مسأله 1660- کسی که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است ، باید (یک بنده آزاد کند یا1) به دستوری که در مسأله بعد گفته می شود دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد- که تقریباً ده سیر است- طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهد2 و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد 3 هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند، اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید: «استغفرالله» .و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است که هر وقت بتواند، کفّاره را بدهد4.
1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله نوری نیست]
2- بهجت: و دادن پول کافی نیست ولی اگر فقیر را در خرید و قبول آن وکیل کند و فقیر نیز انجام دهد کافی است.
3- اراکی: مخیر است که هیجده روز روزه بگیرد یا هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند هیجده روز روزه بگیرد یا چند مد طعام بدهد، هر مقدار از این دو را که می تواند عمل کند و اگر آن را هم نتواند انجام دهد باید استغفار کند، اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.
گلپایگانی: هر مقدار می تواند صدقه به فقرا بدهد و اگر از دادن صدقه هم عاجز است هیجده روزپی در پی روزه بگیرد و اگر روزه هم نتوانست بگیرد استغفار کند و هر قدر بتواند روزه بگیرد و اگر اصلاً نمی تواند روزه بگیرد اکتفا به استغفار نماید اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط واجب آن است که هروقت بتواند کفّاره را بدهد.
صافی: هر مقدار می تواند صدقه به فقرا بدهد و استغفار کند و اگر از دادن صدقه هم عاجز باشد اکتفا به استغفار نماید اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید «استغفرا لله» و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.
فاضل: مخیر است بین این که هیجده روز روزه بگیرد و یا این که هر چند مد که می تواند به فقرا اطعام بدهد و اگر نتواند بدهد، باید استغفار کند اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید: استغفرالله و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.
4- نوری: احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.
*****
خوئی، تبریزی: مسأله- در کفّاره افطار روزه ماه رمضان باید یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسأله بعد گفته می شود دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد- که تقریباً ده سیر است-. طعام یعنی گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد بنابراحتیاط واجب باید به قدر امکان تصدق و استغفار نماید* و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.
. سیستانی: یک مد- که تقریبا 750 گرم است-...
*سیستانی: چنانچه این ها برایش ممکن نباشد باید به قدر امکان تصدق دهد و اگر ممکن نیست استغفار نماید...
وحید: مسأله- کفّاره افطار روزه ماه رمضان این است که یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسأله بعد می آید دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد –که تقریبا ده سیر است- طعام یعنی گندم یا آرد یا نان یا خرما و مانند این ها بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد بنابراحتیاط واجب بین تصّدق به هر اندازه که می تواند و استغفار جمع نماید و اگر امکان تصدق نبود استغفار نماید اگرچه یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.
زنجانی: مسأله- کسی که کفّاره روزه ماه رمضان بر او واجب است باید یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسائل بعد گفته می شود دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را اطعام کند یا به هر کدام یک مد طعام بدهد و اگر مقدار شصت مد برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر یک مد هم نتواند طعام دهد استغفار می کند و احتیاط مستحب آن است که هر مقدار که می تواند به فقیر طعام دهد و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره بدهد و اگر مقداری داده آن را تکمیل کند . مد بنابرمشهور کمی بیش از نه سیر و نیم است ولی ظاهرا بیش از این مقدار است و بنابرنظر برخی از محققّان تقریبا 900 گرم است و احتیاط واجب در رعایت این قول است. توضیح بیشتر درباره مد (که معادل صاع است ) در مسأله [1864] و [1991] خواهد آمد و در طعام نیز احتیاط مستحب آن است که تنها گندم یا آرد گندم یا نان گندم داده شود هر چند ظاهرا هر طعامی که بدهد کافی است.
مکارم: مسأله- کفّاره روزه یکى از سه چیز است: آزاد کردن یک بنده، یا دو ماه روزه گرفتن، یا شصت فقیر را سیر کردن (و اگر به هر کدام یک «مُد» -که تقریباً 750 گرم است- گندم یا جو یا مانند آنها بدهد کافى است). و در زمان ما که بنده آزاد کردن موضوع ندارد در میان دو چیز دیگر مخیّر است و به جاى گندم مى تواند مقدار نانى بدهد که گندم آن به اندازه یک «مُد» است.هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود هر چند «مُد» که مى تواند به فقرا اطعام کند و اگر نتواند باید 18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که مى تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار کند و همین اندازه که در قلب بگوید: «استغفراللّه» کافى است و واجب نیست بعداً که قدرت پیدا کرد کفّاره رابدهد.
سبحانی: مسأله- کسی که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است باید یک بنده آزاد کند یا به نحوی که در مسأله بعد گفته شد دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد که تقریبا 750 گرم است طعام یا آرد گندم بدهد یا مقدار نانی که آرد آن به اندازه 750 گرم باشد بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا بدهد و اگر نتواند طعام بدهد 18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که می تواند بگیرد و اگر نتواند باید استغفار کند اگر چه مثلا یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط مستحب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.
مظاهری: مسأله- کسی که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است باید دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر نماید یا به هر کدام هفتصد و پنجاه گرم طعام یعنی گندم یا جو و مانند این ها یا قیمت آن ها را بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند و چنانچه دادن کفّاره برای او ممکن شود واجب نیست کفّاره بدهد.
مسأله 1661- کسی که می خواهد دو ماه کفّاره روزه رمضان1 را بگیرد، باید سی و یک روز آن را2 پی در پی بگیرد3 و اگربقیه آن پی در پی نباشد اشکال ندارد.
1- خوئی، سیستانی: کفّاره ماه رمضان...
تبریزی: کفّاره افطار روزه ماه رمضان...
2- خوئی، سیستانی، زنجانی، وحید: باید یک ماه تمام و یک روز آن را از ماه دیگر...
3- زنجانی: و نباید موقعی شروع کند که در بین یک ماه و یک روز، روزی مانند عید قربان باشد که روزه آن حرام است یا روزی باشد که روزه آن به جهت دیگری واجب است و با روزه کفّاره قابل تداخل نیست؛ ...
مکارم: احتیاط واجب آن است که 31 روز آن پی در پی بجا آورد، ولی در 18 روز – که در بالا گفته شد- پی در پی بجا آوردن لازم نیست.
بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1662.
مسأله 1662- کسی که می خواهد دو ماه کفّاره روزه رمضان را بگیرد، نباید موقعی شروع که در بین سی و یک روز1 روزی باشد که مانند عیدقربان، روزه آن حرام است2.
این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست
1- خوئی، وحید: در بین یک ماه و یک روز...
2- تبریزی: روزه آن صحیح نیست.
سیستانی: نباید موقعی شروع کند که می داند در بین یک ماه و یک روز، روزی باشد که مانند عید قربان، روزه آن حرام است یا روزه آن واجب است.
زنجانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 1661.
*****
بهجت: مسأله- کسی که می خواهد دو ماه روزه کفّاره رمضان را بگیرد باید سی و یک روز آن را پی در پی بگیرد و اگر بقیه آن پی در پی نباشد اشکال ندارد، بنابراین کسی که می خواهد سی و یک روز پی در پی روزه بگیرد باید زمانی را انتخاب کند که در بین این سی و یک روز، روزی که روزه داشتن در آن حرام است ، مثل عید قربان، وجود نداشته باشد و همچنین روزی نباشد که روزه آن بر او واجب باشد، مثل اینکه نذر کرده باشد یا ماه مبارک رمضان پیش آید.
مسأله 1663- کسی که باید پی در پی روزه بگیرد، اگر بین آن بدون عذر یک روز روزه نگیرد1 یا وقتی شروع کند که در بین آن به روزی برسد 2که روزه آن واجب است. مثلاً به روزی برسد که نذر کرده آن روز را روزه بگیرد باید روزه ها را از سر بگیرد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- خوئی، سیستانی، زنجانی، نوری: باید روزه ها را از سر بگیرد (نوری: و همچنین اگر وقتی شروع کند که در بین آن به روزی برسد که روزه آن واجب است، مثلاً به روزی برسد که نذر کرده آن روز را روزه بگیرد باید روزه ها را از سر بگیرد، در صورتی که از اول متوجّه این موضوع بوده و یا شک داشته باشد).
2- وحید: وقتی شروع کند که بداند در بین آن به روزی می رسد ...
بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1662.
*****
مکارم: مسأله- در جایی که باید پی در پی روزه بگیرد اگر در وسط، یک روز را عمداً روزه نگیرد باید همه را از نو بجا آورد.
مسأله 1664- اگر در بین روزهایی که باید پی در پی روزه بگیرد عذری مثل حیض یا نفاس، یا سفری که در رفتن آن مجبور است1، برای او پیش آید، بعد از برطرف شدن عذر واجب نیست روزه ها را از سر بگیرد بلکه بقیه را بعد از برطرف شدن عذر بجا می آورد.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست
1- مکارم: می تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نیست از سر بگیرد.
مسأله 1665- اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند1، چه آن چیز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا، یا به جهتی حرام شده باشد، مثل2 نزدیکی کردن با عیال خود در حال حیض3، بنابر احتیاط4 کفّاره جمع بر او واجب می شود یعنی باید یک بنده آزاد کند5 و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند6یا به هر کدام یک مد که تقریباً ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد7. و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها که ممکن است باید انجام دهد8.
1- زنجانی: چنانچه آن مفطر، جماع حرام یا خوردن و آشامیدن حرام باشد....
2- گلپایگانی، تبریزی، صافی: مثل خوردن غذای حلالی که برای انسان ضرر دارد (صافی: ضرر معتنابهی دارد) و...
خوئی، سیستانی: مثل خوردن غذای حلالی که برای انسان ضررکلی دارد و ...
زنجانی:مثل خوردن غذای حلالی که برای انسان ضرری داردکه موجب فساد بدن می شود و ...
3- سبحانی: بنابراحتیاط باید کفّاره جمع بدهد یعنی یک بنده آزاد کند ، شصت روز روزه بگیرد و به شصت فقیر هر یک 750 گرم آرد گندم بدهد.
4- فاضل، مکارم: بنابراحتیاط واجب...
[عبارت «بنابراحتیاط» در رساله آیات عظام: اراکی، گلپایگانی، صافی، و زنجانی نیست]
5- سیستانی: یک کفّاره کافی است ولی احتیاط مستحب آن است که کفّاره جمع بدهد یعنی یک بنده آزاد کند...
6- وحید: یا به هر کدام آنها یک مد طعام بدهد و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد هر کدام آنها که ممکن باشد واجب است انجام دهد و بنابراحتیاط واجب استغفار هم بنماید.
7- سیستانی، بهجت: یک مد گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد...
زنجانی، فاضل: یک مد طعام بدهد...
8- زنجانی: و اگر آن چیز حرام غیر از جماع و خوردن و آشامیدن باشد کفّاره تخییری، به تفصیلی که در مسأله [1660] گذشت بر او واجب می شود و احتیاط مستحب آن است که کفّاره جمع بدهد.
*****
مظاهری: مسأله- اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند اگر آن چیز ذاتا حرام باشد مثل شراب و زنا، کفّاره جمع (گرفتن دو ماه روزه که سی و یک روز آن پی در پی باشد و اطعام شصت فقیر) بر او واجب می شود و چنانچه کفّاره جمع برایش ممکن نباشد هر کدام را که ممکن است باید انجام دهد و اگر ذاتا حرام نباشد بلکه به جهتی حرام شده باشد مثل نزدیکی کردن با عیال خود در حال حیض ، کفّاره جمع ندارد.
مسأله 1666- اگر روزه دار دروغی را به خدا و پیغمبر نسبت دهد1، کفّاره جمع که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد بنابراحتیاط بر او واجب می شود2.
این مسأله دررساله آیت الله بهجت نیست
1- خوئی، تبریزی: عمداً نسبت دهد...
وحید:به خدا وپیغمبر صلی الله وعلیه وآله و ائمّه معصومین علیم السلام عمدا نسبت دهد...
2- اراکی: کفّاره جمع- که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد- بر او واجب می شود.
گلپایگانی: اگر چه روزه خود را به چیز حرامی باطل کرده، ولی کفّاره جمع -که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد -بر او واجب نمی شود.
فاضل: بنابراحتیاط واجب یک کفّاره بر او لازم است نه کفّاره جمع.
مکارم: یک کفّاره کافی است و کفّاره جمع لازم نیست.
سبحانی: یک کفّاره بر او واجب است.
صافی: بنابراحتیاط کفّاره جمع -که تفصیل آن در مسأله پیش گفته شد- بر او لازم می شود.
مظاهری:رجوع کنید به ذیل مساله 1665.
*****
سیستانی: مسأله- اگر روزه دار، دروغی را به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم عمداً نسبت دهد، کفّاره ندارد ولی احتیاط مستحب آن است که کفّاره بدهد.
زنجانی: مسأله- اگر روزه دار عمداً دروغی را به خدا یا پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم یا امام علیهم السلام نسبت دهد بنابراحتیاط ، کفّاره تخییری بر او واجب می شود.
مسأله 1667- اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه جماع کند، یک کفّاره بر او واجب است1، ولی اگر جماع او حرام باشد یک کفّاره جمع واجب می شود2.
این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل و بهجت نیست
1- اراکی: برای هر کدام یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع او حرام باشد برای هر مرتبه یک کفّاره جمع واجب می شود.
گلپایگانی، صافی: بنابراحتیاط برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است، ولی اگر جماع او حرام باشد برای هر دفعه یک کفّاره جمع واجب می شود.
خوئی،: برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و ظاهر این است که استمناء نیز حکم جماع را دارد.
زنجانی: برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع او حرام باشد برای هر دفعه یک کفّاره جمع واجب می شود و ظاهر این است که استمناء نیز در تکرر کفّاره حکم جماع را دارد.
نوری: بنابراحتیاط واجب برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع حرام باشد مثل نزدیکی با زن خود در حال حیض یا زنا و تعدد پیدا کند برای هر دفعه یک کفّاره جمع واجب می شود.
تبریزی: بنابراظهر یک کفّاره بر او واجب است و استمناء نیز حکم جماع را دارد.
2- مکارم: و همچنین اگر در یک روز چند مرتبه کارهای دیگری که روزه را باطل می کند ، انجام دهد.
مظاهری :رجوع کنید به ذیل مساله 1668.
*****
سیستانی: مسأله- اگر در یک روز ماه رمضان، چند مرتبه بخورد یا بیاشامد یا جماع یا استمناء کند، برای همه آنها یک کفّاره کافی است.
وحید: مسأله- اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه جماع یا استمناء کند بنابراحتیاط برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع یا استمناء او حرام باشد بنابراحتیاط برای هر دفعه یک کفّاره جمع بر او واجب می شود.
مسأله 1668- اگر روزه دار دریک ماه رمضان چند مرتبه غیر جماع1 کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد، برای همه آنها یک کفّاره کافی است2.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست
1- خوئی، تبریزی، زنجانی، وحید: و استمناء...
2- فاضل: بنابراحتیاط مستحب باید به همان اندازه که افطار کرده کفّاره بدهد هر چند یک کفّاره کافی است.
سیستانی، مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1667.
*****
مظاهری: مسأله- اگر روزه دار در یک روزه ماه رمضان چند مرتبه کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد گرچه آن کار جماع باشد برای همه آن ها یک کفّاره کافی است.
مسأله 1669- اگر روزه دار جماع حرام کند1 و بعد با حلال خود جماع نماید یک کفّاره جمع کافی است2.
این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم و بهجت نیست
1- مظاهری: اگر روزه دار زنا کند...
2- اراکی: هم کفّاره جمع واجب می شود و هم باید یک بنده آزاد کند و یا دو ماه روزه بگیرد و یا شصت فقیر را سیر کند.
نوری: یک کفّاره جمع و یک کفّاره غیر جمع – که یکی از سه چیز است – را باید بجا بیاورد.
سبحانی: یک کفّاره جمع بر او واجب است.
فاضل: بنابراحتیاط واجب برای هر کدام کفّاره مستقل واجب است.
*****
گلپایگانی، صافی: مسأله- اگر روزه دار غیر از جماع. کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد* و بعد با حلال خود جماع نماید.بنابراحتیاط واجب برای هر کدام یک کفّاره واجب می شود.
. خوئی، تبریزی، زنجانی، سیستانی، وحید: و استمناء...
* زنجانی: و بعد جماع یا استمناء نماید برای هر کدام کفّاره واجب می شود.
* وحید: و بعد با حلال خود جماع یا استمناء نماید، برای آن کار یک کفاره ، و برای جماع یا استمناء بنابراحتیاط کفاره دیگری واجب می شود.
. خوئی: برای هر کدام یک کفّاره واجب می شود.
. سیستانی: برای هر دو یک کفّاره کافی است.
. تبریزی: برای هر دو یک کفّاره واجب می شود.
مسأله 1670- اگر روزه دار کاری که حلال است و روزه را باطل می کند انجام دهد مثلاً آب بیاشامد و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل می کند 1 انجام دهد2 مثلاً غذای حرامی بخورد، یک کفّاره کافی است3
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست
1 - فاضل: به جز جماع که حکم آن گذشت...
2- مکارم: احتیاط واجب آن است برای هر کدام یک کفّاره بدهد.
3- نوری: دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند کافی است.
*****
گلپایگانی، صافی: مسأله- اگر روزه دار غیر از جماع. کار دیگری که حلال است و روزه را باطل می کند * انجام دهد مثلاً آب بیاشامد، و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل می کند غیر از جماع * انجام دهد، مثلاً غذای حرامی بخورد یک کفّاره کافی است..
. خوئی، زنجانی، تبریزی، وحید: و استمناء....
* تبریزی: کار دیگری که روزه را باطل می کند...
* خوئی، زنجانی، وحید: و استمناء...
* [عبارت «غیر از جماع» در رساله آیت الله تبریزی نیست]
.زنجانی: کفّاره افطار به حلال کافی است.
مسأله 1671- اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی در دهانش بیاید1، چنانچه عمداً آن را فرو ببرد2، روزه اش باطل است. و باید قضای آن را بگیرد و کفّاره هم بر او واجب می شود3 و اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلاً موقع آروغ زدن، خون یا غذایی که از صورت غذا بودن خارج شده، به دهان او بیاید4 و عمداً آن را فرو برد5، باید قضای آن روزه را بگیرد و بنابراحتیاط، کفّاره جمع هم بر او واجب می شود6.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست
1- مکارم: نباید آن را فرو ببرد، و الا روزه او باطل می شود و قضا و کفّاره دارد؛ ولی کفّاره جمع لازم نیست.
2- گلپایگانی، صافی: چنانچه آن را فرو ببرد...
3- سبحانی: [پایان مسأله]
سیستانی: بنابراحتیاط واجب، روزه اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد و کفّاره هم بدهد...
4- تبریزی، زنجانی: موقع آروغ زدن، خون به دهان او بیاید...
5- سیستانی: بهتر است کفّاره جمع بدهد.
فاضل: روزه او باطل می شود و بنابراحتیاط، کفّاره جمع هم بر او واجب می شود.
6- اراکی، گلپایگانی، زنجانی، صافی: باید قضای آن روزه را بگیرد و کفّاره جمع هم بر او واجب می شود.
*****
وحید: مسأله- اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی از غذا در دهانش بیاید چنانچه عمدا آن را فرو ببرد روزه اش باطل و بنابراحتیاط واجب کفّاره هم بدهد و همچنین است اگر آنچه در دهانش بیاید از صورت غذا بودن خارج شود اگر چه در این صورت احتیاط مستحب این است که کفّاره جمع بدهد و اگر به آروغ زدن چیزی که خوردنش حرام است مثل خون به دهان او بیاید و عمدا فرو ببرد روزه اش باطل و باید قضای آن روز را بگیرد و بنابراحتیاط واجب کفّاره جمع بدهد.
مسأله 1672- اگر نذر کند که روز معیّنی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل کند1، باید یک بنده آزاد نماید یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام دهد2.
1- سبحانی: کفّاره آن مانند کفّاره ماه رمضان است یعنی...
2- فاضل: یعنی کفّاره نذر را بدهد و قضای آن را هم بگیرد.
بهجت: ولی اگر نذر او مطلق باشد و روزی را برای آن روزه بگیرد مانند روزه مستحبّی می تواند در آن روز چه پیش از ظهر و چه بعد از ظهر افطار کند و در روز دیگری برای ادای نذرش روزه بگیرد.
خوئی: باید کفّاره بدهد و کفّاره آن به نحوی است که در کفّاره حنث نذر بیاید.
وحید: باید کفّاره بدهد و کفّاره مخالفت نذر کفّاره مخالفت قسم است که در مسأله [2670] خواهد آمد.
تبریزی: باید کفّاره بدهد و کفّاره آن به نحوی است که در مسأله [1660] ذکر شد.
سیستانی: باید کفّاره بدهد و کفّاره آن در احکام نذر خواهد آمد.
صافی: در کفّاره آن دو قول است، یکی این است که یک بنده آزاد نماید و یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام دهد و این قول در صورت اختیار آزاد کردن بنده یا اطعام شصت فقیر مطابق با احتیاط است و قول دیگر تخییر بین آزاد کردن یک بنده و طعام دادن به ده فقیر یا پوشاندن آنها و اگر هیچیک را نتواند، سه روز پی در پی روزه بگیرد.
زنجانی: کفّاره ای مانند کفّاره افطار روزه ماه رمضان، بر وی لازم می گردد، یعنی باید یک بنده آزاد نماید یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد، یا به شصت فقیر به اندازه یک مد طعام دهد یا آنها را سیر کند.
مظاهری: باید کفّاره نذر بدهد و کفّاره آن این است که ده فقیر را سیر نماید یا سه روز روزه بگیرد.
*****
مکارم: مسأله- اگر نذر کند روز معینی را برای خدا روزه بگیرد چنانچه عمدا روزه نگیرد یا روزه خود را باطل کند باید کفاره بدهد (و کفاره ان مانند کفاره ماه رمضان است)
مسأله 1673- اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و کفّاره بر او واجب می شود، ولی اگر خبر دهنده عادل بوده فقط قضای آن روز واجب است.
*****
خوئی، تبریزی، مکارم: مسأله- اگر روزه دار به گفته کسی که می گویند مغرب شده و اعتماد به گفته او نیست افطار کند. و بعد بفهمد مغرب نبوده است (خوئی، تبریزی: یا شک کند که مغرب بوده است یا نه) قضا و کفّاره بر او واجب می شود.
. وحید: اگر روزه دار به گفته کسی که می گوید مغرب شده و قول او شرعا معتبر نیست افطار کند...
گلپایگانی، بهجت، صافی، نوری: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد، اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و کفّاره بر او واجب می شود.
سیستانی: مسأله- اگر روزه را به گفته کسی که می گوید مغرب شده ولی اطمینان برای او حاصل نشده است افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است یا شک کند که مغرب بوده است یا نه، قضا و کفّاره بر او واجب می شود و اگر معتقد بوده که قول او حجت است فقط قضا لازم است.
فاضل: مسأله- اگر انسان صرفاً به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و کفّاره بر او واجب است.
زنجانی: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده و او گفته او را مورد اعتماد نمی داند، افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است یا شک کند که مغرب بوده است یا نه، قضا و کفّاره بر او واجب می شود.
سبحانی: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که گفتارش قابل اعتماد و اطمنان نباشد و می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و کفّاره بر او واجب می شود.
مظاهری: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد که مغرب نبوده است اگر گفته او حجت بوده است نظیر ثقه و اذان وقت شناس ، قضا و کفّاره ندارد و اگر حجت نبوده باید قضای آن را بگیرد.ولی کفّاره ندارد.
مسأله 1674- کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده1 اگر بعد از ظهر مسافرت کند، یاپیش از ظهر برای فرار از کفّاره سفر نماید2، کفّاره از او ساقط نمی شود3 بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد کند4، بنابراحتیاط کفاره بر او واجب است.
1- بهجت: اگر برای فرار از کفّاره به سفربرود اگر چه پیش از ظهر باشد کفّاره از او ساقط نمی شود.
مکارم: بعد به مسافرت برود، کفّاره از او ساقط نمی شود.
سبحانی: اگر بعد از ظهر یا پیش از ظهر برای فرار از کفّاره سفر نماید کفّاره او ساقط نمی شود.
2- اراکی: بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد کند، کفّاره از او ساقط نمی شود.
3- وحید: وهمچنین است –بنابراقوی- اگر مسافرت برای او قبل از ظهر پیشامد کند.
4- خوئی، سیستانی، تبریزی، مظاهری: نیز کفّاره بر او واجب است.
*****
زنجانی: مسأله- کسی که عمداً و بدون عذر روزه خود را باطل کرده، اگر بعد ازظهر مسافرت کند کفّاره از او ساقط نمی شود و همچنین است اگر پیش از ظهر مسافرت کند و از شب در فکر سفر – حتی به نحو تردید- نباشد، ولی اگر از شب در فکر سفر باشد و پیش از ظهر مسافرت کند، کفّاره بر او واجب نیست، هر چند به جهت فرار از کفّاره سفر نماید و احتیاط مستحب این است که در مسافرت پیش از ظهر هم کفّاره بدهد.
مسأله 1675- اگر عمداً روزه خود را باطل کند و بعد عذری مانند حیض یا نفاس یا مرض برای او پیدا شود، کفّاره بر او واجب نیست1.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست
1- خوئی: احتیاط واجب این است که کفّاره را بدهد.
اراکی، صافی، وحید: بنابراحتیاط کفّاره بر او واجب می شود.
سبحانی، مظاهری: کفّاره بر او واجب است.
تبریزی: احتیاط این است که کفّاره را بدهد، و بعید نیست که در این صورت کفّاره واجب نباشد.
سیستانی: احتیاط مستحب این است که کفّاره را بدهد مخصوصاً اگر به وسیله ای مانند دارو، حیض یا مرضی را بوجود بیاورد.
مسأله 1676- اگر یقین کند1 که روز اول ماه رمضان است و عمداً روزه خود را باطل کند و بعد معلوم شود که آخر شعبان بوده، کفّاره بر او واجب نیست2.
1- وحید: اگر یقین یا اطمینان کند و یا بینه قائم شود...
2- صافی: بنابراحتیاط...
مسأله 1677- اگر انسان شک کند که آخر رمضان است یا اول شوال1 و عمداً روزه خود را باطل کند بعد معلوم شود اول شوال بوده کفّاره بر او واجب نیست.
1- زنجانی: یا یقین کند که آخر ماه رمضان است....
مسأله 1678- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود که روزه دار است جماع کند، چنانچه زن را مجبور کرده باشد1، کفّاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد2 و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر کدام یک کفّاره واجب می شود3.
1- تبریزی، وحید: چنانچه زن را بر جماع اکراه کرده باشد...
2- بهجت: ولی اگر در اثناء، زن راضی شود، بنابراحتیاط واجب مرد دو کفّاره بدهد و زن یک کفّاره...
سیستانی، وحید: کفّاره روزه خودش و بنابراحتیاط، کفّاره روزه زن را باید بدهد...
زنجانی: باید علاوه بر کفّاره روزه خودش، کفّاره روزه زن را نیز بدهد.
سبحانی: اگر زن بر عمل راضی باشد هر کدام باید کفّاره بدهند و اگر مجبور کرده باشد کفّاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد.
3- فاضل: و هر یک باید کفّاره خودش را بدهد.
مکارم: ولی اگر اکراه به مفطرات دیگر کند گناه کرده، اما کفّاره بر هیچ کدام واجب نیست اما آن کسی که روزه اش را خورده باید قضا کند.
*****
مظاهری: مسأله- اگر روزه دار در ماه رمضان زن خود را مجبور به جماع کند مرد باید دو کفّاره بدهد و بر زن کفّاره واجب نیست حتی اگر زن در بین جماع راضی شود ولی روزه او باطل می شود مگر اینکه به طوری مجبور شده باشد که از خود اختیاری نداشته باشد .
مسأله 1679- اگر زنی شوهر روزه دار خود را مجبور کند1 که جماع نماید2، یا کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد3، واجب نیست کفّاره روزه شوهر را بدهد.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست
1- تبریزی: اکراه کند...
2- خوئی، تبریزی، سیستانی: واجب نیست کفّاره روز شوهر را بدهد.
مکارم: فقط یک کفّاره بر او واجب است و لازم نیست کفّاره شوهر را بدهد.
زنجانی: واجب نیست به خاطر باطل کردن روزه شوهر کفّاره بدهد و بر شوهر او نیز کفّاره، واجب نیست.
3- وحید: اگر زنی شوهر روزه دار خود را بر جماع اکراه نماید ...
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1682.
مسأله 1680- اگر روزه دار در ماه رمضان، با زن خود که روزه دار است جماع کند1، چنانچه به طوری زن را مجبور کرده باشد که از خود اختیاری نداشته باشد و در بین جماع ، زن راضی شود، باید مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد2 و اگر با اراده و اختیار عمل را انجام دهد اگر چه مجبورش کرده باشد مرد باید کفّاره خودش و زن را بدهد.
1- سبحانی: و در بین جماع زن راضی شود باید مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد[پایان مسأله]
2- اراکی: احتیاط واجب است که مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد. [پایان مسأله]
فاضل: چنانچه در ابتدا زن را مجبور کرده باشد ولی در بین جماع زن راضی شود بنابراحتیاط واجب باید مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد.
بهجت، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1678.
*****
خوئی، گلپایگانی، صافی، وحید: مسأله- اگر روزه دار در ماه رمضان زن خود را مجبور به جماع کند. و در بین جماع ، زن راضی شود، بنابراحتیاط واجب باید* مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد..
. تبریزی: اکراه به جماع کند...
* زنجانی: بنابراحتیاط...
. سیستانی: بر هر کدام یک کفّاره واجب می شود، و احتیاط مستحب آن است که مرد دو کفّاره بدهد.
مکارم: مسأله- هرگاه زن در آغاز، مجبور بوده و در اثناء راضی شده احتیاط واجب آن است که مرد دو کفّاره بدهد و بر زن چیزی جز قضا لازم نیست.
مسأله 1681- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود که خواب است جماع نماید، یک کفّاره بر او واجب می شود و روزه زن صحیح است و کفّاره هم بر او واجب نیست.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
مسأله 1682- اگر مرد زن خود را مجبور کند که غیر جماع کار دیگری که روزه را باطل می کند بجا آورد1، کفّاره زن را نباید بدهد و بر خود زن هم کفّاره واجب نیست.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
1- سبحانی: مثلا آب یا غذا بخورد کفّاره بر هیچکدام واجب نیست.
مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1678.
*****
خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید، زنجانی: مسأله- اگر مرد زن خود را یا زن، شوهر خود را مجبور کند .که غیر از جماع کار دیگری که روزه را باطل می کند بجا آورد، بر هیچ کدام از آنها کفّاره واجب نیست*.
. تبریزی: اکراه کند...
*زنجانی: بر هیچ یک از آنها واجب نیست کفّاره دیگری را بپردازد.
مظاهری: مسأله- هر کسی که دیگری را مجبور کند به انجام دادن کاری که روزه را بطل می کند باید کفّاره او را بدهد .
مسأله 1683- کسی که بواسطه مسافرت یا مرض روزه نمی گیرد، نمی تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع کند1، ولی اگر او را مجبور نماید بنابراحتیاط باید کفّاره اش را بدهد2.
1- بهجت: [پایان مسأله]
تبریزی: اکراه به جماع کند...
2- اراکی، گلپایگانی، فاضل، زنجانی، سیستانی، صافی، نوری: اگر او را مجبور نماید کفّاره بر مرد نیز واجب نیست.
تبریزی،وحید: اگر او را اکراه نماید کفّاره بر مرد نیز واجب نیست.
زنجانی: اگر او را مجبور نماید بر مرد هیچ گونه کفّاره ای –نه برای خود نه از جانب زن- واجب نیست.
مکارم: گناه کرده، ولی لازم نیست کفّاره او را هم بدهد.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1682.
مسأله 1684- انسان نباید1 در بجا آوردن کفّاره کوتاهی کند، ولی لازم نیست فوراً آن را انجام دهد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- بهجت: اگر کفّاره واجب شود نباید...
*****
زنجانی: مسأله- انسان لازم نیست کفّاره را فورا ادا کند، ولی نباید آن را به قدری تأخیر بیندازد که بگویند در انجام دستور الهی ، کوتاهی و مسامحه کرده است.
مکارم: مسأله- بجا آوردن کفّاره واجب فوری نیست ولی نباید طوری باشد که بگویند کوتاهی می کند.
مسأله 1685- اگر کفّاره برانسان واجب شود و چند سال آن را بجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمی شود.
مسأله 1686- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد اگر به شصت فقیر دسترسی ندارد نباید1 به هر کدام از آنها بیشتر از یک مد که تقریباً ده سیر است طعام بدهد2، یا یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نماید3، ولی (چنانچه انسان اطمینان داشته باشد که فقیر طعام را به عیالات خود می دهد یا به آنها می خوراند4) می تواند برای هر یک از عیالات فقیر اگر چه صغیر باشند یک مد به آن فقیر بدهد.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست
1- خوئی، تبریزی: نمی تواند...
2- سبحانی: یک مد که تقریبا 750 گرم است طعام بدهد...
3- خوئی، تبریزی: و زیادی را از کفّاره حساب نماید...
مکارم: کسی که برای کفّاره روزه ، اطعام شصت فقیر را انتخاب کرده باید به هر کدام، یک مد طعام (تقریباً 750 گرم) بدهد و نمی تواند چند مد را به یک نفر بدهد، مگر این که دسترسی به شصت فقیر پیدا نکند...
فاضل: ولی چنانچه فقیر دارای عائله باشد انسان می تواند برای هر یک از عیالات فقیر او اگر چه صغیر باشند یک مد به آن فقیر بدهد، بلی اگر فرزندان او صغیر باشند سهم او و بچه ها را یک جا تحویل دهد.
4- [قسمت داخل پرانتز دررساله آیات عظام: گلپایگانی، خوئی، تبریزی وصافی نیست]
*****
زنجانی: مسأله- کسی که برای کفّاره یک روز، شصت فقیر را طعام می دهد نمی تواند همان مقدار را بین کمتر از شصت نفر تقسیم کند، ولی می تواند برای هر یک از عیالات فقیر، اگر چه صغیر باشند، یک مد دیگر به آن فقیر بدهد.
سیستانی: مسأله- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد، اگر به تمام شصت نفر دسترسی دارد نمی تواند عدد را کم کند ولی همان مقدار کفّاره بدهد مثلاً به سی نفر هر کدام دو مد طعام بدهد و به آن اکتفا کند، ولی می تواند برای هر فرد از عیال فقیر اگر چه صغیر باشند یک مد به آن فقیر بدهد و به فقیر به وکالت از عائله یا ولایت بر آنها اگر صغیر باشند قبول نماید و اگر نتواند شصت نفر فقیر را پیدا کند و مثلاً سی نفر را پیدا کند می تواند به هر کدام دو مد طعام بدهد ولی بنابراحتیاط واجب هرگاه تمکن پیدا کرد به سی نفر فقیر دیگر نیز یک مد بدهد.
وحید: مسأله- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد نمی تواند یک نفر از آنها را دو مرتبه یا بیشتر سیر کند یا به هر کدام از آنها بیشتر از یک مد طعام بدهد و زیادی را از کفّاره حساب کند ولی می تواند فقیر را با عیا ل او –اگر چه صغیر باشند و در صورتی که از جهت سن به حدی باشند که در مورد آنها اطعام عرفا صدق کند- سیر نماید یا به ولی فقیر برای آن فقیر یک مد بدهد.
مظاهری: مسأله- کسی که می خواهد برای کفّاره یک روز شصت فقیر را سیر نماید نمی تواند یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نماید ولی می تواند هر یک از عیالات فقیر را اگر چه صغیر باشند سیر نماید.
مسأله 1687- کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، باید به ده فقیر هر کدام یک مد که تقریباً ده سیر است طعام بدهد1 و اگر نمی تواند بنابراحتیاط واجب باید سه روز پی در پی روزه بگیرد2.
1- سیستانی، وحید: باید به ده فقیر هر کدام یک مد طعام بدهد...
مظاهری: باید به ده فقیر هر کدام 750 گرم طعام بدهد و اگر نمی تواند باید سه روز روزه بگیرد و پی در پی بودن لازم نیست و اگر نمی تواند باید استغفار کند.
2- خوئی، گلپایگانی، تبریزی، سیستانی، صافی، فاضل: اگر نمی تواند سه روز روزه بگیرد . (فاضل: و بنابراحتیاط، مستحب شصت فقیر را طعام بدهد)
وحید: اگر نمی تواند باید سه روز روزه بگیرد و احوط آن است که پی در پی باشد.
اراکی، مکارم: اگر نمی تواند باید سه روز (مکارم: پی در پی ) روزه بگیرد.
سبحانی: باید به ده فقیر هر کدام یک مد طعام دهد و اگر نمی تواند باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.
*****
زنجانی: مسأله- کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، اگر از شب نیّت روزه کرده و پیش از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، و یا این کار را بعد از ظهر انجام دهد – چه از شب نیّت روزه کرده باشد یا نه – باید به ده فقیر هر کدام یک مد طعام بدهد یا آنها را سیر کند، و اگر نمی تواند سه روز روزه بگیرد.
بهجت: مسأله- کسی که قضای روزه ماه رمضان گرفته است، در صورت وسعت وقت پیش از ظهر می تواند افطار کند و آن قضا را در وقت دیگری انجام دهد ولی افطار بعد از ظهر حرام است، و اگر بعد از ظهر افطار کند باید کفّاره بدهد و کفّاره او اطعام ده فقیر و در صورت عدم توانایی سه روزروزه گرفتن است.