفّاره بدهد مثلاً به سی نفر هر کدام دو مد طعام بدهد و به آن اکتفا کند، ولی می تواند برای هر فرد از عیال فقیر اگر چه صغیر باشند یک مد به آن فقیر بدهد و به فقیر به وکالت از عائله یا ولایت بر آنها اگر صغیر باشند قبول نماید و اگر نتواند شصت نفر فقیر را پیدا کند و مثلاً سی نفر را پیدا کند می تواند به هر کدام دو مد طعام بدهد ولی بنابراحتیاط واجب هرگاه تمکن پیدا کرد به سی نفر فقیر دیگر نیز یک مد بدهد.

وحید: مسأله- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد نمی تواند یک نفر از آنها را دو مرتبه یا بیشتر سیر کند یا به هر کدام از آنها بیشتر از یک مد طعام بدهد و زیادی را از کفّاره حساب کند ولی می تواند فقیر را با عیا ل او –اگر چه صغیر باشند و در صورتی که از جهت سن به حدی باشند که در مورد آنها اطعام عرفا صدق کند- سیر نماید یا به ولی فقیر برای آن فقیر یک مد بدهد.

مظاهری: مسأله- کسی که می خواهد برای کفّاره یک روز شصت فقیر را سیر نماید  نمی تواند یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نماید ولی می تواند  هر یک از عیالات فقیر را اگر چه صغیر باشند سیر نماید.

مسأله 1687- کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، باید به ده فقیر هر کدام یک مد که تقریباً ده سیر است طعام بدهد1 و اگر نمی تواند بنابراحتیاط واجب باید سه روز پی در پی روزه بگیرد2.

1- سیستانی، وحید: باید به ده فقیر هر کدام یک مد طعام بدهد...

مظاهری: باید به ده فقیر هر کدام 750 گرم طعام بدهد و اگر  نمی تواند باید سه روز روزه بگیرد و پی در پی بودن لازم نیست و اگر نمی تواند باید استغفار کند.

2- خوئی، گلپایگانی، تبریزی، سیستانی، صافی، فاضل: اگر نمی تواند سه روز روزه بگیرد . (فاضل: و بنابراحتیاط، مستحب شصت فقیر را طعام بدهد)

وحید: اگر نمی تواند باید سه روز روزه بگیرد و احوط آن است که پی در پی باشد.

اراکی، مکارم: اگر نمی تواند باید سه روز (مکارم: پی در پی ) روزه بگیرد.

سبحانی: باید به ده فقیر هر کدام یک مد طعام دهد و اگر نمی تواند باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.

*****

زنجانی: مسأله- کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، اگر از شب نیّت روزه کرده و پیش از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، و یا این کار را بعد از ظهر انجام دهد – چه از شب نیّت روزه کرده باشد یا نه – باید به ده فقیر هر کدام یک مد طعام بدهد یا آنها را سیر کند، و اگر نمی تواند سه روز روزه بگیرد.

بهجت: مسأله- کسی که قضای روزه ماه رمضان گرفته است، در صورت وسعت وقت پیش از ظهر می تواند افطار کند و آن قضا را در وقت دیگری انجام دهد ولی افطار بعد از ظهر حرام است، و اگر بعد از ظهر افطار کند باید کفّاره بدهد و کفّاره او اطعام ده فقیر و در صورت عدم توانایی سه روزروزه گرفتن است.

نُه چیز روزه را باطل می کند که در اینجا احکام برخی از آنها آمده است. جهت آگاهی از سایر موارد ، به رساله توضیح المسائل مرجع خود مراجعه نمائید.

خوردن و آشامیدن

دروغ بستن به خدا و پیغمبر

رساندن غبار غلیظ به حلق

فرو بردن سر در آب

فرو بردن سر در آب

مسأله 1608- اگر روزه دار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگر چه باقی بدن او از آب بیرون باشد، بنابراحتیاط واجب باید قضای آن روزه را بگیرد1، ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد، روزه باطل نمی شود2.

1- خوئی، بهجت، وحید: روزه اش (بهجت: بنابرأقوی) باطل می شود...

گلپایگانی، صافی، فاضل: بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل می شود...

تبریزی: بنابراحتیاط روزه اش باطل می شود...

سبحانی: باید قضای آن روزه را بگیرد...

2- بهجت: و همچنین در حالی که مانع و حائل غلیظی دور سر را فرا گرفته  و یا سر به چیزی آغشته شده که مانع از رسیدن آب به آن باشد، فرو بردن تمام سر در آب، بنابرأظهر روزه را باطل نمی کند.

*****

مکارم: مسأله- روزه دار بنابراحتیاط واجب تمام سر را عمداً در آب فرو نبرد حتی اگر بقیه بدن بیرون از آب باشد، اما اگر تمام بدن و قسمتی از سر زیر آب برود ولی مقداری از سر بیرون باشد روزه باطل نمی شود.فرو بردن سر در مایعاتی مانند گلاب و آبهای مضاف دیگر حکم آب مطلق را دارد

زنجانی: مسأله- بر روزه دار حرام است که عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگر چه باقی بدن او از آب بیرون باشد، ولی چنانچه معصیت کرده و این کار را انجام دهد، ظاهراً روزه اش باطل نمی شود و احتیاط مستحب در  روزه واجب، آن است که دوباره بجا آورد و اگر تمام بدن را آب بگیرد ولی تمام یا مقداری از سر بیرون باشد، اشکال ندارد.

سیستانی:  مسأله- فرو بردن تمام سر درآب روزه را باطل نمی کند ولی کراهت شدید دارد.

مظاهری: مسأله- فرو بردن سر درآب گرچه از روی عمد باشد روزه را باطل نمی کند گرچه مستحب است که تمام سر را در حال روزه در آب فرو نبرد.

مسأله 1609- اگر نصف سر را یک دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد1، روزه اش باطل نمی شود2.

این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی و مظاهری نیست

1- گلپایگانی، صافی: که هیچوقت تمام سر زیر آب نباشد...

2 - بهجت: بنابرأظهر.

زنجانی: اشکالی ندارد.

مسأله 1610- اگر شک کند که تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه اش صحیح است1.

این مسأله دررساله آیات عظام: سیستانی ، مکارم ،بهجت و مظاهری نیست.

1- وحید: ولی اگر به قصد اینکه تمام سر را زیر آب ببرد درآب فرو رود و شک کند که تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه اش باطل است ولی کفّاره ندارد.

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله- اگر قصد داشت که سر را زیر آب فرو ببرد و شک کند که تمام سر زیر آب رفت یا نه، بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل است.

خوئی، تبریزی: مسأله- اگر به قصد اینکه تمام سر را زیر آب ببرد و در آب فرو رود و شک کند که تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه اش باطل است ولی کفّاره ندارد.

زنجانی: مسأله- اگر شک کند که تمام سر زیر آب می رود یا نه، می تواند سر را زیر آب کند.

سبحانی: مسأله- اگر قصد فرو بردن سر در آب نداشته ولی اتفاقا تمام  سر زیر آب رفته روزه اش صحیح است ولی اگر قصد آن را داشته گرچه تمام سر هم زیر آب فر نرود روزه اش باطل می شود.

مسأله 1611- اگر تمام سر زیرآب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند روزه باطل می شود1.

این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی ،بهجت ومظاهری نیست.

1- مکارم: روزه اش اشکال دارد.

*****

خوئی، تبریزی: مسأله- اگر تمام  سر زیر آب برود، اگر چه مقداری از موها بیرون بماند روزه باطل می شود.

زنجانی: مسأله- جایز نیست روزه دار تمام سر را زیر آب ببرد، هر چند مقداری از موها بیرون بماند.

مسأله 1612- احتیاط واجب آن است که سر را در گلاب فرو نبرد ولی در آبهای مضاف دیگر و در چیزهایی دیگر که روان است اشکال ندارد.

این مسأله دررساله آیات عظام: سیستانی ، سبحانی و مظاهری نیست.

مکارم :رجوع کنیدبه ذیل مساله 1608

*****

اراکی: مسأله- احتیاط واجب آن است که سر را در آبهای مضاف. فرو نبرد و اما فرو بردن سر در چیزهایی دیگر که روان است اشکال ندارد.

. فاضل: بخصوص گلاب...

. نوری: گلاب و آبهای مضاف دیگر...

گلپایگانی، صافی: مسأله- اگر سر را در گلاب فرو برد بنابراحتیاط واجب روزه باطل می شود چنانکه احتیاط واجب آن است که سر را در ابهای مضاف دیگر هم فرو نبرد ولی در چیزهای دیگر که روان است اشکال ندارد.

خوئی، تبریزی: مسأله- سر فرو بردن در غیر آب از چیزهای روان مانند شیر  به روزه ضرری ندارد بلکه أظهر این است که فرو بردن سر دراب مضاف نیز روزه را باطل نمی کند اگر چه أحوط ترک است.

وحید: مسأله- سر فرو بردن در غیر آب  از مایعات –مانند شیر و آب مضاف- روزه را باطل نمی کند و بنابراحتیاط واجب از فرو بردن سر در گلاب اجتناب کند.

بهجت: مسأله- فرو بردن سر در آب مضاف، بنابرأحوط روزه را باطل می کند.

زنجانی: مسأله- احتیاط مستحب آن است که روزه دار سر را در گلاب و آبهای مضاف و مایعات دیگر فرو نبرد.

مسأله 1613- اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، یا فراموش کند که روزه است و سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی شود1.

این مسأله دررساله آیات عظام: سیستانی ، سبحانی و مظاهری نیست.

 1- زنجانی: اشکال ندارد و روزه او باطل نمی شود.

*****

مکارم: مسأله- اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد یا او را در آب بیندازند و سر او زیر آب رود یا فراموش کندکه روزه است سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی شود، ولی اگر یادش بیاید، بنابراحتیاط واجب باید فوراً سر را از آب بیرون آورد.

مسأله 1614- اگر عادتاً با افتادن درآب سرش زیر آب می رود، چنانچه با توجه به این مطلب خود را در آب بیندازد و سرش زیر آب برود و روزه اش باطل می شود1.

این مسأله دررساله آیات عظام: بهجت، سیستانی ،مکارم، سبحانی و مظاهری نیست

1- فاضل: بنابراحتیاط واجب.

*****

اراکی: مسأله- اگر اطمینان داشته باشد که با افتادن در آب سرش زیرآب نمی رود و خود را در آب بیندازد و سرش زیر آب برود روزه اش باطل نمی شود.

خوئی، تبریزی، زنجانی، وحید: مسأله- اگر به خیال این که . آب، سر او را نمی گیرد خود را در آب بیندازد و آب تمام سر او را بگیرد، روزه اش اشکال ندارد.

. گلپایگانی، صافی: اگر با اطمینان به این که...

مسأله 1615- اگر فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو برد ، یا دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب یادش بیاید که روزه است، یا آن کس دست خود را بردارد ، باید فوراً سر را بیرون آورد و چنانچه بیرون نیاورد، روزه اش باطل می شود1.

این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی ، سبحانی و مظاهری نیست

1- گلپایگانی، صافی، فاضل: بنابراحتیاط واجب.

زنجانی: چنانچه بیرون نیاورد، معصیت کرده است.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1613.

مسأله 1616- اگرفراموش کند که روزه است و به نیّت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.

این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی ، بهجت و مظاهری نیست

*****

زنجانی:  مسأله- اگر به جهت عذری به نیّت غسل سر را در آب فرو برد، مثل این که فراموش کند که روزه  است یا بدون تقصیر مسأله را نداند غسل او صحیح است و معصیتی نکرده است.

مسأله 1617- اگر بداند که روزه است و عمداً برای غسل سر را در آب فرو برد، چنانچه روزه او، روزه واجبی باشد که مثل روزه کفّاره وقت معیّنی ندارد، غسل صحیح و روزه باطل می باشد1، ولی اگر واجب معیّن باشد، اگر به فرو بردن سر در آب ، قصد غسل کند، روزه او باطل است و بنابراحتیاط واجب ، غسل او هم باطل است2 مگر آن که در زیر آب، یا در حال خارج شدن از آب نیّت غسل کند که در این صورت غسل او صحیح است و اما اگر روزه ماه رمضان باشد، هم غسل و هم روزه باطل است مگر ( آنکه در همان زیر آب توبه نماید و 3) در حال خارج شدن از آب نیّت غسل کند که در این صورت غسل او صحیح است.

این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی ، بهجت و مظاهری نیست

1- خوئی: چنانچه روزه او روزه رمضان باشد، روزه و غسل او هر دو باطل است و همچنین است حکم روزه قضا رمضان بعد از زوال علی الاحوط و اگر روزه مستحب باشد، یا روزه واجبی باشد که مثل روزه کفّاره وقت معیّنی ندارد غسل او صحیح و روزه اش باطل می باشد و ظاهر این است که این حکم در روزه واجب معیّن نیز جاری است.

گلپایگانی، تبریزی، صافی: چنانچه روزه او مثل روزه رمضان، واجب معیّن باشد، روزه و غسل او هر دو باطل است و اگر روزه مستحب باشد، یا روزه واجبی باشد که مثل روزه کفّاره وقت معیّنی ندار(گلپایگانی، صافی:  و تمام کردن آن واجب نباشد- تبریزی: و افطار آن جایز است) غسل صحیح و روزه باطل می باشد.

وحید: چنانچه روزه او روزه ماه رمضان باشد  روزه و غسل او هر دو باطل است و همچنین است حکم روزه قضای ماه رمضانی که برای خودش بجا می آورد بعد از زوال بنابراحتیاط. ولی اگر روزه مستحب باشد یا روزه واجب دیگری  باشد –چه واجب معین باشد مانند روزه ای که نذر کرده باشد در روز معین بگیرد و یا غیر معین باشد مانند روزه کفّاره- غسل او صحیح و روزه اش باطل می شود.

فاضل، نوری: چنانچه روزه او مثل روزه رمضان واجب معیّن باشد، بنابراحتیاط واجب باید دوباره غسل کند و روزه را هم (فاضل: باید بنابراحتیاط واجب) قضا نماید و اگر روزه مستحب یا روزه واجبی باشد که مثل روزه کفّاره وقت معیّنی ندارد ، غسل صحیح و روزه (فاضل: بنابراحتیاط واجب) باطل می باشد.

سبحانی: چنانچه روزه او مثل روزه رمضان  واجب معین باشد بنابراحتیاط واجب باید دوباره غسل کند و روزه را هم قضا نماید و اگر روزه مستحب یا روزه واجبی باشد که مثل روزه کفّاره  وقت معین ندارد غسل صحیح و روزه باطل می باشد  مگر در قضای ماه رمضان آن هم بعد از ظهر . در این صورت روزه و غسل هر دو باطل می شود.

2- اراکی: روزه و غسل او باطل است...

3- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله اراکی نیست]

*****

مکارم: مسأله- اگر بداند روزه واجب معیّن است عمداً [سر را در آب فرو برد] بنابر احتیاط واجب هم روزه را باید قضا کند و هم غسل را دوباره انجام دهد.

زنجانی: مسأله- اگر بداند که روزه است و بدون عذر در روزه واجب معیّن برای غسل، سر را در آب فرو برد، معصیت کرده و بنابر احتیاط مستحب غسلش باطل می شود، ولی روزه اش صحیح است.

مسأله 1618- اگر برای آن که کسی را از غرق شدن نجات دهد سر را در آب فرو برد، اگر چه نجات دادن واجب باشد، روزه اش باطل می شود1.

این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی ، بهجت ، سبحانی و مظاهری نیست

1- فاضل: بنابراحتیاط واجب.

*****

زنجانی: مسأله- سر به زیر آب بردن برای روزه دار همیشه حرام نیست، بلکه ممکن است به جهتی همچون نجات دادن کسی جایز یا لازم باشد.

مکارم: مسأله- کسی که برای نجات غریق مجبور است سر را در آب فرو ببرد روزه اش اشکال دارد، ولی به عنوان نجات جان مسلمانی این کار واجب است، و بعداً قضا کند.

مسأله اختصاصی

مکارم: مسأله 1368- غوّاصان، اگر سر خود را در کلاهک پنهان کنند و با آن زیر آب روند، روزه آنها صحیح است

رساندن غبار غلیظ به حلق

مسأله 1603- رساندن غبار غلیظ1 به حلق روزه را باطل می کند2 چه غبار چیزی باشد که خوردن آن حلال است مثل آرد، یا غبار چیزی باشد که خوردن آن حرام است3.

1- خوئی، سیستانی: بنابراحتیاط واجب رساندن غبار غلیظ (خوئی: یا غیر غلیظ)...

زنجانی: بنابراحتیاط مستحب رساندن غبار غلیظ یا غیر غلیظ...

وحید: بنابراحتیاط رساندن غبار...

2- اراکی، سبحانی: رساندن غبار(سبحانی: غبار غلیظ) به حلق بنابراحتیاط واجب روزه را باطل می کند...

بهجت: رساندن غبار یا دود غلیظ به حلق بنابرأظهر روزه را باطل می کند...

3- خوئی، فاضل، تبریزی، وحید: مثل خاک.

گلپایگانی، صافی: مثل خاک. و بنابراحتیاط واجب باید غباری را هم که غلیظ نیست به حلق نرساند.

زنجانی: مثل خاک. ولی اگر غبار را فرو برد و به قدری غلیظ باشد که فرو بردن آن عرفاً خوردن گفته می شود، بنابراحتیاط روزه باطل می گردد.

سیستانی: مثل خاک. رساندن غبار غیر غلیظ به حلق روزه را باطل نمی کند.

نوری: و بنابراحتیاط واجب غباری را هم که غلیظ نیست، به حلق نرساند.

*****

مکارم: مسأله- هرگاه غبار غلیظ در در حلق تبدیل به گِل شود و فرو رود روزه را باطل می کند، در غیر این صورت روزه صحیح است خواه غبار چیزی باشد که خوردن  آن حلال است مانند آرد، یا غبار چیزی که خوردن آن حرام است. اما اسپری هایی که برای افراد مبتلا به آسم استفاده می شود با توجه به اینکه معمولا گاز رقیقی بیش  نیست روزه را باطل نمی کند.

مظاهری: مسأله- اگر بواسطه باد یا جارو کردن و مانند این ها غبار برخیزد و بر اثر عدم مواظبت به حلق برسد روزه اش باطل می شود و همچنین اگر دود یا بخار در اثر عدم مواظبت به حلق برسد روزه را باطل می کند و اما اگر سهوا یا جهلا یا بی اختیار  غبار و دود و مانند آن به حلق برسد مانعی ندارد .

مسأله 1604- اگر بواسطه باد غبار غلیظی پیدا شود 1و انسان با این که متوجّه است، مواظبت نکند2 و به حلق برسد، روزه اش باطل می شود3.

این مسأله در رساله آیات عظام فاضل و بهجت نیست.

1- اراکی، خوئی، زنجانی: غباری پیدا شود...

2- سیستانی: می تواند مواظبت کند ولی مواظبت نکند...

3- خوئی، اراکی، سیستانی، تبریزی،سبحانی: بنابر احتیاط واجب.

زنجانی: بنابراحتیاط مستحب.

وحید: بنابراحتیاط .

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1603.

*****

مکارم: مسأله- هرگاه بواسطه باد یا جارو کردن زمین، غبار غلیظی برخیزد و براثرعدم مواظبت، به حلق برسد، روزه اش باطل می شود (همانطور که در مسأله قبل آمد).

مسأله 1605- احتیاط واجب آن است که روزه دار دود سیگار1 و تنباکو و مانند اینها را هم به حلق نرساند2. ولی بخار غلیظ ، روزه را باطل نمی کند، مگر این که در دهان به صورت آب درآید و فرو دهد.

1- گلپایگانی، خوئی، اراکی، فاضل، تبریزی، وحید: بخار غلیظ و دود سیگار...

2- اراکی، گلپایگانی، خوئی، فاضل، تبریزی، سیستانی، صافی: [پایان مسأله]

*****

مکارم: مسأله- لازم است تمام افراد از کشیدن سیگار و استعمال هرگونه دخانیات پرهیز کنند بعلاوه سبب باطل شدن روزه می شود بنابراحتیاط واجب و نیز احتیاط واجب آن است که روزه دار بخار غلیظ را نیز به حلق نرساند، ولی رفتن به حمام اشکال ندارد هرچند فضای حمام را بخار گرفته باشد.

بهجت: مسأله- عدم افساد روزه به وسیله غبار یا دود غیر غلیظ و غیر جایگزین غذا و غیر مقوّی خالی از وجه نیست ولی أحوط اجتناب است.

نوری: مسأله- روزه دار باید بخار غلیظی که در دهان مبدّل به آب می شود و نیز بنابراحتیاط واجب دود سیگار و تنباکو و مانند اینها را به حلق نرساند.

زنجانی: مسأله- در ماه مبارک رمضان سیگار کشیدن و استعمال سایر دخانیات بصورت آشکار به گونه ای که بی احترامی به روزه به شمار آید جایز نیست بلکه بنابراحتیاط در غیر این صورت نیز استفاده نشود، و چنانچه روزه دار در ماه رمضان از دخانیات استفاده کند، بنابراحتیاط در بقیه روز از کارهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید،و روزه آن روز را نیز قضا کند.

سبحانی: مسأله- احتیاط  واجب آن است که روزه دار بخار و دود غلیظ به حلق نرساند و از استعمال دخانیات مطلقا  خودداری کند.

 مظاهری:مسأله-  استعمال سیگار و تریاک و هروئین و سایر دخانیات روزه را باطل می کند.

مسأله 1606- اگر مواظبت نکند و غبار یا دود و مانند اینها داخل حلق شود، چنانچه یقین 1 داشته که به حلق نمی رسد روزه اش صحیح است2.

این مسأله دررساله آیات عظام  بهجت و مظاهری نیست

1- گلپایگانی، فاضل، صافی، زنجانی، نوری: چنانچه اطمینان...

خوئی، تبریزی، سیستانی: چنانچه یقین یا اطمینان...

2- اراکی: ولی اگر اطمینان ندارد احتیاط واجب است که مواظبت کند.

خوئی، سیستانی: و اگر گمان می کرده که به حلق نمی رسد، بهتر آن است که آن روزه را قضا کند.

تبریزی: و همچنین اگر گمان می کرده که به حلق نمی رسد.

زنجانی: و اگر احتمال عقلایی می داده که به حلق می رسد، بنابراحتیاط مستحب آن روزه باطل می باشد و اگر غبار و مانند آن به نحوی باشد که فرو بردن آن  خوردن گفته شود و آن را هم احتمال می داده، چنانچه تمام کردن روزه لازم باشد، بنابراحتیاط آن را تمام کند و چنانچه قضای آن در صورت بطلان لازم است بنابراحتیاط آن را قضا هم بنماید.

*****

وحید: مسأله- اگر مواظبت نکند و غبار یا دود یا بخار غلیظ و مانند این ها داخل حلق شود چنانچه یقین یا اطمینان داشته که به حلق نمی رسد روزه اش اشکال ندارد و اگر گمان می کرد که به حلق نمی رسد بنابراحتیاط مستحب آن روزه را قضا کند.

مکارم: مسأله- در جایی که احتمال می دهد غبار یا دود به حلق برسد باید احتیاط کند، ولی اگر یقین یا گمان داشته باشد به حلق نمی رسد، روزه اش صحیح است.

مسأله 1607- اگر فراموش کند که روزه است و مواظبت نکند، یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد1 روزه اش باطل نمی شود2 و چنانچه ممکن است باید آن را بیرون آورد.

1- فاضل: اشکال ندارد. [پایان مسأله]

2- خوئی، تبریزی، سیستانی، مکارم، بهجت، وحید: [پایان مسأله]

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1603.

*****

اراکی، زنجانی: مسأله- اگر فراموش کند که روزه است و (زنجانی: عمداً یا در اثر عدم مواظبت) یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه اش باطل نمی شود.

دروغ بستن به خدا وپیغمبر [1]

مسأله 1596- اگر روزه دار به گفتن یا نوشتن یا به اشاره ومانند اینها به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و جانشینان ان حضرت 1 عمداً نسبت دروغ بدهد2 اگر چه فوراً بگوید دروغ گفتم یا توبه کند، روزه او باطل است3 و احتیاط واجب آن است که حضرت زهرا سلام الله علیها و سایر پیغمبران و جانشینان آنان هم در این حکم فرقی ندارند4.

1- اراکی،: و یا سایر پیامبران و جانشینان آنان...

وحید: به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم و ائمّه معصومین علیهم السلام...

2- مکارم: بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل می شود هر چند بلافاصله توبه کند، دروغ بستن به سایر انبیاء و فاطمه زهرا علیها السلام نیز همین حکم را دارد.

بهجت: روزه او باطل است و خالی از وجه نیست که دروغ بستن به پیغمبران و جانشینان آنها و حضرات زهرا علیها السلام ملحق به دروغ بستن به خدا باشد و روزه را باطل کند ولی اگر شک داشته باشد که سخنی کذب است یا نه، و به یکی از آنان نسبت دهد بنابرأقوی روزه اش باطل نمی شود.

گلپایگانی، صافی: به خدا و پیغمبران و ائمّه علیهم السلام عمداً نسبت دروغ بدهد...

خوئی، تبریزی: به خدا و پیغمبران و جانشینان پیغمبران عمداً نسبتی را بدهد که دروغ است...

زنجانی: به خدا یا پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله یا یکی از امامان معصوم عمدا نسبتی را بدهد  که دروغ است...

سیستانی: عمداً نسبتی را بدهد که دروغ است...

3- سیستانی: بنابراحتیاط لازم باطل است و همچنین است بنابراحتیاط مستحب دروغ بستن به حضرت زهرا علیها السلام و سایر پیغمبران و جانشینان آنان.

وحید: و نسبت دادن دروغ به سایر پیغمبران و اوصیاء آنان – علی نبینا و آله و علیهم السلام- بنابراحتیاط واجب روزه را باطل می کند مگر این که آن نسبت برگردد به خداوند متعال که در این صورت روزه اش باطل است و همچنین است نسبت دادن دروغ به حضرت زهرا علیها السلام مگر اینکه آن نسبت برگردد به خداوند متعال و حضرت رسول  صلی الله علیه وآله وسلم و ائمّه علیهم السلام که در این صورت روزه اش باطل است.

سبحانی: بنابراحتیاط واجب روزه او باطل است و احتیاط واجب آن است که اگر دروغ بر حضرت زهرا علیها السلام و سایر پیغمبران و  جانشینان آنان بازگشت به دروغ بر خدا و رسول و ائمّه علیهم السلام باشد در این حکم با آنها فرقی ندارد.

مظاهری: روزه او باطل نمی شود گرچه گناه بزرگی نموده است.

4- گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که به حضرت زهرا علیها السلام و به جانشینان پیغمبران گذشته هم نسبت دروغ ندهد.

اراکی: به احتیاط واجب حضرت زهرا علیها السلام هم در این حکم مانند پیامبر و امامان علیهم السلام است.

خوئی، تبریزی: احتیاط واجب آن است که به حضرت زهرا علیها السلام هم به دروغ نسبتی ندهد.

صافی: بنابراحتیاط واجب نسبت دروغ به حضرت زهرا علیها السلام و به جانشینان پیغمبران گذشته هم این حکم را دارد.

زنجانی: اگر به حضرت زهرا علیها السلام و سایر پیامبران و جانشینان ایشان علیهم السلام هم به دروغ نسبتی بدهد بنابراحتیاط روزه او باطل می شود.

مسأله 1597- اگر بخواهد خبری را که نمی داند راست یا دروغ1 نقل کند2 بنابراحتیاط واجب 3 باید ازکسی که آن خبر را گفته، یا از کتابی که آن خبر در آن نوشته شده نقل نماید4 لکن اگر خودش هم خبر بدهد روزه اش باطل نمی شود.

این مسأله دررساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست

1- زنجانی: بنابراحتیاط نباید به خداوند یا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم یا امام علیه السلام نسبت دهد، بلکه باید مثلاً چنین بگوید: چنین روایت شده است.

2- وحید: دلیلی بر اعتبار آن ندارد...

3- [عبارت  «بنابراحتیاط واجب» در رساله آیت الله مکارم نیست]

4- خوئی، اراکی، گلپایگانی، تبریزی، صافی، نوری، وحید، سبحانی: [پایان مسأله]

مکارم: مثلاً بگوید: «فلان روای چنین می گوید» و یا «در فلان کتاب چنان نوشته شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده...» .[پایان مسأله]

فاضل: نباید خودش آن را به طور جزم بگوید و لکن اگر خودش هم به طور جزم خبر بدهد روزه اش باطل نمی شود گر چه ظنّ به کذب خبر یا احتمال کذب خبر را بدهد.

*****

سیستانی: مسأله- اگر بخواهد خبری را که دلیلی بر حجیت او ندارد و نمی داند راست است یا دروغ نقل کند، بنابراحتیاط واجب باید به نحو نقل بگوید و آن را به پیامبر و ائمّه علیهم السلام مستقیماً نسبت ندهد.

مسأله 1598- اگر چیزی را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم 1 نقل کند2 و بعد بفهمد دروغ بوده، روزه اش باطل نمی شود.

این مسأله دررساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست

1- زنجانی: یا امام علیه السلام...

2- وحید:اگر بخواهد خبری را که نمی داند راست یا دروغ است و دلیلی بر اعتبار آن ندارد نقل نماید ....

مسأله 1599- اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم1 روزه را باطل می کند و چیزی را که می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعداً بفهمد آنچه را که گفته راست بوده، روزه اش صحیح است2.

این مسأله دررساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست

1-وحید: و ائمّه علیهم السلام...

2-  اراکی، سبحانی: روزه اش باطل است.

گلپایگانی، صافی، نوری: روزه اش باطل است و در ماه رمضان باید تا مغرب از آنچه روزه راباطل می کند خودداری کند (صافی: ولی کفّاره بر او واجب نمی شود).

وحید: روزه اش باطل است و بنابراحتیاط واجب بقیه روز را امساک نماید.

*****

خوئی، تبریزی: مسأله- اگر چیزی را که می داند دروغ است به خدا و پیغمبرصلی الله علیه وآله وسلم نسبت دهد و بعداً بفهمد آنچه را که کفته راست بوده، باید روزه را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد..

. سیستانی: اگر می دانسته که این کار روزه را باطل می کند، باید بنابراحتیاط لازم روزه را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد.

زنجانی: مسأله- اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و امام علیه السلام روزه را باطل می کند و چیزی را که دروغ می داند به آنان نسبت دهد روزه اش باطل می شود، و اگر در ماه رمضان باشد باید در بقیه روز امساک کند. و اگر بعدا بفهمد آنچه را گفته راست بوده همانند کسی است که قصد روزه نکرده باشد که تفصیل آن در مسأله های 1554 و 1564 و 1565 گذشت.

مکارم: مسأله- اگر چیزی را دروغ می دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد، و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.

مسأله 1600- اگر دروغی را که دیگری ساخته عمداً به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم 1نسبت دهد روزه اش باطل می شود2 ولی اگر از قول کسی که آن دروغ را ساخته نقل کند اشکال ندارد3.

این مسأله دررساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست

1- وحید، زنجانی: به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و ائمّه علیهم السلام...

2- سیستانی: بنابراحتیاط لازم...

مکارم: به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نسبت دهد روزه اش اشکال دارد. [پایان مسأله]

3- وحید: روزه اش باطل نمی شود.

مسأله 1601- اگر از روزه دار بپرسند که آیا پیغمبر صلی الله علیه و آله  وسلم1 چنین مطلبی فرموده اند ؟ و او جایی که در جواب باید بگوید نه، عمداً بگوید بلی، یا در جایی که باید بگوید بلی عمداً بگوید نه، روزه اش باطل می شود2.

این مسأله دررساله آیات عظام: بهجت، سبحانی و مظاهری نیست

1- زنجانی: یا امام علیه السلام...

2- سیستانی: بنابراحتیاط لازم.

مکارم: روزه اش اشکال دارد.

مسأله 1602- اگر از قول خدا یا پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم 1 حرف راستی را بگوید بعد بگوید دروغ گفتم یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد و فردای آن روز که روزه می باشد بگوید آنچه دیشب گفتم راست است، روزه اش باطل می شود2.

این مسأله دررساله آیات عظام بهجت، مکارم، سبحانی و مظاهری نیست

1- زنجانی، وحید: یا امام علیه السلام...

2- سیستانی: بنابراحتیاط، مگر آنکه مقصودش بیان حال خبرش باشد.

مسأله اختصاصی

مکارم: مسأله 1359- اگر در نقل احکام شرعیه عمداً دروغ بگوید، مثلاً واجبی را غیر واجب و حرامی را حلال ذکر کند، اگر منظورش نسبت دادن آن حکم، به خدا یا پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم باشد روزه اش اشکال دارد و اگر قصدش نسبت دادن فتوا به مجتهد است کار حرامی کرده ، اما روزه اش باطل نمی شود و کسی که بدون اطلاع ، حکم مشکوکی را نقل می کند نیز همین حکم را دارد.

---

1- زنجانی: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم و ائمه معصومین علیهم السلام

1- خوردن وآشامیدن

مسأله 1572- نه چیز1 روزه را باطل می کند2: اول : خوردن و آشامیدن ، دوم: جماع، سوم: استمناء3، و استمناء آن است که انسان با خود4 کاری کند که منی از او بیرون آید5. چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و جانشینان پیغمبر علیهم السلام6. پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق7. ششم: فرو بردن تمام سر در آب8. هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح . هشتم: اماله کردن با چیزهای روان ، نهم: قی کردن9 و احکام اینها در مسائل آینده گفته می شود.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- سیستانی: هشت چیز...

2- وحید: هر چند بطلان در بعضی آنها بنابراحتیاط است...

مکارم: کارهایی که روزه را باطل می کند، بنابراحتیاط نه چیز است...

3- گلپایگانی، صافی، مکارم: [پایان مورد سوم].

4- خوئی،وحید، تبریزی: با خود یا دیگری غیر از جماع...

5- سیستانی: سوم: استمناء: و استمناء آن است که مرد با خود یا به وسیله دیگری بدون جماع، کاری کند که منی از او بیرون آید، و تحقق آن درزن به نحوی است که در مسأله [346] بیان شد...

سبحانی: سوم: استمناء، و استمناء آن است که انسان از غیر طریق نزدیکی کاری کند که منی از او بیرون آید...

6- سیستانی: بنابراحتیاط واجب...

بهجت: چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و جانشینان پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و معصومین علیهم السلام...

وحید: چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم و ائمّه معصومین علیهم السلام...

7- اراکی، خوئی، بهجت،  تبریزی: پنجم: رساندن غبار به حلق ...

سیستانی، وحید: پنجم: رساندن غبار به حلق بنابراحتیاط واجب...

8- گلپایگانی، صافی: که حرام است و بنابراحتیاط لازم روزه را هم باطل می کند...

[مورد ششم در رساله آیت الله سیستانی نیست.]

9- سیستانی، مکارم: عمدا قی کردن...

*****

زنجانی:مسأله- هفت چیز روزه را باطل می کند: اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم: استمناء. چهارم: دروغ بستن بر خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم یا یکی از امامان علیه السلام. پنجم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح.  ششم: اماله کردن. هفتم: قی کردن، بجز این هفت چیز، بر روزه دار حرام است سر را در آب فرو برد ولی ظاهراً روزه را باطل نمی کند و احتیاط مستحب آن است که از رساندن غبار به حلق خودداری کند. احکام اینها در مسائل آینده گفته می شود.

1- خوردن وآشامیدن

مسأله 1573- اگر روزه دار1 عمداً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاک و شیره درخت و چه کم باشد یا زیاد2، حتی اگر مسواک را از دهان بیرون آورد 3و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزه او باطل می شود4 مگر آن که 5 رطوبت مسواک در آب دهان 6به طوری از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود7.

1- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: اگر روزه دار با التفات به این که روزه دارد...

2- تبریزی، بهجت: [پایان مسأله]

فاضل: حتی اگر کسی نخ را با آب دهانش تر کند و دوباره به دهانش ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزه او باطل می شود، و همین طور رطوبت مسواک، مگر اینکه رطوبت آنها بطوری در آب دهان از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود.و همین طور با فرو رفتن بقایای غذایی که از بین دندانها بیرون می آید روزه باطل می شود.

3- وحید: حتی اگر رطوبتی از دهان بیرون آورد ...

4- زنجانی: مگر آن که رطوبت مسواک در دهان بسیار کم باشد و منظور از کلمه «عمدا» در این مسأله و مسائل بعدی آن است که انسان با توجه به روزه داربودن خود، کاری انجام دهد.

5- گلپایگانی، صافی، نوری: بلکه اگر...

6- وحید: رطوبت در آب دهان ...

7- گلپایگانی، صافی، نوری: ولی بداند که در دهان باقی است (نوری: و با آب دهان مخلوط شده است) بنابراحتیاط لازم نباید آن را فرو برد.

مسأله 1574- اگر موقعی که مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، باید لقمه را از دهان بیرون آورد و چنانچه عمداً فرو بردروزه اش باطل است1 و به دستوری که بعداً2 گفته خواهد شد کفّاره هم بر او واجب می شود.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مظاهری: و کفّاره هم بر او واجب می شود.

2- زنجانی: در مسأله [1660]...

مسأله 1575- اگر روزه دار سهواً 1چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.

1- مظاهری: یا جهلا ...

*****

مکارم: مسأله- خوردن و آشامیدن از روی سهو و فراموشی روزه را باطل  نمی کند.

مسأله 1576- احتیاط واجب آن است که روزه دار1 از استعمال آمپولی2 که بجای غذا به کار می رود خودداری کند3، ولی تزریق آمپولی که عضو را بی حس می کند4 یا به جای دوا استعمال می شود اشکال ندارد5.

1- فاضل: باید روزه دار...

نوری: احتیاط مستحب آن است که روزه دار...

2- زنجانی: سرم و آمپولی که...

3- بهجت: بلکه اجتناب خالی از وجه نیست....

4- بهجت: یا به جهت دیگر استعمال می شود، اشکال ندارد و اجتناب از آمپولی که معلوم نیست از قسم اول باشد یا نه، لازم نیست.

5- نوری: و تزریق هیچ نوع آمپول ها روزه را باطل نمی کند.

*****

اراکی: مسأله- استعمال آمپولهایی که تزریق می شود، تقویتی باشد یا غیرتقویتی، و نیز سرم غذایی و تقویتی – چون در موارد مذکور أکل و شرب صادق نیست- اشکال ندارد[1].

گلپایگانی، صافی: مسأله- احتیاط مستحب آن است که روزه دار از استعمال آمپول خوداری کند و فرق بین آمپولها نیست، و اگر لازم شد و تزریق کرد، روزه او باطل نمی شود.

خوئی، تبریزی: مسأله- آمپولی که عضو را بی حس می کند یا به جهت دیگر استعمال می شود، برای روزه دار اشکال ندارد و بهترآن است که از استعمال آمپولی که بجای دواء و غذا به کارمی برند، خودداری کنند.

سیستانی: مسأله- آمپول و سرم روزه را باطل نمی کند هرچند آمپول تقویتی یا سرم قندی نمکی باشد و همچنین اسپری که برای تنگی نفس استعمال می شود اگر دارو را فقط وارد ریه کند روزه را باطل نمی کند و همچنین دارو در چشم و گوش ریختن روزه را باطل نمی کند اگر چه مزه آن به گلو برسد و اگر در بینی بریزد اگر به حلق نرسد روزه را باطل نمی کند.

وحید: مسأله- تزریق آمپولی که به جای دوا بکار می رود یا عضور ا بی حس می کند اشکال ندارد. و احتیاط مستحب آن است که روزه دار از استعمال آمپولی که به جای آب و غذا بکار می رود خودداری کند.

مکارم: مسأله- تمام انواع آمپولها دارویی یا تقویتی که به صورت عضلانی تزریق می شوند و همچنین تزریق عضلانی واکسن برای افراد روزه دار اشکالی ندارد ولی تزریق آمپولها و سرمهای وریدی(که در رگ تزریق می شود) جایز نیست.همچنین تزریق خون روزه را باطل می کند اما باید تا اخر روز از کارهای که روزه را باطل می کند خودداری نماید و احتیاطا قضای ان را نیز بجا اورد.

مظاهری: مسأله- تزریق آمپولی که عضو را بی حس می کند یا به جای دارو استعمال می شود اشکال ندارد ولی بهتر است که روزه دار از استعمال آمپول یا سرمی که به جای غذا بکار می رود خودداری کند.

مسأله 1577- اگر روزه دار چیزی را که لای دندان مانده است 1عمداً فرو ببرد، روزه اش باطل می شود.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- وحید: با التفات به اینکه روزه دارد...

فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1573.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1578.

مسأله 1578- کسی که می خواهد روزه بگیرد لازم نیست پیش از اذان دندانهایش را خلال کند، ولی اگر بداند 1غذایی که لای دندان مانده در روز فرو می رود2 چنانچه خلال نکند و چیزی از آن فرو رود، روزه اش باطل می شود3 بلکه اگر هم فرو نرود بنابراحتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1-وحید: یا اطمینان داشته باشد...

2-  زنجانی:  چنانچه عمداً  خرده های غذا را بیرون نیاورد روزه اش باطل می باشد هر چند در روز فرو نرود. اما چنانچه توجه نداشته باشد که این کار روزه را باطل می کند با خلال نکردن روزه اش باطل نمی شود مگر در روز خرده های غذا فرو رود.

بهجت: باید خلال کند...

سیستانی: باید خلال کند. [پایان مسأله]

3- اراکی، خوئی، وحید، مظاهری: [پایان مسأله]

بهجت: و اگر هم فرو نرود، باز اخلال به نیّت کرده ولی اگر نمی داند که غذا فرو خواهد رفت یا نه، مستحب است خلال کند و اگر هم اتّفاقاً و سهواً فرو برد، روزه باطل نیست.

گلپایگانی، تبریزی، صافی، فاضل: چنانچه خلال نکند، روزه اش باطل می شود (گلپایگانی، صافی، فاضل: خواه چیزی از آن فرو رود یا فرو نرود.)

*****

مکارم: مسأله- کسی که می خواهد روزه بگیرد بهتر است پیش از اذان صبح دندانهایش را بشوید و خلال کند و اگر بداند غذایی که لای دندان مانده در روز فرو می رود احتیاط واجب آن است که قبلاً آن را بشوید و خلال کند و اگر نکند و غذا فرو رود، روزه را تمام کند و بعد قضا نماید.

مسأله 1579- فرو بردن آب دهان، اگر چه بواسطه خیال کردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی کند.

این مسأله دررساله آیات عظام بهجت و سبحانی نیست.

مسأله 1580- فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشکال ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب 1 آن است که آن را فرو نبرد2.

این مسأله دررساله آیت الله  سبحانی نیست.

1- سیستانی، زنجانی، : احتیاط مستحب...

مظاهری: بهتر...

2- اراکی: نباید آن را فرو برد.

*****

بهجت: مسأله- جواز فرو بردن اخلاط سر و سینه، در صورتی که در غیر حال روزه امری عادی باشد و به فضای دهان نرسیده باشد خالی از وجه نیست، و اگر به فضای دهان رسید و آن را فرو برد، بنابراحتیاط واجب روزه را باطل می کند.

مسأله 1581- اگر روزه دار به قدری تشنه شود که بترسد از تشنگی بمیرد1 می تواند2 به اندازه ای که ازمردن نجات پیدا کند3 آب بیاشامد ولی روزه او باطل می شود4 و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیه روز از بجا آوردن کاری که روزه را باطل می کند خودداری نماید5.

1- تبریزی: یا به مرض مبتلا شود...

2- گلپایگانی، صافی، وحید: واجب است...

3- تبریزی: به اندازه ای که از خوف، نجات پیدا کند...

4- بهجت: اما در ماه رمضان تا مغرب از سایر مفطرات اجتناب کند.

مظاهری: اگر روزه دار به قدری تشنه شود که تحمّل آن طاقت فرسا باشد و یا خوف ضرر بدهد می تواند به اندازه رفع ضرورت آب بیاشامد ولی روزه او باطل می شود...

5- فاضل: و قضای آن را هم بگیرد.

وحید: و همچنین اگر بترسد  که از نخوردن آب به او ضرر معتنابهی برسد یا آب نخوردن برای او موجب حرج باشد که عرفا قابل تحمّل نباشد که در این دو صورت می تواند به اندازه رفع ضرر و حرج آب بیاشامد.

*****

زنجانی: مسأله- اگر روزه دار اتّفاقاً به قدری تشنه شود که از ادامه روزه  بر جان خود بترسد یا روزه بر او حرجی یا ضرری داشته باشد، می تواند به قدری که سیراب نشود، آب بیاشامد و روزه او باطل می باشد و اگر ماه رمضان باشد باید در بقیه روز از بجا آوردن کاری که روزه را باطل می کند خودداری کند، بلکه بنابراحتیاط در روزه واجب غیر ماه رمضان نیز امساک نماید.

سیستانی: مسأله- اگر روزه دار بقدری تشنه شود که بترسد از تشنگی بمیرد، یا به او ضرری برسد یا آن که به سختی بیفتد که نمی تواند آن را تحمّل کند، می تواند به اندازه ای که ترس از این امور بر طرف شود آب بیاشامد، بلکه در فرض ترس از مرگ و مانند آن، واجب است ولی روزه او باطل می شود و اگر ماه رمضان باشد، باید بنابراحتیاط لازم بیشتر از آن نیاشامد و در بقیه روز از انجام کاری که روزه را باطل می کند خودداری نماید.

مکارم: مسأله- اگر روزه دار به اندازه ای تشنه شود که طاقت تحمّل آن را ندارد و یا ترس بیماری و تلف داشته باشد، می تواند به اندازه ضرورت، آب بنوشد ولی روزه او باطل می شود و اگر ماه رمضان باشد،باید بقیه روز را امساک کند.

سبحانی: مسأله- اگر روزه دار به قدری تشنه شود که برای او تحمّل تشنگی موجب عسر و حرج است می تواند به اندازه ای که رفع مشقّت کند آب بیاشامد و روزه او باطل نمی شود .

مسأله 1582- جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که معمولاً به حلق نمی رسد،1 اگر چه اتّفاقاً به حلق برسد، روزه راباطل نمی کند2، ولی اگر انسان از اول بداند که به حلق می رسد چنانچه فرو رود3، روزه اش باطل می شود و باید قضای آن رابگیرد و کفّاره هم بر او واجب است4.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مظاهری: جویدن و چشیدن غذا که معمولا به حلق نمی رسد...

2- بهجت: و احتیاط مستحب است که این امور را در صورت عدم حاجت و ضرورت ترک کنند.

وحید: ولی اگر انسان از اول بداند یا اطمینان داشته باشد که به حلق می رسد روزه اش باطل می شود و باید  قضای آن را بگیرد  و در صورت رسیدن به حلق کفّاره بر او واجب است.

3- [عبارت «چنانچه فرو رود» در رساله آیات عظام: خوئی، سیستانی و تبریزی نیست]

4- گلپایگانی، صافی: اگر انسان از اول بداند که به حلق می رسد، روزه اش باطل می شود هر چند به حلق نرسد و بایدقضای آن را بگیرد و اگر به حلق رسیده، کفّاره هم بر او واجب است.

*****

زنجانی: مسأله- جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که معمولاً فرو نمی رود، اگر چه اتّفاقاً فرو رود روزه راباطل نمی کند، ولی  در روزه ماه رمضان اگر انسان از اول بداند که فرو می رود و روزه باطل می شود، اگر قصد کند که این کار را انجام دهد، روزه اش باطل است؛ هرچند آن را انجام ندهد و اگر در اثر انجام این کار غذا فرو رود، کفّاره نیز دارد.

مکارم: مسأله- جویدن غذا برای بچه و همچنین چشیدن غذا و مانند آن، و شستشوی دهان با آب یا دارو اگر چیزی از آن فرو نرود، روزه را باطل نمی کند، و اگر بدون اراده به حلق برسد، اشکالی ندارد ولی اگر از اول بداند بی اختیار به حلق می رسد روزه اش باطل است و قضا و کفّاره دارد.

مسأله 1583- انسان نمی تواند برای ضعف، روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است که معمولاً نمی شود آن را تحمّل کرد1، خوردن روزه اشکال ندارد2.

1- بهجت: که مشقّت شدیدی داشته، به طوری که معمولاً نمی شود آن را تحمّل کرد...

2- زنجانی: بلی، بعضی از اشخاص مانند پیرمردها و پیرزنان  می توانند به جهت مشقّت، روزه را بخورند.

بهجت: ولی اگر تا سال دیگر خوب شد باید قضای آن را بگیرد.

وحید: اگر ضعف به قدری باشد که برای روزه دار عرفا قابل تحمّل نباشد خوردن روزه اشکال ندارد.

مکارم: اگر به قدری ضعف پیدا کند که تحمّل آن بسیار مشکل شود. می تواند روزه را بخورد، و همچنین اگر خوف بیماری داشته باشد.

مسأله اختصاصی

سبحانی: مسأله 1258- تریاک کشیدن حرام است و اشخاصی که معتاد به کشیدن تریاک هستند و نمی توانند ترک کنند و با این حال نمی توانند روزه بگیرند می توانند به مقدار دفع ضرورت تریاک بکشند و روزه را واجب است بگیرند

نیت روزه

روزه آن است که1 انسان برای انجام فرمان خداوند عالم2 از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می کند و شرح آنها بعداً گفته می شود خودداری نماید3.

1- مکارم: در هر سال واجب است همه افراد مکلّف یک ماه مبارک رمضان را به شرحی که در مسائل آینده گفته می شود، روزه بدارند. روزه آن است که...

2- زنجانی: برای خداوند متعال...

سیستانی: برای تذلّل و کرنش در پیشگاه خداوند عالم...

3- خوئی، تبریزی، سیستانی: ازنه (سیستانی: از هشت) چیزی که بعداً گفته می شود خودداری نماید.

*****

وحید: روزه آن است که انسان  از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که بعد بیان می شود به قصد قربت  - چنانکه در وضو گذشت- و با اخلاص خودداری نماید و مغرب در این مسأله و مسائل بعد – بنابراحتیاط واجب-  وقتی است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود از بالای سر انسان بگذرد.

مظاهری: روزه آن است که انسان با نیّت روزه از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید

نیت روزه

مسأله 1550- لازم نیست 1انسان نیّت روزه را از قلب خود بگذارند یا2 مثلاً بگوید فراد را روزه می گیرد3، بلکه همین قدر که4 برای انجام فرمان خداوند عالم 5 از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد کافی است6 و برای آن که یقین کند تمام این مدت را روزه بوده ، باید مقداری پیش از اذان صبح و مقداری هم بعد از مغرب از انجام کاری که روزه را باطل می کند خودداری نماید.

1-  مظاهری: نیّت یعنی توجه به عمل برای اطاعت فرمان خدا و لازم نیست ...

2- بهجت: یا به زبان جاری کند...

3- بهجت: قربة إلی الله...

4- خوئی، تبریزی، وحید: بلکه همین قدر که بنا داشته باشد (وحید: به قصد قربت و با اخلاص)...

5- سیستانی: بلکه همین قدر که بنا داشته باشد برای تذلّل در پیشگاه خداوند عالم...

6- بهجت: [پایان مسأله].

*****

زنجانی: مسأله- لازم نیست انسان نیّت روزه را به زبان آورد یا از قلب خود بگذارند، مثلاً در قلب خود بگوید: فردا را روزه می گیرم قربة إلی الله، بلکه همین قدر که با قصد برای خداوند متعال از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد کافی است.

مکارم: مسأله- روزه از عبادات است و لازم است با نیّت بجا آورده شود، در موقع نیّت، لازم نیست به زبان بگوید یا از قلب خود بگذارند، همین اندازه که در نظرش این باشد که برای اطاعت فرمان خدا از اذان صبح تا مغرب کارهایی که روزه را باطل می کند، ترک نماید کافی است . [و]باید احتیاطاً کمی قبل از اذان صبح و کمی هم بعد از مغرب از انجام این کارها خودداری کند تا یقین حاصل کند که تمام این مدت را روزه داشته است.

مسأله 1551- انسان می تواند در هر شب از ماه رمضان 1برای روزه فردای آن نیّت کند2 و بهتر است که شب اول ماه هم، نیّت روزه همه ماه را بنماید3.

1- مظاهری:  تا اذان صبح...

2- سیستانی: [پایان مسأله]

بهجت: و همچنین جایزاست که شب اول ماه نیّت همه ماه را بنماید و احتیاط به تجدید نیّت در هر شب ترک نشود.

وحید: و همچنین می تواند شب اول ماه نیّت روزه همه ماه را بنماید و تجدید نیّت هر شب لازم نیست و بقای همان نیّت کفایت می کند.

سبحانی: باید در هر شب از ماه رمضان داعی بر امساک فردا را داشته باشد ...

3- فاضل: و آنچه مهم است این است که مقارن اذان صبح هر روز نیّت روزه ولو ارتکازاً داشته باشد.

مسأله 1552- از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح هر وقت نیّت روزه فردا بکند اشکال ندارد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1551.

*****

خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی: مسأله- وقت نیّت روزه ماه رمضان از اول شب است تا اذان صبح.

فاضل: مسأله- در روزه واجب معیّن مثل رمضان از اول شب تا اذان صبح هر وقت نیّت روزه فردا بکند، اشکال ندارد و آنچه مهم است این است که مقارن با اذان صبح نیّت روزه ولو ارتکازاً داشته باشد (به این نحو که اگر از او بپرسند بگوید روزه هستم). و اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است یا واجب معیّن دیگر و پیش از ظهر ملتفت شود چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیّت کند و روزه او صحیح است و اگر کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، یا بعد از ظهر ملتفت شود روزه او باطل می باشد ولی باید تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد و بعداً آن روزه را قضا نماید.

سیستانی: مسأله- آخرین وقت نیّت روزه ماه رمضان برای شخص ملتفت، هنگام اذان صبح است ، به این معنی که بنابراحتیاط واجب باید هنگام صبح امساک او همراه با قصد روزه باشد هر چند در ضمیر ناخودآگاه.

وحید: مسأله- وقت نیّت روزه ماه رمضان در شب اول از اول شب است تا اذان صبح و در غیر شب اول می شود قبل از اول شب هم نیّت کرد مثلا عصر  روز قبل نیّت داشته باشد که فردا را روزه بگیرد قربه الی الله و بر این نیّت باقی باشد  اگر چه  تا بعد از اذان صبح خوابش ببرد.

زنجانی: مسأله- نیّت روزه ماه رمضان وقت معیّن ندارد و همین که تا قبل از اذان صبح نیّت کرده باشد، کفایت می کند بنابراین کسی که مثلاً در روز قبل نیّت روزه کند و بعد بخوابد و تا اذان صبح هم بیدار نشود، روزه اش صحیح است.

مکارم: مسأله- نیّت وقت معیّنی ندارد، بلکه هر موقعی تا قبل از اذان صبح نیّت کند، کافی است، و همین که برای خوردن سحری برمی خیزد و اگر از او سؤال شود منظورت چیست؟ بگوید: «قصد روزه دارم» کافی است.

نوری: مسأله- نیّت روزه ماه رمضان وقت معیّن ندارد، تا اذان صبح هر وقت نیّت روزه فردا بکند اشکال ندارد.

مسأله 1553- وقت نیّت روزه مستحبّی از اول شب است1 تا موقعی که  به اندازه نیّت کردن به مغرب مانده باشد2 که اگر تا این وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد و نیّت روزه مستحبّی کند روزه او صحیح است.3

1- مظاهری: از قبل از اذان صبح است...

2- وحید: تا موقعی که به اندازه نیّت کردن به استتار قرص ، وقت مانده باشد...

 مکارم: وقت نیّت برای روزه مستحبّی در تمام روز نیز ادامه دارد حتی اگر مختصری به مغرب باقی مانده باشد...

3- وحید: و اگر از استتار قرص بگذرد صحت روزه محل اشکال است.

*****

زنجانی: مسأله-  در روزه مستحبّی اگر کسی کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد  و پیش از ظهر نیّت روزه مستحبی کند روزه او صحیح است و همانند کسی است که از اول طلوع فجر نیّت روزه کرده باشد و اگر بعد از ظهر هم نیّت روزه مستحبی کند روزه او صحیح است ولی از هنگام نیّت کردن روزه دار به شمار می آید.

سیستانی: مسأله- کسی که کارهایی که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، در هر وقت از روز نیّت روزه مستحبّی بکند هر چند فاصله کمی تا مغرب باشد، روزه او صحیح است.

مسأله 1554- کسی که پیش از اذان صبح 1 بدون نیّت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیّت کند2، روزه او صحیح است3 چه روزه او واجب باشد چه مستحب . و اگر بعد از ظهر بیدار شود ، نمی تواند نیّت روزه واجب نماید4.

این مسأله در رساله آیت الله  فاضل نیست

 

1- خوئی، تبریزی: در غیر روزه ماه رمضان...

بهجت: در غیر روزه معیّن واجب مثل روزه ماه مبارک رمضان...

سیستانی: در روزه ماه رمضان و همچنین در روزه واجبی که زمانش معیّن است...

2- بهجت: در حال اختیار نیّت کند...

3- سیستانی: و اگر بعد از ظهر بیدار شود، باید احتیاطاً بقیه روز را به قصد قربت مطلقه امساک کند و روزه آن روز را نیز قضا نماید.

4- گلپایگانی، صافی: ولی در واجب مضیق مثل روزه ماه رمضان احتیاط واجب آن است که رجاءً نیّت روزه بنماید و آن را تمام کند و بعد هم قضای آن را بجا آورد.

خوئی، تبریزی: و اما در ماه رمضان اگر بی نیّت خوابیده باشد، اگر چه پیش از ظهر بیدار شود و نیّت کند صحت روزه اش محل اشکال است (تبریزی: و لازم است آن روز را امساک کرده، بعد قضا نماید).

سبحانی: ولی لازم است تا مغرب از کاری که روزه را باطل می کند اجتناب نماید .

*****

زنجانی: مسأله- اگر عمداً در ماه رمضان  هنگام اذان صبح نیّت روزه –حتی نیّت ارتکازی- نداشته باشد  مثلا عمدا بدون نیّت روزه بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود.  روزه اش باطل است ولی باید درروز از انجام کارهایی که روزه را باطل می کند خودداری ورزد و اگر در اثر غفلت بدون نیّت روزه تا اذان صبح خواب بماند و قبل ازظهر بیدار شود، تا آن وقت یکی از مبطلات روزه را بجا نیاورده  بنابراحتیاط واجب  باید روزه آن روز را بگیرد و قضا نیز بنماید و چنانچه بعد از ظهر بیدار شود،  یا یکی از مبطلات روزه را انجام داده ، نمی تواند نیّت روزه کند ولی باید در بقیه روز از مبطلات روزه اجتناب نماید. و بعد ا روزه آن روز را قضا  کند.

وحید: مسأله- کسی که پیش از اذان صبح، بدون نیّت روزه خوابیده است اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیّت روزه کند چنانچه روزه واجبی باشد که وقت آن معین است –چه روزه ماه رمضان و چه غیر آن مثل اینکه نذر کرده باشد روز معینی را روزه بگیرد- صحت روزه اش محل اشکال است و اگر روزه واجبی باشد  که وقت معین ندارد صحیح است و در صورتی که  بعد از ظهر بیدار شود نمی تواند نیت روزه واجب کندهرچند غیر معین باشد ولی در قضای روزه ماه مبارک رمضان عدم جواز بعد از ظهر تا عصر بنابراحتیاط است.

مکارم: مسأله- اگر در ماه رمضان نیت را فراموش کند چنانچه تا قب از اذان ظهر یادش بیاید و فورا نیت کند و کاری را که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد روزه اش صحیح است اما اگر بعد از ظهر نیت کند صحیح نیست.

مظاهری: مسأله- در هر روزه واجب اگر بواسطه عذری، مثل خواب یا مرض یا مسافرت یا غفلت تا پیش از ظهر نیت نکند و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد باید نیت روزه کند.

 

1555- اگر بخواهد غیر روزه ماه رمضان روزه دیگری بگیرد1 باید آن را معیّن نماید2، مثلاً نیّت کند که روزه قضا یا روزه نذر می گیرم3، ولی در ماه رمضان لازم نیست نیّت کند که روزه ماه رمضان می گیرم4، بلکه اگر نداند 5 ماه رمضان است یا فراموش نماید، و روزه دیگری را نیّت کند روزه ماه رمضان حساب می شود6.

1- مظاهری: و تعیین واقعی نداشته باشد...

2- بهجت: اگربخواهد غیر روزه ماه رمضان روزه واجب دیگری بگیرد، در صورتی که آنچه بر او واجب شده است انواع متعددی باشد، بنابرأقوی باید آن را معیّن نماید...

3- سیستانی: اگر بخواهد روزه قضا یا کفّاره بگیرد باید آن را معیّن نماید مثلاً نیّت کند که روزه قضا یا روزه کفّاره میگیرم...

وحید: مثلا نیّت کند که روزه قضا یا روزه نذر یا کفّاره می گیرم...

سبحانی: مگر آنجا که روزش معین باشد مانند روزه اول ماه از این جهت در ماه رمضان لازم نیست نیّت کند که روزه ماه رمضان می گیرم بلکه اگر نداند  ماه رمضان است یا فراموش کند  و روزه دیگری را نیّت کند روزه ماه رمضان حساب می شود .

4- گلپایگانی، صافی: و همچنین در روزه مستحبّی و روزه ای که زمانش معیّن است تعیین لازم نیست.

نوری: و همچنین درروزه مستحبّی که زمان خاص ندارد و روزه ای که زمانش معیّن است مانند روزه روز عید غدیر – مثلاً – تعیین لازم نیست...

5- گلپایگانی،صافی: بلکه در روزه ماه رمضان اگر نداند...

6- سیستانی: و در روز نذر و مانند آن قصد نذر لازم نیست.

بهجت: مگر اینکه روزه را برای میت گرفته باشد که در این صورت روزه ماه رمضان حساب نمی شود و صحیح بودن ان مورد تامل است مگر اینکه مقصود او به دو قسمت جداگانه تقسیم شود یکی روزه واجب و یکی هم برای دیگری بودن روزه، که در این صورت بنابراظهر روزه ماه رمضان محسوب می شود.

 

 

مسأله اختصاصی

بهجت: مسأله 1270- هرگاه در ماه رمضان یا روزه واجب معیّن، نیّت روزه را عمداً ترک نماید تا صبح داخل شود ، روزه آن روزش صحیح نیست و قضا بر او واجب است ولی وجوب کفّاره محل تأمل است.

مسأله 1556- اگر بداند ماه رمضان است و عمداً نیّت روزه غیر رمضان کند1 نه روزه رمضان حساب می شود و نه روزه ای که قصد کرده است2

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- وحید: روزه ماه رمضان حساب نمی شود و همچنین – بنابراحتیاط واجب- روزه ای که قصد کرده نیز حساب نمی شود.

2- خوئی، تبریزی: بنابر احتیاط واجب.

زنجانی، مظاهری: روزه ماه رمضان حساب می شود (زنجانی: هر چند احتیاط مستحب آن است که روزه آن روز را قضا نماید).

سیستانی: روزه که قصد کرده است حساب نمی شود و همچنین روزه ماه رمضان حساب نمی شود، اگر آن قصد، با قصد قربت منافات داشته باشد، بلکه اگر منافات هم نداشته باشد بنابراحتیاط روزه ماه رمضان حساب نمی شود.

*****

مکارم: مسأله- اگر عمداً در ماه مبارک رمضان نیّت روزه غیر رمضان را کند (در حالی که می داند در ماه رمضان روزه غیر ماه رمضان صحیح نیست) روزه او باطل است یعنی نه از رمضان حساب می شود و نه از غیر آن.

مسأله 1557- اگر مثلاً به نیّت روزه اول ماه روزه بگیرد، بعد بفهمد دوم یا سوم بوده، روزه او صحیح است.

سبحانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 1555.

*****

زنجانی: مسأله- لازم نیست در موقع نیّت مشخص کند که روز چندم ماه است بلکه اگر مثلا به نیّت روز اول ماه روزه بگیرد بعد بفهمد دوم یا سوم بوده روزه او صحیح است.

مکارم: مسأله- لازم نیست در موقع نیّت معیّن کند که روزه اول ماه است یا دوم یا غیر آن، حتی اگر روزی را تعیین کند مثلاً بگوید به نیّت روز دوم ماه روزه می گیرم، بعد معلوم شود سوم بوده  روزه او صحیح است.

مسأله 1558- اگر پیش از اذان صبح نیّت کند و بی هوش شود و در بین روز  به هوش آید، بنابراحتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید1 و اگر تمام نکرد قضای آن را بجا آورد2.

1- وحید: و قضای آن را نیز بجا آورد.

2-  اراکی: روزه آن روز باطل است، گرچه احتیاط مستحب است روزه آن روز را تمام نماید.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1554.

*****

بهجت: مسأله- کسی که در سراسر روز بی هوش بوده در صورتی که روزه واجب معیّن باشد روزه بر او واجب نیست ولی اگر قبل از ظهر به هوش آید بنابراحتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام کرده و قضای آن را نیز بگیرد و همین احتیاط در مورد مخالف، اگر قبل از ظهر شیعه شود نیز جاری است.

مکارم: مسأله- اگر پیش از اذان صبح نیّت روزه کند و بعد بی هوش یا مست شود و در بین روز به هوش آید، در حالی که هیچ کار خلافی بجا نیاورده احتیاط واجب آن است روزه آن روز را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد.

سبحانی: مسأله- اگر پیش از اذان صبح نیّت کند و بیهوش شود و قبل از زوال به هوش آید، بنابراحتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و احتیاط مستحب آن  است که روزه آن روز را قضا نماید.

فاضل: مسأله- اگر بعد از نیّت روزه مست شود و بعد به هوش آید بنابراحتیاط واجب باید آن روز را روزه بگیرد و قضای آن را نیز بگیرد ولی اگر بیهوش شود و بعد به هوش اید روزه را تمام کند و صحیح است.

مسأله 1559- اگر پیش از اذان صبح نیّت کند و مست شود و در بین روز به هوش آید1 احتیاط واجب آن است که روزه آن روز را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد2.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.

1- زنجانی: در بین روز هوشیار شود...

2- اراکی: روزه آن روز باطل است و باید قضای آن را بجا آورد.

گلپایگانی، صافی: احتیاطاً امساک کند و باید قضای آن را بجا آورد.

مکارم، فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1558.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1554.

مسأله اختصاصی

فاضل: مسأله 1615- اگر بدون نیّت روزه مست شود و در بین روز به هوش آید باید آن روز را روزه بگیرد و قضای آن را هم بگیرد ولی اگر بیهوش شود و در بین روز به هوش آید فقط قضای آن را بگیرد.

مسأله 1560- اگر پیش از اذان صبح نیّت کند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود، روزه اش صحیح است.

این مسأله دررساله آیات عظام مکارم و بهجت نیست.

مسأله 1561- اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و پیش از ظهر ملتفت شود ، چنانچه (کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیّت کند و روزه او صحیح است1 و اگر2) کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، (یا بعد از ظهر ملتفت شود که ماه رمضان است3) روزه اوباطل می باشد، ولی باید تا مغرب 4کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد و بعد از رمضان هم آن روزه را قضا نماید5.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- بهجت: باید فوراً نیّت کند و گرنه روزه او باطل می شود. [پایان مسأله]

زنجانی: بنابراحتیاط واجب باید نیّت روزه نماید و بعداً روزه آن روز را قضا کند...

2- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید، و فاضل نیست]

3- زنجانی: اگر  کاری  که روزه را باطل  می کند انجام داده باشد یا بعد از ظهر متوجه شود...

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله سیستانی نیست]

4-  فاضل: باید در ماه رمضان تا مغرب...

5- خوئی، تبریزی: و همچنین است حکم بنابراحتیاط واجب اگر پیش از ظهر ملتفت شود و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد.

سیستانی: و اگر بعد از ظهر ملتفت شود که ماه رمضان است بنابر احتیاط واجب نیّت روزه کند رجاء و بعد از رمضان هم آن را قضا کند و اما اگر پیش از ظهر ملتفت شود و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد باید نیّت روزه کند و روزه اش صحیح است.

وحید: وهمچنین است –بنابراحتیاط واجب- اگر پیش از ظهر ملتفت شود  و کاری که روزه راباطل می کند انجام نداده باشد.

*****

مکارم: مسأله-  اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و روزه نگیرد و بعد از ظهر ملتفت شود و یا قبل از ظهر در حالی که افطار کرده باشد، باید به احترام ماه رمضان تا مغرب کارهایی که روزه را باطل می کند ترک نماید و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.

مسأله 1562- اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود1 باید روزه بگیرد2 و اگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست3.

1-  زنجانی: و دیگر شرایط وجوب روزه را داشته باشد ...

2- اراکی: و همچنین اگر بعد از اذان بالغ شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد،  روزه آن روز بر او واجب است.

گلپایگانی ، صافی: و احتیاط واجب آن است که اگر پیش از ظهر بالغ شود و مفطری بجا نیاورده باشد  آن روز را قصد روزه کند و تمام نماید.

 بهجت: و اگر بعد از اذان و قبل از ظهر بالغ شود، اگر چیزی که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد ، احتیاط واجب در این است که بقیه آن روز را روزه بگیرد و بعداً قضای آن روز را نیز بگیرد و همچنین است اگر شخصی که جنون دارد جنونش از بین برود، و این احتیاط درباره غیر بالغی  است که از اول صبح نیّت  روزه نداشته باشد ولی چون روزه بچه ممیز صحیح است –اگرچه بر او واجب نیست- اگر نیّت روزه داشته باشد و در بین روز بالغ شود  روزه آن روز او صحیح است و قضا ندارد.

مکارم: و اگر بعد از اذان بالغ شود و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد احتیاط واجب آن است که روزه را بگیرد و بعد هم قضا کند.

3- سیستانی: ولی اگر قصد روزه مستحبّی کرده باشد احتیاط مستحب این است که آن را تمام کند.

وحید: هر چند احتیاط  مستحب این است که اگر پیش از ظهر بالغ شود و نیّت روزه کرده باشد  روزه آن روز را تمام کند  و اگر نیّت هم نکرده باشد و چیزی از مبطلات روزه را انجام نداده باشد نیّت کند و روزه بگیرد.

مسأله 1563- کسی که برای بجا آوردن روزه میِّتی اجیر شده1، اگر روزه مستحبّی بگیرد اشکال ندارد2، ولی کسی که روزه قضا یا روزه واجب دیگری دارد3 نمی تواند روزه مستحبّی بگیرد4، و چنانچه فراموش کند و روزه مستحب بگیرد، در صورتی که پیش از ظهر یادش بیاید، روزه مستحبّی او به هم می خورد و می تواند نیّت خود را به روزه واجب برگرداند 5 و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزه او باطل است6 و اگر بعد از مغرب یادش بیاید، روزه اش صحیح است7 گر چه بی اشکال نیست.

1- سیستانی: یا روزه کفّاره دارد...

2- اراکی: گرچه احتیاط مستحب است که اول روزه واجبی را که برای آن اجیر شده است بجا آورد...

3- سیستانی: کسی که روزه قضای ماه رمضان دارد...

سبحانی: کسی که روزه قضا –بنابراحتیاط- یا واجب دیگری دارد ...

4- فاضل: کسی که روزه قضا دارد، نمی تواند روزه مستحبّی بگیرد و اگر روزه واجب دیگری دارد، بنابراحتیاط واجب نمی تواند روزه مستحبّی بگیرد...

بهجت: کسی که روزه قضا دارد، نمی تواند روزه مستحبّی بگیرد. [پایان مسأله]

5- سیستانی: به روزه قضا برگرداند...

6- گلپایگانی، صافی: بلکه اگر بعد از مغرب یادش بیاید، معلوم نیست روزه اش صحیح باشد.

سیستانی: بنابراحتیاط باطل است...

7- خوئی، اراکی، سیستانی، فاضل، تبریزی: [پایان مسأله].

سبحانی: و اگر بعد از مغرب یادش بیاید روزه اش بی اشکال نیست .

*****

زنجانی: مسأله- کسی که برای بجا آوردن روزه میِّتی اجیر شده، اگر وقت آن وسعت داشته باشد می تواند روزه مستحبّی بگیرد و در صورتی که وقت ، تنگ باشد اگر روزه مستحبّی بگیرد گناهکار است ولی روزه او صحیح می باشد و کسی که روزه قضای ماه رمضان یا بنابراحتیاط روزه واجب دیگری – غیر ماه رمضان – دارد، نمی تواند روزه مستحبّی بگیرد، مگر این که به جهتی نتواند روزه واجب بگیرد ولی بتواند روزه مستحبّی بگیرد، مثلاً اگر در سفر باشد و نذر کرده باشد که در آن سفر روزه مستحبّی بگیرد، روزه اش صحیح است و در جایی که نمی تواند روزه مستحبّی بگیرد چنانچه فراموش کند و روزه مستحبّی بگیرد چنانچه بعد از مغرب یادش بیاید روزه مستحبی او صحیح است و اگردر اثناء روز متوجّه شود، روزه مستحبّی او باطل است و حکم کسی را دارد که هنوز نیّت روزه نکرده است و در برخی موارد می تواند نیّت خود را به روزه واجب برگرداند به تفصیلی که در مسأله [1564 و 1565] خواهد آمد و  کسی که روزه قضای ماه رمضان دارد می تواند برای بجا آوردن روزه دیگری، اجیرشود.

وحید: مسأله- کسی که برای بجا آوردن روزه میّتی اجیر شده اگر روزه مستحبی بگیرد اشکال ندارد ولی کسی که روزه قضای ماه رمضان دارد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و همچنین –بنابراحتیاط واجب- اگر روزه واجب دیگری داشته باشد و چنانچه فراموش کند و روزه مستحب بگیرد در صورتی که پیش از ظهر یادش بیاید روزه مستحبی او باطل است و می تواند نیّت خود را به روزه واجب غیر معین برگرداند. ولی به روزه واجب معین محل اشکال است و اگر بعد از ظهر ملتفت شود نمی تواند نیّت را به روزه واجب برگرداند هر چند غیر معین باشد و این حکم در قضای روزه ماه رمضان بعد از زوال تا عصر بنابراحتیاط است و اگر بعد از مغرب یادش بیاید روزه اش صحیح است.

مکارم: مسأله- کسی که روزه قضای ماه رمضان یا روزه واجب دیگری بر ذمه دارد جایز نیست روزه مستحبّی بگیرد و اگر فراموش کند و روزه مستحبّی بگیرد چنانچه قبل از ظهر یادش بیاید می تواند نیّت خود را به روزه واجب برگرداند ولی اگر بعد از ظهر باشد، روزه او باطل است.کسی که برای روزه شخص مرده ای اجیر شده می تواند روزه مستحبّی برای خودش بگیرد.

مظاهری: مسأله- کسی که روزه قضا یا روزه واجب دیگری دارد می تواند روزه مستحبی یا روزه استیجاری بگیرد.

مسأله 1564- اگر غیر از روزه ماه رمضان روزه معیّن دیگری بر انسان واجب باشد مثلاً نذر کرده باشد که روز معیّنی را روزه بگیرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیّت نکند، روزه اش باطل است1، و اگر نداند که روزه آن روز بر او واجب است یا فراموش کند و پیش از ظهر یادش بیاید چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد و نیّت کند2 روزه او صحیح و گرنه باطل می باشد3.

این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل , بهجت و مظاهری نیست.

1-  وحید: و همچنین است بنابراحتیاط اگر نداند  که روزه آن روز بر او واجب است یا فراموش کند هر چند پیش از ظهر یادش بیاید و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد .

مکارم: ولی اگر یادش برود و پیش از ظهر یادش بیاید، می تواند نیّت کند.

2- گلپایگانی، صافی: بدون تأخیر نیّت کند...

سبحانی: فورا نیّت کند....

3- سیستانی: روزه او صحیح است و اگر بعد از ظهر یادش بیاید، احتیاطی را که در روزه ماه رمضان گفته شد، مراعات نماید.

*****

زنجانی: مسأله- کسی که قضای روزه ماه رمضان خودش  بر عهده اش می باشد وقت آن وسعت داشته باشد  یا تنگ باشد، اگر در اثناء روز حتی بعد از ظهر نیّت کند روزه اش صحیح است، هر چند احتیاط مستحب آن است که اگر وقت وسعت داشته باشد تا قبل از ظهر نیّت کند و اگر وقت تنگ باشد قبل ازطلوع فجرنیّت کند و در غیر این صورت به آن روزه اکتفا نکند.

مسأله 1565- اگر برای روزه واجب غیر معیّنی مثل روزه کفّاره عمداً تا نزدیک ظهر نیّت نکند1 اشکال ندارد، بلکه اگر پیش از نیّت تصمیم داشته باشد که روزه نگیرد، یا تردید داشته باشد که بگیرد یا نه، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد و پیش از ظهر نیّت کند، روزه او صحیح است.

این مسأله دررساله آیات عظام: فاضل، بهجت ومظاهری نیست.

1- گلپایگانی، صافی: اگر برای روزه ای که واجب است و روز آن معیّن نیست مثل روزه کفّاره، عمداً تا ظهر نیّت نکند...

*****

زنجانی: مسأله- کسی که روزه واجب دیگری بر عهده اوست، وقت آن وسعت داشته باشد یا تنگ باشد، مانند روزه نذری وروزه کفّاره و روزه بدل قربانی حجّ و همچنین کسی که روزه نیابی بجا می آورد، باید قبل از طلوع فجر نیّت کند و اگر در اثر غفلت نیز تا طلوع فجر نیّت نکرد، نمی تواند به روزه آن روز اکتفا کند، هر چند احتیاط استحبابی این است که اگر وقت آن تنگ باشد قبل از ظهر نیّت روزه کند، روزه آن روز را نیز بگیرد.

مکارم: مسأله- هرگاه روزه واجب غیر معیّن بر ذمه دارد (مانند روزه قضایی ماه رمضان یا روزه کفّاره) وقت نیّت آن تا ظهر باقی است، یعنی چنانچه چیزی که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد و قبل از ظهر نیّت کند روزه او صحیح است.

مسأله 1566- اگر در ماه رمضان، پیش از ظهر کافر مسلمان شود1 و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد نمی تواند روزه بگیرد و قضا هم ندارد2.

1- خوئی، تبریزی: بنابراحتیاط واجب باید نیّت روزه کند و روزه را تمام نماید و اگر آن روز را روزه نگیرد، قضای آن را بجا آورد.

گلپایگانی، صافی: روزه بر او واجب نیست اگر چه از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، بلی ، بعد از اسلام تا غروب از چیزهایی که روزه دار باید از آنها خودداری نماید، خوب است خودداری کند.

بهجت: بنابراحتیاط مستحب باید نیّت روزه کند و روزه را تمام نماید.

مکارم: چنانچه تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده، بنابراحتیاط واجب روزه را بگیرد و قضا هم ندارد.

2- اراکی: احتیاط واجب آن است که در آن  روز از مبطلات روزه پرهیز کند.

فاضل: احتیاط واجب آن است که نیّت کند و روزه بگیرد و اگر روزه نگرفت قضا کند.

سبحانی:خوب است تامغرب امساک کندواگرنکردقضاندارد.

مظاهری:بایدنیّت روزه کندوروزه اوصحیح است وقضاهم ندارد.

*****

زنجانی: مسأله- اگر کافری مسلمان شود قضای روزه های قبلی بر او واجب نیست، بلی چنانچه در ماه رمضان قبل از ظهر مسلمان شده و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده  احتیاط واجب آن است که در بقیه روز  نیّت روزه  کند و اگر آن روز را روزه نگرفت قضای آن روز را بجا آورد و اگر بعد از ظهر مسلمان شده لازم نیست نیّت روزه کند .

 سیستانی: مسأله- اگر در روز ماه رمضان کافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد بنابراحتیاط واجب باید به قصد مافی الذمه تا آخر روز امساک کند و اگر چنین نکرد آن روز را قضا کند.

وحید: مسأله- اگر در ماه رمضان پیش از ظهر کافر مسلمان شود هر چند  از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد  روزه او صحیح نیست .

مسأله 1567- اگر مریض شود پیش از ظهر ماه رمضان خوب شود1 و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیّت روزه کند2 و آن روز را روزه بگیرد و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روز بر او واجب نیست3.

1- گلپایگانی، صافی: واجب نیست بر او که نیّت روزه کند اگر چه از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد.

بهجت: و تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، واجب بودن روزه و صحیح بودنش خالی از وجه نیست.

مکارم: و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد باید نیّت روزه کند و احتیاطاً قضا هم نماید ولی اگر بعد از ظهر خوب شود روزه آن روز واجب نیست، فقط باید قضای آن را بجا آورد.

2- سیستانی: اگر در وسط روز ماه رمضان پیش از ظهر مریض خوب شود و تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد بنابراحتیاط واجب باید نیّت روزه کند...

سبحانی:احتیاط مستحب آن است که نیّت روزه کند  وبعد ا قضای آن را بجا آورد

3- فاضل، سیستانی :و باید بعداً آن را قضا کند.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1554.

*****

خوئی، تبریزی، وحید: مسأله- اگر در وسط روز ماه رمضان – پیش از ظهر یا بعد از آن- مریض خوب شود، روزه ان روز بر او واجب نیست هرچند تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد.

زنجانی: مسأله- اگر مریض در اثناء روز ماه رمضان خوب شد، چنانچه اجتناب از مبطلات روزه در طول روز برایش ضرر داشته، گرفتن روزه و اجتناب از مبطلات آن، در بقیه روز بر او واجب نیست و اگر  ضرر نداشته معلوم می شود که واقعا روزه آن روز بر او واجب بوده پس باید در بقیه روز از مبطلات روزه  اجتناب کند و اگر قبل از ظهر خوب شده و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده ، بنابراحتیاط واجب باید  در بقیه روز نیّت روزه کند و قضای آن را نیز بجا آورد ، ولی اگر یکی از مبطلات روزه را بجا آورد یا بعد ازظهر خوب شده، لازم نیست نیّت روزه کند، اگر چه واجب است از مبطلات روزه اجتناب نماید و روزه را نیز بعداً قضا کند.

مسأله 1568- روزی را که انسان شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان، واجب نیست روزه بگیرد و اگر بخواهد روزه بگیرد 1نمی تواند نیّت روزه رمضان کند2 ولی اگر نیّت روزه قضا و مانند آن بنماید، چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می شود.

1- زنجانی: و اگر بخواهد روزه بگیرد باید به نیّت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند ان روزه بگیرد و نمی تواند نیّت روزه ماه رمضان کند. بلکه ظاهرا نمی تواند قصد کند آنچه را که فعلا خداوند متعال از او خواسته است انجام می دهد یا چنین نیّت کند که اگر ماه رمضان است  روزه ماه رمضان و اگر ماه رمضان نیست روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن باشد . و در صورتی که به نیّت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند ان روز ، روزه بگیرد بعد معلوم شود ماه رمضان بوده از ماه رمضان حساب می شود.

2- گلپایگانی: و می تواند نیّت کند که اگر رمضان است، روزه رمضان و اگر رمضان نیست، روزه قضا یا مانند آن باشد و بهترآن است که نیّت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می شود.

خوئی، تبریزی، بهجت: (خوئی، تبریزی: یا نیّت کند که اگررمضان است، روزه رمضان و اگر رمضان نیست روزه قضا یا مانند آن باشد) بلکه باید نیّت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده از رمضان حساب می شود، ولی در صورتی که قصد کند آنچه را که فعلاً خدا از او خواسته است انجام دهد و بعد معلوم شود رمضان بوده نیز کافی است.

سیستانی: ولی اگر نیّت کند که اگر رمضان است روزه رمضان و اگررمضان نیست روزه قضا یا مانند آن باشد، صحت روزه اش بعید نیست ولی بهتر آن است که نیّت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می شود و اگرقصد مطلق روزه را کند و بعد معلوم شود رمضان بوده نیز کافی است.

صافی: و بنابراحتیاط، نیّت قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می شود.

وحید: و یا نیّت کند که اگر ماه رمضان است روزه رمضان و اگر ماه رمضان نیست روزه قضا یا مانند آن باشد بلکه باید نیّت روزه واجب دیگری مانند قضا و یا روزه مستحبی بنماید و چنانچه بعد معلوم شود ماه رمضان بوده از ماه  رمضان حساب می شود و اگر قصد کند آنچه را که به آن مامور است انجام دهد و بعد معلوم شود ماه رمضان بوده  کفایت  می کند.

 مظاهری: ولی اکر نیّت روزه رمضان یا روزه قضا و مانند آن بنماید چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده روزه او صحیح است و از ماه رمضان حساب می شود.

*****

مکارم: مسأله- «یوم الشکّ» یعنی روزی که انسان شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، روزه آن واجب نیست، و اگر بخواهد روزه بگیرد، باید نیّت ماه شعبان کند، یا اگر روزه قضا به ذمه دارد نیّت قضا کند و چنانچه بعد معلوم شود ماه رمضان بوده، از رمضان حساب می شود، ولی اگردر اثناء روز بفهمد، باید فوراً نیّت خود را به روزه ماه رمضان برگرداند.

مسأله اختصاصی

مظاهری: مسأله 1204- کسی که در ماه رمضان روزه نیست مستحب است از کارهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید و مستحب است اگر قضا یا آب بخورد سیر نخورد.

مسأله 1569- اگر روزی را که شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان به نیّت روزه قضا یا روزه مستحبّی و مانند آن روزه بگیرد1 و در بین روز بفهمد که ماه رمضان است 2، باید نیست روزه رمضان کند3.

1- وحید: به نیّت روزه قضا و مانند ان یا روزه مستحبی روزه بگیرد...

2-  زنجانی: نباید در بقیه روز نیّت غیر ماه رمضان را داشته باشد.

نوری: و یا مردد شود که روزه خود را باطل کند یا نه، یا قصد کند که روزه را باطل کند مثلاً چیزی بخورد روزه اش باطل می شود اگر چه از قصدی که کرده برگردد و توبه نماید و کاری هم که روزه راباطل می کند انجام ندهد.

3- فاضل: ولو این که بعد از ظهر ملتفت شود و اگر به نیّت رمضان روزه بگیرد باطل است، ولو این که در واقع رمضان باشد.

مکارم، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1568.

مسأله 1570- اگر در روزه واجب معیّنی مثل روزه رمضان از نیّت روزه گرفتن برگردد1 روزه اش باطل است2، ولی چنانچه نیّت کند که چیزی را که روزه را باطل می کند بجا آورد در صورتی که آن را انجام ندهد روزه اش باطل نمی شود3.

1- اراکی: یا نیّت کند که چیزی را که روزه را باطل می کند بجا آورد، روزه اش باطل است. [پایان مسأله]

نوری: و یا مردد شود که روزه خود را باطل کند یا نه، یا قصد کند که روزه را باطل کند، مثلاً چیزی بخورد، روزه اش باطل می شود، اگر چه از قصدی که کرده برگردد و توبه نماید و کاری هم که روزه را باطل می کند انجام ندهد.

2- سبحانی: و همچنین است اگر نیّت کند که چیزی را که روزه را باطل می کند بجا آورد خواه آن را انجام بدهد یا ندهد روزه اش باطل می شود.

3- فاضل: روزه اش صحیح است . همین طور در روزه مستحبّی و روزه واجب غیر معیّن اگر پیش از ظهر بعد از این که از نیّت روزه برگشت دوباره نیّت روزه کند، روزه او صحیح است.

بهجت: رجوع کنید به مسأله اختصاصی 1328، بعد از مسأله 1652 متن اصلی.

*****

خوئی، گلپایگانی، تبریزی، صافی: مسأله- اگر در روزه واجب معیّنی مثل روزه رمضان مردد شود که روزه خود را باطل کند یا نه، یا قصد کند که روزه را باطل کند. روزه اش باطل می شود اگر چه از قصدی که کرده توبه نماید و کاری هم که روزه را باطل می کند انجام ندهد.

. سیستانی: اگر دو مرتبه نیّت روزه نکند روزه اش باطل می شود و اگر دو مرتبه نیّت روزه کند احتیاط واجب آن است که روزه آن روزرا تمام کند و بعداً قضای آن را بجا آورد.

وحید: مسأله- اگر در روزه واجب معینی مثل روزه ماه رمضان از نیّت امساک برای خدا برگردد یا مردد شود که برگردد،  و یا اینکه قصد کند مفطری از مفطرات را انجام دهد یا مردد شود بر انجام مفطر، روزه اش باطل می شود  اگر چه از قصدی که کرده توبه نماید. و به نیّت روزه برگردد و کاری هم که روزه را باطل می کند انجام ندهد.

زنجانی: مسأله- اگر در اثناء روزه واجب ، وقت آن وسعت داشته یا وقت آن تنگ باشد،قصد کند که در بقیه روز روزه نباشد، یا مردد باشد که در بقیه روز، روزه باشد یا نه، یا با توجه به مفطر بودن چیزی قصد کند آن را بجا آورد، حکم کسی را دارد که تا آن وقت قصد روزه نکرده است و تفصیل آن در مسائل قبل گذشت، و اگر مردد شود که با آوردن یکی از مبطلات روزه، روزه را باطل کند یا  نه، اگر به امید مطلوبیت از مبطلات روزه اجتناب کند، روزه اش صحیح است.

مکارم: مسأله- هرگاه در ماه رمضان یا هر روزه واجب معیّن دیگر، از نیّت روزه بر گردد یا مردد شود که روزه بگیرد یا نه، روزه اش باطل می شود، همچنین اگر نیّت کند چیزی که روزه را باطل می کند بجا آورد مثلاً تصمیم بر خوردن غذا بگیرد، روزه اش باطل می شود هر چند اصلاً غذا هم نخورد مگر این که در آن حال توجه نداشته باشد که فلان عمل روزه را باطل می کند.

مظاهری: مسأله- اگر کسی در روزه واجب یا مستحب مردد شود که روزه را باطل کند یا نه، یا قصد کند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد روزه اش باطل نمی شود

مسأله 1571- در روزه مستحب و روزه واجبی که وقت آن معیّن نیست، مثل روزه کفّاره1، اگر قصد کند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، یا مردد شود که بجا آورد یا نه، چنانچه بجا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیّت کند ، روزه او صحیح است2.

این مسأله در رساله آیت الله  بهجت نیست.

1-  سبحانی: در روزه واجبی که وقت آن معین نیست مثل روزه کفّاره...

2- گلپایگانی، صافی، سیستانی: چنانچه بجا نیارود و در روزه واجب پیش از ظهر و در مستحب تا پیش از مغرب (سیستانی: تا پیش از مغرب) دوباره نیّت روزه کند، روزه او صحیح است.

سبحانی: و در روزه مستحب اگر تا غروب  کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد نیّت کند روزه او صحیح است.

فاضل، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1570.

*****

زنجانی: مسأله- در روزه مستحب، اگر قصد کند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، یا مردد شود که بجا آورده یا نه، چنانچه بجا نیاورد و پیش از مغرب دوباره نیّت کند، روزه او صحیح است.

وحید: مسأله- آنچه در مسأله قبل گذشت  که روزه واجب معین را باطل می کند و در روزه واجبی که وقت آن معین نباشد  -مانند روزه کفّاره یا نذر غیر معین- مبطل نیست و چنانچه پیش از ظهر دوباره به نیّت خود برگردد روزه او صحیح است.