مسأله 1714- مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در سفر دو رکعت بخواند، نباید روزه بگیرد و مسافری که نمازش را تمام می خواند مثل کسی که شغلش مسافرت یا سفر او سفر معصیت است1، باید در سفر روزه بگیرد.

1- زنجانی: مثل کسی که زیاد مسافرت می کند یا سفر او سفر معصیت است اگر ماه رمضان سفر کند باید در سفر روزه بگیرد.

*****

مکارم: مسأله- شخص مسافر (با شرایطی که در مسأله نماز مسافر گفته شد) نباید روزه بگیرد، و بطور کلی در هر موردی که نماز شکسته است روزه را باید ترک کرد و درجایی که نماز را باید تمام بخواند (مانند کسی که شغلش مسافرت است و یا در محلی قصد ماندن ده روز کرده) باید روزه را بگیرد.

بهجت: مسأله- مسافری که نماز چهار رکعتی او شکسته است، نمی تواند در سفر روزه بگیرد، ولی مسافری که نماز او تمام یعنی چهار رکعتی است باید در حال سفر هم روزه اش را بگیرد و تفصیل مسائل در نماز مسافر گذشت.

مسأله 1715- مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد مکروه است1.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست

1- خوئی، تبریزی،: و همچنین است (خوئی: مطلق) سفر در ماه رمضان، مگر این که سفر برای حج یا عمره یا به جهت ضرورتی باشد.

سیستانی: و همچنین است مطلق سفر در ماه رمضان، مگر این که سفر برای حج یا عمره یا به جهت ضرورتی باشد

زنجانی: و همچنین است هر گونه سفر قبل از پایان شب بیست و سوم ماه رمضان، مگر این که سفر برای حج یا عمره یا استقبال برادر مؤمن یا از بیم تلف مال و یا تلف جان برادر مؤمن یا به جهت ضرورت دیگر باشد.

*****

وحید: مسأله-  مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد ، ولى مکروه است ، هر چند براى فرار از روزه نباشد ، مگر این که سفر به جهت ضرورتى باشد ، و یا ـ به مقتضاى بعضى از روایات ـ براى حجّ یا عمره باشد.

مسأله 1716- اگر غیر روزه رمضان روزه معیّن دیگری بر انسان واجب باشد1 بنابراحتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت کند، و اگر در سفر باشد باید  قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد ولی اگر نذر کرده باشد روز معیّنی را روزه بگیرد می تواند در آن روز مسافرت کند.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- گلپایگانی، نوری: مثلاً  نذر کرده باشد روز معیّنی را روزه بگیرد،بنابر احتیاط لازم ( نوری: بنابراحتیاط واجب) تا ناچار نشود، نمی تواند در آن روز مسافرت کند و اگر در سفر باشد چنانچه ممکن است باید بنابراحتیاط لازم قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد.

اراکی: نباید درآن روز مسافرت کند و اگر در سفر باشد در صورت امکان باید قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد.

خوئی، تبریزی: مثلاً نذر کرده باشد روز معیّنی را روزه بگیرد، بهتر آن است که تا ناچار نشود در آن روز مسافرت نکند. و اگر در سفر باشد چنانچه ممکن است قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد ولی ظاهر آن است که سفر جایز است و قصد اقامه واجب نیست و در صورتی که روزه نگیرد لازم است روزه آن روز را قضا کند.

فاضل: مثل این که نذر کند روز معیّنی را روزه بگیرد، می تواند در آن روز مسافرت نماید همچنین است در تنگی وقت اگر قضاء ماه رمضان به عهده اش باشد.

سیستانی: چنانچه به اجاره یا مانند آن واجب شده باشد یا روز سوم از روزهای اعتکاف باشد نمی تواند در آن روز مسافرت کند و اگر در سفر باشد چنانچه ممکن است باید قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد ولی اگر روزه آن روز به نذر واجب شده باشد، ظاهرآن است که سفر در آن روز جایز است و قصد اقامت واجب نیست هر چند بهتر آن است که تا ناچار نشود مسافرت نکند و اگر در سفر است قصد اقامت نماید ولی اگر به قسم یا عهد واجب شده باشد بنابراحتیاط واجب مسافرت نرود و اگر درسفر بود قصد اقامت کند.

مکارم: (مثل این که نذر کرده نیمه شعبان را روزه بگیرد) بنابراحتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت کند و اگر در سفر است چنانچه امکان دارد در جایی قصد توقف ده روز کند و آن روز را روزه بگیرد.

صافی: مثلاً نذر کرده باشد روز معیّنی را روزه بگیرد، بنابراحتیاط مستحب تا ناچار نشود، در آن روز مسافرت نکند و اگر در سفر باشد چنانچه ممکن است بنابراحتیاط مستحب قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد.

زنجانی: مثلاً نذر کرده باشد روز معیّنی را روزه بگیرد، تا ناچار نشود، نمی تواند در آن روز مسافرت کند و اگر در سفر باشد، چنانچه ممکن است باید به وطن برگردد یا قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد.

*****

وحید: مسأله- اگر غیر روزه ماه رمضان روزه معین دیگرى بر انسان واجب باشد ، اگر آن وجوب از جهت حقّ الناس باشد ـ مثل این که اجیر شده باشد که روز معینى را روزه بگیرد ـ نمى تواند در آن روز مسافرت کند ، و همچنین است ـ بنابر احتیاط واجب ـ روزه واجب معین به غیر نذر ، مانند روز سوم اعتکاف ، و امّا در صورتى که به سبب نذر معین شده باشد ، اقوى این است که مى تواند سفر کند ، و روز دیگرى را به جاى آن روز روزه بگیرد.

سبحانی: مسأله- اگر غیر روزه رمضان، روزه معیّن دیگرى بر انسان واجب باشد، مثل این که نذر کند روز معیّنى را روزه بگیرد نباید در آن روز مسافرت کند و اگر در سفر باشد باید قصد کند که ده روز در جائى بماند و آن روز را روزه بگیرد.

مظاهری: مسأله- اگر غیر روزه رمضان روزه معیّن دیگرى بر انسان واجب باشد مثلاً به واسطه نذر یا غیر آن، بهتر است در آن روز مسافرت نکند، و اگر در سفر باشد لازم نیست قصد کند که ده روز در جایى بماند و آن روز را روزه بگیرد.

مسأله 1717- اگر نذر کند روزه بگیرد1 و روز آن را معیّن نکند، نمی تواند آن را در سفربجا آورد2 ولی چنانچه نذر کند که روز معیّنی که روز معیّنی را در سفر روزه بگیرد باید آن را درسفر بجا آورد، و نیز اگر نذر کند روز معیّنی را چه مسافر باشد یا نباشد، روزه بگیرد باید آن روز را اگر چه مسافر باشد روزه بگیرد.

1- خوئی، سیستانی: روزه مستحبّی بگیرد...

2- مکارم: حتی اگر نذر کند در سفر روزه بگیرد، یا فلان روز را روزه بگیرد خواه در سفر باشد یا در حضر این نذر صحیح نیست.

مظاهری: ولى اگر نذر کند روزِ معیّنى را چه مسافر باشد یا نباشد روزه بگیرد باید آن روز را - گرچه مسافر باشد - روزه بگیرد.

*****

زنجانی: مسأله- مسافر نمی تواند روزه مستحبّی بگیرد، مگر در مدینه طیبه (به تفصیلی که در مسأله بعد می اید) و اگر نذر کند روزه مستحبّی بگیرد، نمی تواند آن را در سفر بجا آورد، مگر در نیّت نذر تصریح کرده باشد که روزه را در سفر انجام دهد، یا چه مسافر باشد یا نباشد روزه بگیرد، و لازم نیست قبل از رفتن به مسافرت نذر کند بلکه می تواند بعد از سفر نذر کند که در همان سفر روزه بگیرد.

بهجت: مسأله – مسافر نمی تواند در سفر روزه بگیرد، مگر این که روزه گرفتن در سفر را نذر کرده باشد، در این صورت روزه گرفتن صحیح است، و بنابراحتیاط واجب روزه مستحبّی را در سفر به نیّت رجاء باید گرفت، مگر در مدینه مشرفه که بنابرروایت، مسافر می تواند برای برآوردن شدن حاجت سه روز روزه بگیرد.

مسأله 1718- مسافر می تواند برای خواستن حاجت، سه روز1 در مدینه طیبه روزه مستحبّی بگیرد2.

1-سبحانی: روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه...

 2- خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، وحید: و أحوط (وحید: احتیاط) این است که آن سه روز روزهای چهار شنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

فاضل: و احتیاط آن است که سه روز پشت سر هم و چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

مکارم: (هر چند قصد ده روز نکند) ولی احتیاط آن است که روز چهار شنبه و پنجشنبه و جمعه را اختیار کند.

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1717.

*****

مظاهری: مسأله- مسافر مى‏تواند در سفر روزه مستحبّى بگیرد و نیازى به قصدِ ده روز یا نذر هم ندارد.

مسأله 1719- کسی که نمی داند روزه مسافر باطل است1 اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مسأله را بفهمد روزه اش باطل میشود و اگر تا مغرب نفهمد روزه اش صحیح است.

1- زنجانی: کسی که اصلاً نمی داند  که مسافر نمی تواند روزه بگیرد...

*****

بهجت: مسأله- اگر مسافر نداند که روزه در سفر صحیح نیست و روزه بگیرد روزه اش صحیح است.

مسأله 1720- اگر فراموش کند که مسافر است، یا فراموش کند که روزه مسافر باطل می باشد و در سفر روزه بگیرد روزه او باطل است1.

1- مکارم: بنابراحتیاط واجب باید روزه را قضا کند.

سیستانی: بنابراحتیاط.

*****

زنجانی: مسأله- کسی که برخی از جزئیات مسائل روزه مسافر را نمی داند، یا فراموش کند که مسافر است یا فراموش کند که روزه مسافر صحیح نیست و در سفر روزه بگیرد، روزه او باطل است.

مسأله 1721- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام کند1 و اگر پیش از ظهر مسافرت کند2، وقتی به حد ترخص برسد3 یعنی به جایی برسد که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان را نشنود4، باید روزه خود را باطل کند5 و اگر پیش از آن روزه را باطل کند بنابراحتیاط ، کفّاره نیز بر او واجب است.

1- صافی: و در صورتی که شب نیّت سفر کرده باشد احتیاط مستحب آن است که قضای آن را بجا آورد...

2- مکارم: روزه اش باطل است ولی قبل از آن که به حد ترخص برسد نمی تواند روزه را افطار کند و اگر پیش از آن افطار کند کفّاره بر او واجب است (منظور از حد ترخص جایی است که صدای اذان شهر را نشنود، یا به جایی برسدکه از نظر مردم شهر پنهان گردد).

وحید: وقتى به حدّ ترخّص برسد روزه اش باطل مى شود ، و اگر پیش از آن مفطرى انجام دهد کفّاره بر او واجب است.

3- خوئی، تبریزی: در صورتی که از شب نیّت سفرداشته باشد روزه اش باطل می شود و الا بنابراحتیاط واجب روزه را تمام کند و بعداً قضا کند (تبریزی: بعد قضا لازم نیست) و اگر پیش از رسیدن به حد ترخص روزه را باطل کند کفّاره بر او واجب است.

4- گلپایگانی، صافی: باید نیّت روزه نداشته باشد (صافی: و اگر از شب، قصد سفر نکرده باشد احتیاط مستحب اتمام روزه و قضای آن است) ولی اگر قبل از ظهر به وطن برگردد و مفطر بجا نیاورده باشد، به حد ترخص که رسید، باید نیّت روزه نماید و روزه اش صحیح است.

اراکی: دیوار شهر را نبیند و اهل آنجا او را نبینند...

5- نوری: باید نیّت روزه نداشته باشد...

مظاهری: مى‏تواند روزه خود را باطل کند.

*****

بهجت: مسأله- اگرمسافرقبل از ظهر به سفر رود روزه اش باطل می شود، چه از شب نیّت مسافرت داشته باشد یا نه، ولی احتیاط مستحب این است که اگر از شب قبل تصمیم مسافرت نداشته، مسافرت نکند.

سیستانی: مسأله- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید بنابراحتیاط روزه خود را تمام کند و در این صورت قضای آن لازم نیست و اگر پیش از ظهر مسافرت کند بنابراحتیاط واجب نمی تواند آن روز را روزه بگیرد، خصوصاً اگر از شب نیّت سفر داشته باشد، ولی در هر صورت نباید پیش از رسیدن به حد ترخص چیزی را که روزه را باطل می کند انجام دهد وگرنه کفّاره بر او واجب می شود.

زنجانی: مسأله- در ماه رمضان اگر روزه دار از شب در فکر سفر نباشد – حتی به نحو تردید – و در روز مسافرت کند باید روزه را تمام کند، چه پیش از ظهر سفر کند، چه بعد از ظهر، و چنانچه از شب در فکر سفر باشد اگر بعد از ظهر مسافرت کند باید روزه را بگیرد، و اگر پیش از ظهر مسافرت کند وقتی به حد ترخص برسد می تواند روزه را بخورد و صحت روزه گرفتن محل اشکال است و می تواند روزه را رجاءً بگیرد ولی بنابراحتیاط واجب بایدآن را قضا کند ، و پیش از رسیدن به حد ترخص جایز نیست روزه را بخورد، ولی اگر روزه را خورد، بعد به سفر رفت کفّاره ندارد، هر چند کفّاره دادن مطابق احتیاط استحبابی است.

سبحانی: مسأله- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام کند و اگر پیش از ظهر مسافرت کند، و پیش از ظهر به حد ترخّص برسد، یعنى به جائى برسد که دیوار شهر را نبیند و صداى اذان آن را نشنود، روزه او باطل مى شود و اگر پیش از آن روزه را باطل کند، کفّاره بر او واجب است. و هر گاه پیش از ظهر از شهر خود حرکت کند ولى بعد از ظهر به حد ترخص برسد، روزه او صحیح است.

مسأله 1722- اگر مسافر1 پیش از ظهر به وطنش برسد2، یا به جایی برسد که میخواهد ده روز در آنجا بماند3، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد4، و اگر انجام داده روزه آن روز  بر او واجب نیست5.

1-زنجانی، تبریزی: در ماه رمضان...

2- خوئی، سیستانی، وحید: اگر مسافر در ماه رمضان چه آن که قبل از فجر در سفر بوده و چه آن که روزه بوده و سفر نماید، چنانچه پیش از ظهر به وطنش برسد...

3- مظاهری: چنانچه پیش از ظهر به حدّ ترخّص برسد و کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام نداده باشد باید آن روز را روزه بگیرد.

4-  سیستانی: بنابراحتیاط واجب باید آن روز را روزه بگیرد و در این صورت قضا ندارد...

5- سیستانی: و باید آن را قضا کند.

زنجانی: و در این مسأله فرقی نیست که قبل از فجر در سفر بوده و یا آن که ابتداءً روزه گرفته و سپس با مسافرت، روزه را باطل کرده و بعد به وطن یا جایی که می خواهد ده روز در آنجا بماند، رسیده است .

گلپایگانی، صافی، نوری: اگر انجام داده  نمی تواند آن روز را روزه بگیرد.

فاضل: اگر انجام داده  یا بعد از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که می خواهد ده روز در آنجا بماند، نمی تواند در آن روز روزه بگیرد.

سبحانی، وحید: روزه آن روز باطل است.

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1723.

*****

مکارم: مسأله : هر گاه مسافر پیش از ظهر به حدّ ترخّص وطن یا جایی که قصد دارد ده روز در آنجا توقّف کند برسد، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد باید روزه بگیرد و اگر انجام داده باید بعداً قضا کند و مستحب است باقیمانده آن روزرا امساک نماید، ولی اگر بعد از ظهر وارد شود نمی تواند روزه بگیرد.

مسأله اختصاصی

سبحانی: مسأله 1376- کسى که در روزه ماه رمضان از محل خود مسافرت مى کند و قبل از ظهر همان روز مراجعت مى کند چنانچه مفطرى انجام نداده باشد، حکمش حکم کسى است که مسافر بوده و قبل از ظهر به وطن مى رسد. اگر چیزى که روزه را باطل مى کند انجام نداده باشد نیّت روزه و امساک کند و روزه او صحیح است.

مسأله 1723- اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که می خواهد ده روز در آنجا بماند1، نباید2 آن روز را روزه بگیرد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- سیستانی: بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل است و باید آن را قضا کند.

2- زنجانی: نمی تواند...

فاضل، مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1722.

*****

بهجت: مسأله- اگر مسافر بعد از ظهر از مسافرت برگردد و ظهر آن روز درجایی که نماز تمام است نباشد، روزه آن روز باطل است، ولی اگر قبل از ظهر برگردد در صورتی که افطار نکرده باشد، روزه آن روز بر او واجب می شود، بنابراین باید نیّت روزه بکند و روزه اش هم صحیح است.

وحید:مسأله- اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش یا به جایى که مى خواهد ده روز در آن جا بماند برسد ، روزه آن روزش صحیح نیست.

مسأله 1724- مسافر و کسی که از روزه گرفتن عذر دارد، مکروه است در روز ماه رمضان جماع نماید1 و در خوردن و آشامیدن کاملاً خود را سیر کند.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- وحید: و بیشتر از قوت بخورد و خود را کاملا سیراب نماید.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1749.