1- خوردن وآشامیدن

مسأله 1572- نه چیز1 روزه را باطل می کند2: اول : خوردن و آشامیدن ، دوم: جماع، سوم: استمناء3، و استمناء آن است که انسان با خود4 کاری کند که منی از او بیرون آید5. چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و جانشینان پیغمبر علیهم السلام6. پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق7. ششم: فرو بردن تمام سر در آب8. هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح . هشتم: اماله کردن با چیزهای روان ، نهم: قی کردن9 و احکام اینها در مسائل آینده گفته می شود.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- سیستانی: هشت چیز...

2- وحید: هر چند بطلان در بعضی آنها بنابراحتیاط است...

مکارم: کارهایی که روزه را باطل می کند، بنابراحتیاط نه چیز است...

3- گلپایگانی، صافی، مکارم: [پایان مورد سوم].

4- خوئی،وحید، تبریزی: با خود یا دیگری غیر از جماع...

5- سیستانی: سوم: استمناء: و استمناء آن است که مرد با خود یا به وسیله دیگری بدون جماع، کاری کند که منی از او بیرون آید، و تحقق آن درزن به نحوی است که در مسأله [346] بیان شد...

سبحانی: سوم: استمناء، و استمناء آن است که انسان از غیر طریق نزدیکی کاری کند که منی از او بیرون آید...

6- سیستانی: بنابراحتیاط واجب...

بهجت: چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و جانشینان پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و معصومین علیهم السلام...

وحید: چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم و ائمّه معصومین علیهم السلام...

7- اراکی، خوئی، بهجت،  تبریزی: پنجم: رساندن غبار به حلق ...

سیستانی، وحید: پنجم: رساندن غبار به حلق بنابراحتیاط واجب...

8- گلپایگانی، صافی: که حرام است و بنابراحتیاط لازم روزه را هم باطل می کند...

[مورد ششم در رساله آیت الله سیستانی نیست.]

9- سیستانی، مکارم: عمدا قی کردن...

*****

زنجانی:مسأله- هفت چیز روزه را باطل می کند: اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم: استمناء. چهارم: دروغ بستن بر خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم یا یکی از امامان علیه السلام. پنجم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح.  ششم: اماله کردن. هفتم: قی کردن، بجز این هفت چیز، بر روزه دار حرام است سر را در آب فرو برد ولی ظاهراً روزه را باطل نمی کند و احتیاط مستحب آن است که از رساندن غبار به حلق خودداری کند. احکام اینها در مسائل آینده گفته می شود.

1- خوردن وآشامیدن

مسأله 1573- اگر روزه دار1 عمداً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاک و شیره درخت و چه کم باشد یا زیاد2، حتی اگر مسواک را از دهان بیرون آورد 3و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزه او باطل می شود4 مگر آن که 5 رطوبت مسواک در آب دهان 6به طوری از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود7.

1- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: اگر روزه دار با التفات به این که روزه دارد...

2- تبریزی، بهجت: [پایان مسأله]

فاضل: حتی اگر کسی نخ را با آب دهانش تر کند و دوباره به دهانش ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزه او باطل می شود، و همین طور رطوبت مسواک، مگر اینکه رطوبت آنها بطوری در آب دهان از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود.و همین طور با فرو رفتن بقایای غذایی که از بین دندانها بیرون می آید روزه باطل می شود.

3- وحید: حتی اگر رطوبتی از دهان بیرون آورد ...

4- زنجانی: مگر آن که رطوبت مسواک در دهان بسیار کم باشد و منظور از کلمه «عمدا» در این مسأله و مسائل بعدی آن است که انسان با توجه به روزه داربودن خود، کاری انجام دهد.

5- گلپایگانی، صافی، نوری: بلکه اگر...

6- وحید: رطوبت در آب دهان ...

7- گلپایگانی، صافی، نوری: ولی بداند که در دهان باقی است (نوری: و با آب دهان مخلوط شده است) بنابراحتیاط لازم نباید آن را فرو برد.

مسأله 1574- اگر موقعی که مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، باید لقمه را از دهان بیرون آورد و چنانچه عمداً فرو بردروزه اش باطل است1 و به دستوری که بعداً2 گفته خواهد شد کفّاره هم بر او واجب می شود.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مظاهری: و کفّاره هم بر او واجب می شود.

2- زنجانی: در مسأله [1660]...

مسأله 1575- اگر روزه دار سهواً 1چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.

1- مظاهری: یا جهلا ...

*****

مکارم: مسأله- خوردن و آشامیدن از روی سهو و فراموشی روزه را باطل  نمی کند.

مسأله 1576- احتیاط واجب آن است که روزه دار1 از استعمال آمپولی2 که بجای غذا به کار می رود خودداری کند3، ولی تزریق آمپولی که عضو را بی حس می کند4 یا به جای دوا استعمال می شود اشکال ندارد5.

1- فاضل: باید روزه دار...

نوری: احتیاط مستحب آن است که روزه دار...

2- زنجانی: سرم و آمپولی که...

3- بهجت: بلکه اجتناب خالی از وجه نیست....

4- بهجت: یا به جهت دیگر استعمال می شود، اشکال ندارد و اجتناب از آمپولی که معلوم نیست از قسم اول باشد یا نه، لازم نیست.

5- نوری: و تزریق هیچ نوع آمپول ها روزه را باطل نمی کند.

*****

اراکی: مسأله- استعمال آمپولهایی که تزریق می شود، تقویتی باشد یا غیرتقویتی، و نیز سرم غذایی و تقویتی – چون در موارد مذکور أکل و شرب صادق نیست- اشکال ندارد[1].

گلپایگانی، صافی: مسأله- احتیاط مستحب آن است که روزه دار از استعمال آمپول خوداری کند و فرق بین آمپولها نیست، و اگر لازم شد و تزریق کرد، روزه او باطل نمی شود.

خوئی، تبریزی: مسأله- آمپولی که عضو را بی حس می کند یا به جهت دیگر استعمال می شود، برای روزه دار اشکال ندارد و بهترآن است که از استعمال آمپولی که بجای دواء و غذا به کارمی برند، خودداری کنند.

سیستانی: مسأله- آمپول و سرم روزه را باطل نمی کند هرچند آمپول تقویتی یا سرم قندی نمکی باشد و همچنین اسپری که برای تنگی نفس استعمال می شود اگر دارو را فقط وارد ریه کند روزه را باطل نمی کند و همچنین دارو در چشم و گوش ریختن روزه را باطل نمی کند اگر چه مزه آن به گلو برسد و اگر در بینی بریزد اگر به حلق نرسد روزه را باطل نمی کند.

وحید: مسأله- تزریق آمپولی که به جای دوا بکار می رود یا عضور ا بی حس می کند اشکال ندارد. و احتیاط مستحب آن است که روزه دار از استعمال آمپولی که به جای آب و غذا بکار می رود خودداری کند.

مکارم: مسأله- تمام انواع آمپولها دارویی یا تقویتی که به صورت عضلانی تزریق می شوند و همچنین تزریق عضلانی واکسن برای افراد روزه دار اشکالی ندارد ولی تزریق آمپولها و سرمهای وریدی(که در رگ تزریق می شود) جایز نیست.همچنین تزریق خون روزه را باطل می کند اما باید تا اخر روز از کارهای که روزه را باطل می کند خودداری نماید و احتیاطا قضای ان را نیز بجا اورد.

مظاهری: مسأله- تزریق آمپولی که عضو را بی حس می کند یا به جای دارو استعمال می شود اشکال ندارد ولی بهتر است که روزه دار از استعمال آمپول یا سرمی که به جای غذا بکار می رود خودداری کند.

مسأله 1577- اگر روزه دار چیزی را که لای دندان مانده است 1عمداً فرو ببرد، روزه اش باطل می شود.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- وحید: با التفات به اینکه روزه دارد...

فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1573.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1578.

مسأله 1578- کسی که می خواهد روزه بگیرد لازم نیست پیش از اذان دندانهایش را خلال کند، ولی اگر بداند 1غذایی که لای دندان مانده در روز فرو می رود2 چنانچه خلال نکند و چیزی از آن فرو رود، روزه اش باطل می شود3 بلکه اگر هم فرو نرود بنابراحتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1-وحید: یا اطمینان داشته باشد...

2-  زنجانی:  چنانچه عمداً  خرده های غذا را بیرون نیاورد روزه اش باطل می باشد هر چند در روز فرو نرود. اما چنانچه توجه نداشته باشد که این کار روزه را باطل می کند با خلال نکردن روزه اش باطل نمی شود مگر در روز خرده های غذا فرو رود.

بهجت: باید خلال کند...

سیستانی: باید خلال کند. [پایان مسأله]

3- اراکی، خوئی، وحید، مظاهری: [پایان مسأله]

بهجت: و اگر هم فرو نرود، باز اخلال به نیّت کرده ولی اگر نمی داند که غذا فرو خواهد رفت یا نه، مستحب است خلال کند و اگر هم اتّفاقاً و سهواً فرو برد، روزه باطل نیست.

گلپایگانی، تبریزی، صافی، فاضل: چنانچه خلال نکند، روزه اش باطل می شود (گلپایگانی، صافی، فاضل: خواه چیزی از آن فرو رود یا فرو نرود.)

*****

مکارم: مسأله- کسی که می خواهد روزه بگیرد بهتر است پیش از اذان صبح دندانهایش را بشوید و خلال کند و اگر بداند غذایی که لای دندان مانده در روز فرو می رود احتیاط واجب آن است که قبلاً آن را بشوید و خلال کند و اگر نکند و غذا فرو رود، روزه را تمام کند و بعد قضا نماید.

مسأله 1579- فرو بردن آب دهان، اگر چه بواسطه خیال کردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی کند.

این مسأله دررساله آیات عظام بهجت و سبحانی نیست.

مسأله 1580- فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشکال ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب 1 آن است که آن را فرو نبرد2.

این مسأله دررساله آیت الله  سبحانی نیست.

1- سیستانی، زنجانی، : احتیاط مستحب...

مظاهری: بهتر...

2- اراکی: نباید آن را فرو برد.

*****

بهجت: مسأله- جواز فرو بردن اخلاط سر و سینه، در صورتی که در غیر حال روزه امری عادی باشد و به فضای دهان نرسیده باشد خالی از وجه نیست، و اگر به فضای دهان رسید و آن را فرو برد، بنابراحتیاط واجب روزه را باطل می کند.

مسأله 1581- اگر روزه دار به قدری تشنه شود که بترسد از تشنگی بمیرد1 می تواند2 به اندازه ای که ازمردن نجات پیدا کند3 آب بیاشامد ولی روزه او باطل می شود4 و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیه روز از بجا آوردن کاری که روزه را باطل می کند خودداری نماید5.

1- تبریزی: یا به مرض مبتلا شود...

2- گلپایگانی، صافی، وحید: واجب است...

3- تبریزی: به اندازه ای که از خوف، نجات پیدا کند...

4- بهجت: اما در ماه رمضان تا مغرب از سایر مفطرات اجتناب کند.

مظاهری: اگر روزه دار به قدری تشنه شود که تحمّل آن طاقت فرسا باشد و یا خوف ضرر بدهد می تواند به اندازه رفع ضرورت آب بیاشامد ولی روزه او باطل می شود...

5- فاضل: و قضای آن را هم بگیرد.

وحید: و همچنین اگر بترسد  که از نخوردن آب به او ضرر معتنابهی برسد یا آب نخوردن برای او موجب حرج باشد که عرفا قابل تحمّل نباشد که در این دو صورت می تواند به اندازه رفع ضرر و حرج آب بیاشامد.

*****

زنجانی: مسأله- اگر روزه دار اتّفاقاً به قدری تشنه شود که از ادامه روزه  بر جان خود بترسد یا روزه بر او حرجی یا ضرری داشته باشد، می تواند به قدری که سیراب نشود، آب بیاشامد و روزه او باطل می باشد و اگر ماه رمضان باشد باید در بقیه روز از بجا آوردن کاری که روزه را باطل می کند خودداری کند، بلکه بنابراحتیاط در روزه واجب غیر ماه رمضان نیز امساک نماید.

سیستانی: مسأله- اگر روزه دار بقدری تشنه شود که بترسد از تشنگی بمیرد، یا به او ضرری برسد یا آن که به سختی بیفتد که نمی تواند آن را تحمّل کند، می تواند به اندازه ای که ترس از این امور بر طرف شود آب بیاشامد، بلکه در فرض ترس از مرگ و مانند آن، واجب است ولی روزه او باطل می شود و اگر ماه رمضان باشد، باید بنابراحتیاط لازم بیشتر از آن نیاشامد و در بقیه روز از انجام کاری که روزه را باطل می کند خودداری نماید.

مکارم: مسأله- اگر روزه دار به اندازه ای تشنه شود که طاقت تحمّل آن را ندارد و یا ترس بیماری و تلف داشته باشد، می تواند به اندازه ضرورت، آب بنوشد ولی روزه او باطل می شود و اگر ماه رمضان باشد،باید بقیه روز را امساک کند.

سبحانی: مسأله- اگر روزه دار به قدری تشنه شود که برای او تحمّل تشنگی موجب عسر و حرج است می تواند به اندازه ای که رفع مشقّت کند آب بیاشامد و روزه او باطل نمی شود .

مسأله 1582- جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که معمولاً به حلق نمی رسد،1 اگر چه اتّفاقاً به حلق برسد، روزه راباطل نمی کند2، ولی اگر انسان از اول بداند که به حلق می رسد چنانچه فرو رود3، روزه اش باطل می شود و باید قضای آن رابگیرد و کفّاره هم بر او واجب است4.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مظاهری: جویدن و چشیدن غذا که معمولا به حلق نمی رسد...

2- بهجت: و احتیاط مستحب است که این امور را در صورت عدم حاجت و ضرورت ترک کنند.

وحید: ولی اگر انسان از اول بداند یا اطمینان داشته باشد که به حلق می رسد روزه اش باطل می شود و باید  قضای آن را بگیرد  و در صورت رسیدن به حلق کفّاره بر او واجب است.

3- [عبارت «چنانچه فرو رود» در رساله آیات عظام: خوئی، سیستانی و تبریزی نیست]

4- گلپایگانی، صافی: اگر انسان از اول بداند که به حلق می رسد، روزه اش باطل می شود هر چند به حلق نرسد و بایدقضای آن را بگیرد و اگر به حلق رسیده، کفّاره هم بر او واجب است.

*****

زنجانی: مسأله- جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که معمولاً فرو نمی رود، اگر چه اتّفاقاً فرو رود روزه راباطل نمی کند، ولی  در روزه ماه رمضان اگر انسان از اول بداند که فرو می رود و روزه باطل می شود، اگر قصد کند که این کار را انجام دهد، روزه اش باطل است؛ هرچند آن را انجام ندهد و اگر در اثر انجام این کار غذا فرو رود، کفّاره نیز دارد.

مکارم: مسأله- جویدن غذا برای بچه و همچنین چشیدن غذا و مانند آن، و شستشوی دهان با آب یا دارو اگر چیزی از آن فرو نرود، روزه را باطل نمی کند، و اگر بدون اراده به حلق برسد، اشکالی ندارد ولی اگر از اول بداند بی اختیار به حلق می رسد روزه اش باطل است و قضا و کفّاره دارد.

مسأله 1583- انسان نمی تواند برای ضعف، روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است که معمولاً نمی شود آن را تحمّل کرد1، خوردن روزه اشکال ندارد2.

1- بهجت: که مشقّت شدیدی داشته، به طوری که معمولاً نمی شود آن را تحمّل کرد...

2- زنجانی: بلی، بعضی از اشخاص مانند پیرمردها و پیرزنان  می توانند به جهت مشقّت، روزه را بخورند.

بهجت: ولی اگر تا سال دیگر خوب شد باید قضای آن را بگیرد.

وحید: اگر ضعف به قدری باشد که برای روزه دار عرفا قابل تحمّل نباشد خوردن روزه اشکال ندارد.

مکارم: اگر به قدری ضعف پیدا کند که تحمّل آن بسیار مشکل شود. می تواند روزه را بخورد، و همچنین اگر خوف بیماری داشته باشد.

مسأله اختصاصی

سبحانی: مسأله 1258- تریاک کشیدن حرام است و اشخاصی که معتاد به کشیدن تریاک هستند و نمی توانند ترک کنند و با این حال نمی توانند روزه بگیرند می توانند به مقدار دفع ضرورت تریاک بکشند و روزه را واجب است بگیرند