برای مشاهده مطلب ، بر روی تصاویر کلیک کنید

 

برگزفته با تلخیص و اضافات : وبلاگ سرزمین دوست

این شهر که در 160 کیلومترى جنوب غربى بغداد و در کناره دشت‏ بى آب و علف صحراى شام (بادیة الشام) واقع است،داراى آب و هواى بسیار گرم و زمینى خشک و کم آب مى‏ باشد.در منابع شیعه،روایات فراوانى درباره فضیلت و قداست ‏سر زمین نجف آمده است این شهر مرکز یکى از استانهاى عراق و از شهرهاى مهم این کشور بشمار مى ‏رود.

این شهر را از آن رو نجف نامیده اند که نسبت به زمین های مجاور بلند و به سبب آن که مستطیل و یا دایره ای است ، آب بر سطح آن جمع نمی شود.

از دوران هارون الرشید به سبب آشکارشدن مرقد امام علی (ع) این شهر ، مورد توجه مردم قرار گرفت و سکونت در آن گسترش یافت.

اماکن زیارتى این شهر عبارتند از:

1- حرم مطهر امیر المؤمنین على علیه السلام

آستان مقدس حضرت علی علیه السلام در مرکز شهر قرار دارد.نخستین ساختمان حرم مطهر در دوران هارون الرشید عباسى بنا گردید و پس از آن همواره در حال تجدید و عمران و توسعه بوده است.ساختمان امروزى از آثار صفویه است.گنبد عظیم و ایوان‏ باصفا و مشهور آن ،به دستور نادرشاه افشار با خشت هاى طلایى تزیین شده است. آیینه کارى حرم به وسیله هنرمندانى از اصفهان در سالهاى دهه چهل شمسى انجام گرفت.

قبور مطهر پیامبران الهی ؛ حضرت آدم و حضرت نوح نیز در داخل ضریح مطهر امام علی (ع) قرار دارد.

اطراف مرقد منور را از چهار طرف ، رواق در بر گرفته است که همگى به زیباترین شکل توسط هنرمندان ایران تزیین یافته است. در گرداگرد صحن مطهر اتاق هایى قرار دارد که همگى آرامگاه علما و بزرگانی همچون : شیخ انصاری ، مقدس اردبیلی ، شیخ عباس قمی ، آخوند خراسانی ، سید ابوالحسن اصفهانی ، سیدابوالقاسم خویی ، آخوند خراسانی ، میرزای نائینی و ...  است.

صحن داراى چهار دروازه اصلى به نام های :باب الذهب ، باب طوسى ، باب قبله و باب سلطانى‏ است.

2- قبرستان وادى السلام

این قبرستان یکى از مقدس ترین گورستانهاى مسلمانان و شیعیان است و در روایات آمده:«هر مؤمنى در شرق یا غرب جهان دیده از جهان بر گیرد به روح او ندا مى‏رسد که به وادى السلام ملحق شو» و بدین منظور فرشته‏ اى است ‏به نام‏«ملک نقاله‏»که ارواح مؤمنان را از سرتاسر جهان به این گورستان مى‏ آورد.

3-آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح علیهما السلام

این آرامگاه در ابتدای قبرستان وادى السلام واقع شده است.

4- مقام حضرت زین العابدین علیه السلام

بنا به گفته روایات،جایگاهى است که امام سجاد علیه السلام هنگام زیارت قبر جد خود،در آنجا به نماز ایستاده است،و این مقام در مغرب شهر نجف واقع است.

5- صافى صفا

مسجدى است که گفته مى‏ شود امیر مؤمنان علیه السلام در آنجا نماز گزارده و در گوشه‏ اى از آن مدفن یکى از یاران حضرت قرار دارد.

6- مسجد حَنّانه

این مسجد در محله‏ اى به همین نام ، در میانه بزرگراه نجف-کوفه قرار دارد و جایى است که بنا بر گفته ‏روایات ، هنگامى که سر امام حسین علیه السلام در آن قرار داده شده،به ناله پرداخته ، از این رو به حَنّانه مشهور است.

8- آرامگاه کمیل بن زیاد نخعى

این آرامگاه در میان بزرگراه نجف-کوفه قرار گرفته است.کمیل از یاران با وفای حضرت علی علیه السلام بود و دعاى کمیل که حضرت آن را به وى آموخت ، مشهور است.

9- آرامگاه شیخ طوسى

او که یکى از مشاهیر فُقهاى شیعه و مؤسس حوزه علمیه نجف است،در سال 460 ه. وفات یافت و در خانه خود مدفون گردید،این مکان پس از مدتى تبدیل به مسجدى گردید که طى ده قرن گذشته یکى از مراکز تدریس حوزه نجف شمرده مى‏شود. امروزه این مسجد به نام‏«جامع الشیخ الطوسى‏»در شمال حرم مطهر و به فاصله کوتاهى از آن قرار دارد و نیز در گوشه‏اى از این مسجد آرامگاه علامه آیة الله سید محمد مهدى بحر العلوم قرار گرفته که از علماى بزرگ شیعه است.

10- مساجد مشهور نجف عبارتند از:

-مسجد شیخ طوسى،که در کنار مقبره ایشان واقع است‏ و همچنان محل تدریس اساتید حوزه نجف مى‏باشد.

-مسجد شیخ انصارى،مشهور به مسجد تُرکها که امام خمینی (ره) در آن به اقامه نماز جماعت و تدریس مى‏ پرداخت.

-مسجد هندى،که از مساجد بزرگ و مشهور نجف و یکى از مراکز تدریس در حوزه علمیه نجف و در کنار آن کتابخانه آیة الله حکیم و آرامگاه او قرار دارد.

-مسجد خضراء،از مساجد مشهور نجف است که سالها محل تدریس در حوزه علمیه نجف بشمار مى‏رفت.

-مسجد جواهرى،که به علت دفن مؤلف کتاب جواهر الکلام که از کتابهای مهم فقهی به شمار می آید در آن، بدین نام مشهور است.

11-مدارس دینى نجف

از آنجا که شهر نجف از ده قرن پیش بزرگترین حوزه دینى بوده است، مدارس بسیارى در آن به هدف سکونت و تدریس طلاب ساخته شده که مشهورترین آنها عبارتند از: مدرسه قوام ، مدرسه آخوند ، مدرسه سید یزدى ، مدرسه قزوینى ، مدرسه سلیمیه ، مدرسه جامعة النجف الدینیة ، مدرسه بخارائى ، مدرسه صدر اعظم ، مدرسه بادکوبى ، مدرسه مهدیه ، مدرسه آیة الله بروجردى، مدرسه ایروانى ، مدرسه معتمد ، مدرسه هندى ، مدرسه شربیانى ، مدرسه خلیلى و مدرسه یزدى.

شهر سامرّا چهارمین شهر مقدس عراق است. تأسیس این شهر که در 124 کیلو مترى شمال بغداد و در سمت ‏شرق رودخانه دجله قرار گرفته ،به سال 221 ه.باز مى‏ گردد.در این سال محمد المعتصم بالله فرزند هارون الرشید پایتخت‏ خلافت را از شهر بغداد به سامرا منتقل ساخت و تا سال 256 ه.هشت‏ خلیفه از این شهر حکمرانى و خلافت نمودند.

سامرا طى مدت سه دهه پایتختى، توسعه فراوانى یافت و تعداد زیادى از کاخها و تفریح‏ گاه ها و مساجد در این شهر ساخته شد. آنچه امروزه بر اهمیت این شهر مى ‏افزاید،قرار داشتن بقعه پاک دو امام معصوم و برخى از افراد خانواده ایشان مى‏ باشد.

حرم مطهر امام دهم حضرت على بن محمد الهادى علیهما السلام (تاریخ شهادت: سال 254 ه.) و امام یازدهم امام حسن بن على عسکرى علیهما السلام (تاریخ شهادت:260 ه.) قلب شهر امروزى را تشکیل مى‏ دهد، این بقعه در دوران زندگانى دو امام علیهما السلام خانه مسکونى آنان بود،و پس از شهادت در آنجا دفن شده ‏اند.

نخستین ساختمان بر مرقد مطهر این دو امام معصوم (ع) مربوط به قرن چهارم هجرى است که تاکنون همواره تجدید و ترمیم شده و توسعه یافته است.این حرم مطهر داراى گنبدى است که یکى از بزرگترین گنبدها در جهان اسلام است. ،محیط این گنبد طلایى عظیم 68 متر است. در دو سمت این گنبد دو گلدسته طلایى زیبا قرار دارد که هر یک داراى 36 متر طول است.

گنبد قبلی که توسط  تروریست های تکفیری منهدم شد در سال 1200 ه. ساخته و پس از انفجار ، گنبد باشکوهی تجدید بنا گردیده است .

درون ضریح ، آرامگاه دو امام معصوم و «حکیمه خاتون‏»دختر حضرت جواد(ع) و عمه امام عسکری(ع) ‏و  دیگرى ‏«نرگس خاتون‏»همسر امام حسن عسکری علیه السلام و مادر امام زمان (ع) است.

در زاویه شمال غربى صحن مطهر،مجموعه‏ اى متشکل از صحن و ایوان و مسجدى بزرگ قرار دارد که به‏«مجموعه غیبت‏»مشهور است. در زیر این مجموعه زیر زمینى است که به‏«سرداب غیبت‏»شهرت دارد و نیز این مجموعه بخشى از خانه مسکونی امام عسکری(ع) بوده است که در این زیرزمین به عبادت مى ‏پرداخته و پس از او محل اقامت امام زمان علیه السلام بوده است. این محل از دیر باز مورد توجه شیعه بوده است و از آن جهت که عبادت گاه سه امام بوده، از قداست و احترام ویژه ‏اى برخوردار است.

 

کربلا مقدس‏ ترین شهر عراق پس از نجف اشرف کربلا است

تاریخ این شهر در دوران اسلامى از هنگام شهادت امام حسین علیه السلام آغاز مى‏ شود و  از آن هنگام تاکنون همواره مورد توجه شیعیان و مؤمنان بوده است.

مهمترین زیارتگاه هاى کربلا عبارتند از :

1- حرم امام حسین علیه السلام

در داخل حرم علاوه بر مرقد شریف امام حسین (ع) ، مزار حضرت علی اکبر(ع) در پایین پای امام حسین(ع) که همین امر باعث شش گوشه شدن ضریح شده است ، مزار  حضرت علی اصغر (ع) ، شهدای کربلا در پایین پای حضرت علی اکبر(ع) ، حبیب بن مظاهر در ضلع جنوبی حرم و مزار ابراهیم مجاب در شمال غربی حرم قرار دارند.

قتلگاه، جایگاهى است در نزدیکى آرامگاه حبیب بن مظاهر که بنا بر گفته روایات ، امام حسین علیه السلام در آنجا به شهادت رسید و بعدها به جایگاه کنونى منتقل شد و دفن گردیده ‏اند.

در داخل حرم ، همچنین قبور عده ای از علما و دیگر رجال مشهور ایران همچون امیرکبیر، قرار دارد.

اولین بنا و نشانه‌های حرم امام حسین(ع) توسط بنی اسد و سپس مختار ایجاد شد اگرچه بارها آثار حرم امام حسین(ع) توسط بنی امیه و بنی عباس و سایر حکومت های ضدشیعی از بین رفت.

آل بویه را می توان به عنوان اولین سازندگان اصلی حرم امام حسین(ع) و ائمه نام برد. پس از آنها صفویان نیز در عمران این بارگاه نقش مؤثری داشتند.

2-تلّ زینبیه

در فاصله 20 مترى از سمت غرب صحن مطهر،تپه ‏اى به ارتفاع 5 متر وجود دارد که امروزه بر روى آن اتاقى ساخته شده است،این تپه به نام‏«تلّ زینبیه‏» یا تپه ی حضرت زینب علیها السلام مشهور است و بنا به نقل مورخان،تپه ‏اى بوده است که در روز عاشورا حضرت زینب  بر روى آن مى‏ رفته و از سیر وقایع جنگ آگاهى مى‏ یافته‏ اند.

3-حرم حضرت ابو الفضل العباس علیه السلام

این حرم در فاصله 350 مترى شمال شرقى حرم امام حسین علیه السلام قرار گرفته .ساختمان داراى گنبدى طلایى است و گرداگرد قبر مطهر را چهار رواق و صحن وسیع به همراه ایوان زیبا در بر گرفته است.

4-آرامگاه حبیب بن مظاهر اسدى

او یکى از شهداى روز عاشورا است که در سن 80 سالگى به یاری امام حسین علیه السلام شتافت و شهید گردید و در فاصله 10 مترى از ضریح مطهر و در رواق جنوب غربى مدفون است و داراى ضریح کوچکى است.

5-آرامگاه سید ابراهیم مجاب

وى امام زاده ای والا مقام و عظیم الشأن از نوادگان امام موسى بن جعفر علیه السلام است. این آرامگاه در رواق حرم مطهر و در گوشه شمال‏ غربى آن است.

6-خیمه ‏گاه

در جنوب صحن مطهر امام ‏حسین علیه السلام و در فاصله 250 مترى واقع است و بنا به نقل مورخان،این مکان محل بر افراشته شدن خیمه‏ ها و چادرهاى سید الشهدا علیه السلام و یاران آن حضرت بوده است.

7-مقام حضرت مهدى علیه السلام

در حاشیه نهر معروف به نهر حسینی ، جایگاهى است منسوب به امام زمان علیه السلام که مردم در آن به نماز مى‏ پردازند.

8-حُر

شهرکى است در جنوب غربى کربلا در فاصله 9 کیلو مترى از شهر  که محل دفن حُر بن یزید ریاحى از شهدای واقعه کربلا است. بر مزار این شهید والا مقام ، بارگاه و حرم باشکوهی بنا شده است.

9-آرامگاه طفلان مسلم

این آرامگاه در راه کربلا-بغداد و در حومه شهر مُسیب قرار دارد. این دو کودک به نام هاى محمد و ابراهیم،فرزندان حضرت مسلم ابن عقیل هستند که پس از شهادت پدرشان به شهادت رسیدند.

 

این شهر سومین شهر مقدس عراق پس از نجف و کربلا است و در شمال غربى بغداد و در سمت غرب رودخانه دجله قرار گرفته که تنها عرض رودخانه دجله آن را از بغداد جدا مى ‏کند. نام این شهر بر گرفته از نام مبارک حضرت کاظم علیه السلام است و از آنجایى که در این حرم حضرت موسى بن جعفر علیه السلام ( کاظم) و امام  جواد علیه السلام مدفون مى‏ باشند شهر به نام این دو تن با غلبه دادن نام مشهورتر که کاظم است،«کاظمین‏»نامیده شده است. پیشینه ی شهر کاظمین به سال 145 ه. باز مى‏ گردد.

حرم کاظمین از ویژگی هایى برخوردار است که در کمتر حرمى مى‏ توان دید،نخست آن که دو تن از امامان معصوم درون یک ضریح مدفونند،از این رو ضریح نقره‏ اى آنان بزرگ و بخش مهمى از فضاى زیر گنبد را در بر گرفته است و دیگر آنکه حرم مطهر داراى دو گنبد طلایى یکسان و چهار گلدسته مى‏ باشد.همچنین حرم مطهر داراى سه ایوان زیبا و بزرگ با سقف هاى بلند است که ستون هایى تنومند آن را در بر گرفته و با کاشى و آینه تزیین شده است.

ساختمان کنونى حرم از ساخته‏ هاى دوره آغازین صفویه و اضافات دوره‏ هاى بعدى است.معمارى و هنر دوره صفویه، از ایوان هاى زیبا و کاشى‏کاری هاى معرق نفیس و آینه کاری هاى بدیع در آن به وضوح قابل مشاهده است.حرم مطهر داراى دو گنبد طلایى است که هر یک بر روى بقعه یکى از دو امام علیهما السلام‏ قرار گرفته است. در زیر دو گنبد فضاى مربع مستطیل است که میانه دو دیوار شرقى و غربى را دو ستون عظیم در بر گیرنده گنبدها اشغال کرده است،یک ضریح نقره ‏اى قبر دو امام را با دو صندوق خاتم نفیس در بر دارد،با ورود از ایوان جنوبى،به نخستین رواق و سپس به درون حرم و گنبد خانه ، نخست در برابر قبر مطهر حضرت موسى بن جعفر علیه السلام قرار خواهیم گرفت و در پشت‏ سر ایشان قبر مطهر حضرت جواد علیه السلام قرار دارد. پیرامون حرم ، چهار شبستان بزرگ قرار گرفته و رواق هاى جنوبى و غربى هر یک به ایوانى زیبا و بزرگ راه دارد. مجموعه حرم و رواق ها را سه صحن وسیع در بر دارد که صحن غربى به نام‏«صحن قریش‏»مى‏ باشد. برج و بارو و دروازه‏ هاى هفت گانه صحن با معمارى زیبا آن و کاشى کارى نفیس پراکنده در سر درها و کتیبه‏ ها چشم بیننده را مى‏ نوازد.

قبور برخى بزرگان مدفون در حرم مطهر و پیرامون آن:

-آرامگاه خواجه نصیر الدین طوسى

وى از بزرگان جهان علم و دانش و از مشاهیر دانشمندان است که دوست و دشمن بر جلالت قدر و عظمت مقام او اتفاق نظر دارند. او در سال 672 ه.در گذشت.

-آرامگاه شیخ مفید

این آرامگاه که در مشرق رواق جنوبى حرم قرار دارد. شیخ مفید از بزرگان شیعه و فُقها و متکلّمانِ چیره دست و توانا بود که در سال 413 ه.در گذشت.

-آرامگاه ابو القاسم جعفر بن محمد بن قولویه

وی یکی از بزرگان و فُقها و محدّثین شیعه است.

-آرامگاه سید مرتضى و سید رضى

این دو برادر از اَعیان و مشاهیر و بزرگان شیعه در قرن پنجم هجرى بشمار مى ‏آیند. قبر این دو تن در دو ساختمان جدا گانه بیرون صحن مطهر و در نزدیکى یکدیگر در جنوب شرقى دیوار صحن قرار دارد.

 

شهر کوفه نخستین شهر اسلامى است که در سال 17 ه.ق.به دستور خلیفه دوم و به دست‏ سعد بن ابى وقاص سردار فاتح عراق و ایران در بخش میانى عراق ساخته شد. این شهر در آن روزگار از موقعیت‏ سوق الجیشى مهمى بر خوردار بود و از سویى با صحرا و حجاز اتصال داشت و نیز شاخه‏ اى از رودخانه فرات مرز شمالى شهر را تشکیل داده و همجوارى آن با شهر باستانى حیره و کشتزارها و نخلستانهاى گسترده که منابع غذایى ارزشمندى براى مردمان داشت‏ بر موقعیت ‏شهر مى افزود.

کوفه براى نخستین بار در سال 36 ه.ق.پایتخت دولت اسلامى گردید و این هنگامى بود که امیر المؤمنین على علیه السلام براى جنگ جمل،مدینه منوره را به قصد عراق ترک کرد. بعدها به تدریج‏ بر اهمیت‏ شهر افزوده شد و یکى از مراکز مهم علمى و سیاسى جهان اسلام گردید و جمعیت آن را که بیشتر ایرانیان تشکیل مى ‏دادند،افزون بر یک میلیون نفر دانسته‏ اند.

امروزه شهر کوفه موقعیت پیشین خود را از دست داده و به عنوان یک بخش از توابع شهر نجف شمرده مى ‏شود و فاصله دو شهر ، هشت کیلومتر است که تقریبا به یکدیگر متصل مى‏باشند. این شهر به علت موقعیت‏ جغرافیایى‏ اش ، از آب و هواى ملایم و خنک تر از نجف برخوردار است.

مشهور ترین اماکن زیارتى کوفه:

1-مسجد کوفه:

یکى از چهار مسجد مهم و مقدس جهان اسلام (پس از مساجد مکه،مدینه و بصره) است.

جایگاه هاى مقدس درون مسجد کوفه:

- ستونها و محراب هاى هفت‏گانه ، محل نمازگزاردن برخى از معصومان و پیامبران علیهم السلام مى‏ باشد.

- دکّةُ القضاء، سکویى است که بنا بر روایات،جایگاه قضاوت حضرت امیر المؤمنین بوده است و در شمال شرقى مسجد قرار دارد.

بیتُ الطشت،در مجاورت دکّةُ القضاء است و جایگاهى است که در آن یکى از معجزات حضرت علی علیه السلام به وقوع پیوست.

- محراب امیر المؤمنین،که محل شهادت آن حضرت نیز مى‏ باشد.این محراب در میانه ی دیوار جنوبى مسجد قرار دارد و در سمت راست آن ، شبستان بزرگ دیگرى است که بنا بر برخى روایات، محراب و محل شهادت على علیه السلام است.

-محل به گل نشستن کشتى نوح،که فضاى گودى است در میانه مسجد. بنا بر روایات، کشتى حضرت نوح علیه السلام پس از مدتها سرگردانى،در این نقطه به خشکى رسیده است.

-باب الثُعبان (یا دروازه اژدها) ،یکى از دروازه‏ هاى نخستین و کهن مسجد کوفه است که در میانه دیوار شمالى مسجد قرار دارد و در اینجا یکى از معجزات امیرالمؤمنین على علیه السلام ظاهر شده است.

2-حرم مسلم بن عقیل:

آرامگاه حضرت مسلم، در سمت جنوب شرقى مسجد کوفه قراردارد که به وسیله راهرو کوتاهى از مسجد مى‏ توان به درون صحن آن قدم نهاد.حرم حضرت مسلم علیه السلام فضاى وسیعى در شرق مسجد کوفه را در بر گرفته و از گنبد طلایى بزرگ و چندین رواق و شبستان و ایوان تشکیل شده است.

3-آرامگاه هانى بن عروه:

در مقابل حرم حضرت مسلم و در سمت‏ شمالى‏ صحن او قرار دارد. هانی از شیعیان با وفا و میزبان و همرزم مسلم بن عقیل در کوفه بود و به همراه او به شهادت رسید.

4-آرامگاه مختار بن ابى عبیده ثقفى:

وى سردارى است که پس از واقعه کربلا به قیام پرداخت و انتقام خون آن شهداى بزرگوار را از قاتلان آنان گرفت و آنان را به جزاى اعمالشان در این دنیا رسانید.قبر او در گوشه شبستانى در حرم حضرت مسلم، از سمت جنوب قرار دارد.

5-خانه امیر المؤمنین علیه السلام:

این خانه در اصل منزل مسکونى اُم هانى،خواهر على علیه السلام بوده که حضرت پس از انتقال به کوفه آن را منزل خود قرار داد.این خانه در بیرون مسجد کوفه و در زاویه جنوب غربى آن قرار دارد.ساختمان کنونى آن گر چه‏ قدیمى نیست لیکن در محل همان خانه حضرت ساخته شده است.

6-آرامگاه میثم تمار:

وى یکى از یاران با وفا و فداکار امیرالمؤمنین على علیه السلام بود که بر اثر پایدارى در ایمان به آن حضرت به شهادت رسید، آرامگاه او در فاصله 300 مترى از مسجد کوفه و در آغاز بزرگراه نجف-کوفه قرار دارد.

7-قصر دار الامارة،یا مَقَرّ والى کوفه:

این ساختمان کهن ‏ترین ساختمان اسلامى در عراق بشمار مى ‏رود و به دست‏ سعد ابن ابى وقاص در سال 17 ه.پس از ساختمان مسجد کوفه ساخته شد.دارالاماره ساختمانى است مربع شکل به ابعاد 36/110 متر و 24/110 متر که امروزه تنها پایه‏ ها و برخى دیوارهاى‏ فرو ریخته آن باقى مانده است.این قصر یکى از ساختمانهاى عبرت انگیز روزگار است.در آن قصر ، مسلم به شهادت رسید و سر مبارک امام حسین علیه السلام و شهداى کربلا به نمایش گذاشته شد و سپس سرهاى قاتلان آن بزرگواران از سوى انتقام گیرندگان به نمایش در آمد. آنگاه ظالمان دیگرى سرهاى این انتقام گیرندگان را بریدند و در آن به نمایش گذاشتند، فاعتبروا یا اولى الابصار .

8-مسجد سهله:

یکى از مساجد مبارک شهر کوفه است،و روایات فراوانى در فضیلت عبادت در آن مسجد آمده است.این مسجد در فاصله دو کیلومترى غرب مسجد کوفه واقع است . در این مسجد محراب ها و مقامهای متعددى‏ قرار دارد که منسوب به برخی پیامبران و امامان معصوم علیهم السلام مى‏ باشد و در میانه سمت جنوب مسجد جایگاه بزرگى است که بر روى آن گنبدى قرار دارد که به‏«مقام امام زمان علیه السلام‏» مشهور است.

«در تمام سال، ماهی به عظمت ماه پربرکت رمضان نیست؛ زیرا ماهی است که خداوند آن را جهت اهدای بالاترین هدیه خود به جهان بشریّت، یعنی «قرآن مجید» برگزیده است. همچنین ماهی است که شب قدر در آن واقع شده، شبی که مقدّرات یک سال انسان‌ها بر حسب شایستگی‏‌ها و لیاقت‌هایشان تعیین می‏‌گردد و عبادت آن برتر از عبادت هزار ماه است؛ اینگونه است که در دعای روزانه ماه مبارک رمضان می‌خوانیم: «اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ؛ خدایا در این ماه درک فضیلت شب قدر را روزیم کن».

نزول قرآن در شب قدر

قرآن در شب قدر، بر قلب پاک پیامبر نازل شد. شب پربرکتی که مقدرات جهان بشریت با نزول‏ قرآن‏ رنگ تازه‌ای به خود گرفت‏.

قرآن با تمام قدر و منزلتش در چنین شب‌هایی به قلب مطهر رسول اسلام صلّی الله علیه و آله وسلّم و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل شده است و از آنجا که قرآن، یک کتاب سرنوشت ساز است، و خط سعادت، خوشبختی و هدایت انسان‌ها در آن مشخص شده است، باید در شب قدر (شب تعیین سرنوشت‌ها) نازل شود تا همه با تدبر بیشتر در آیات وحیانی آن، در مسیر سعادت و قرب الهی گام برداریم.

«شب قدر» برتر از هزار ماه

«شب قدر بهتر از هزار ماه‏ است؛ لیلة القدر خیر من الف شهر». بهتر بودن این شب از هزار ماه به خاطر ارزش عبادت و احیای آن شب است، و روایات فضیلت لیلة القدر و فضیلت عبادت آن، که در کتب شیعه‏ و اهل سنت فراوان است این معنی را کاملا تأیید می‏‌کند.

علاوه‌بر این، نزول قرآن در این شب، و نزول برکات و رحمت الهی در آن سبب می‏ شود که از هزار ماه برتر و بالاتر باشد.

«شب قدر» شب آمرزش گناهان

ماه رمضان ماه رحمت است، ماه مغفرت و آمرزش‏ است؛ چراکه دریای لطف و بخشش پروردگار در این ماه موّاج است، لیکن باید دانست در شب قدر به تعداد همه کسانی که در این ماه مورد بخشش قرار گرفته ‏اند بخشوده خواهند شد.

در شب‌ قدر که برتر از هزار ماه است، جلوه‌ای روشن از مهربانی و رأفت بی‌انتهای خدای متعال است، زیرا حضرت حق همیشه برای بخشیدن بندگان خویش از هر بهانه ای استفاده می‌کند. چنانکه آمدن ماه مبارک رمضان برای همه ما فرصت آمرزش است و صد البته رسیدن به شب‌های قدر نور علی نور دیگری برای ماست که از این شرایط برای توبه، ترک معصیت و قرب الهی بهره ببریم و به سمت خدا برگردیم.

در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است: هرکس شب قدر را احیا دارد، گناهان‏ او آمرزیده شود، هرچند زیاد باشد. لذا به بیان مرحوم «علّامه مجلسی»؛ بهترین اعمال در این شب‏ها طلب آمرزش گناهان‏ و دعا برای امور دنیوی و اخروی است، هم برای خود و هم برای پدر و مادر و خویشان و برادران مؤمن؛ چه زنده باشند و چه از دنیا رفته باشند.

نزول ملائکه در شب قدر

فرشتگان‏ در این شب مخصوص، با رحمت الهی فرود می‏‌آیند؛ فرشتگانی که در شب قدر نازل می‏‌شوند و مأمور ابلاغ مقدّرات الهی در طول یک سال هستند، مقدّراتی که بر حسب شایستگی ها و لیاقت ها و اعمال هر کس تعیین می‏ شود؛ نه بدون حساب و شکل اجباری، «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِاذْنِ رَبِّهِم مَنْ کُلِّ امْر؛ فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کاری نازل می‌شوند ».[۱۹] خداوند با تمام قدرتی که بر هر کار دارد، تدبیر امور این جهان را در میان فرشتگان‏ تقسیم کرده و برای هر گروه وظیفه و مأموریتی قائل شده است.

شب قدر؛ شب امضای مقدرات

شب قدر، شبی برای تعیین مقدرات و سرنوشت انسان‌ها برای یک سال است و البته این مقدرات بر اساس لیاقت‌ها و شایستگی‌های آن‌ها، تعیین می‌شود.

گفتنی است در شب قدر، ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر نیز در آن تفریق و تبیین می‌شود. البته این امر هیچ تضادی با آزادی اراده انسان و مسأله اختیار ندارد؛ زیرا تقدیر الهی به وسیله فرشتگان طبق شایستگی‌ها و لیاقت‌های افراد و میزان ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آن‌هاست؛ یعنی برای هر فردی چیزهایی را مقدر می‌کنند که لایق آن است، به تعبیر دیگر زمینه‌هایش از ناحیه خود او فراهم شده، و این نه تنها منافاتی با اختیار ندارد که تأکیدی بر آن است.

تنظیم مقدرات در لوح محو و اثبات است یعنی این مقدرات با اعمال انسان قابل تغییر خواهد بود، از این رو اگر کسی کار خیری انجام دهد برکات آن را دریافت می کند؛ بنابراین مقدرات وجود دارد اما با شرایطی قابل تغییر است، حال اگر انسان کار خلافی انجام می دهد باید آن را کنار بگذارد تا پاک و لایق شود تا بر اساس همین لیات مقدرات یک ساله او تنظیم شود.

اعمال شب‌‏های قدر

اعمال شب‏‌های قدر بر دو قسم است. یک قسم آن مشترک میان هر سه شب است و قسم دیگر اعمالی است که مخصوصِ هر یک از این سه شب می‏ باشد.

اعمال مشترک شب‏‌های قدر

غسل شب قدر

مرحوم «علّامه مجلسی» فرموده: بهتر است غسلِ شب‏‌های قدر را مقارن غروب آفتاب انجام دهند که نماز مغرب را با غسل بخوانند.

نماز ۲ رکعتی شب قدر

در شب قدر دو رکعت نماز بخواند؛ که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره «قُل هُوَ اللَّه» را تلاوت کند و بعد از پایان نماز، هفتاد مرتبه بگوید:اسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ الَیْهِ‏. در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: کسی که این عمل را بجا آورد، از جای خویش برنخیزد مگر این‏که خداوند متعال او و پدر و مادرش را بیامرزد و خداوند فرشتگان را مأمور می‏ کند تا سال آینده برای وی حسنات بنویسند ...

قرآن به سر گرفتن و خداوند متعال را به ۱۴ معصوم سوگند دادن

امام باقر علیه‌السلام درباره عمل دیگر این شب فرمود: قرآن را بگشاید و در برابر خود قرار دهد و بگوید:

اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ

خدایا از تو خواهم به حق کتاب

الْمُنْزَلِ وَما فیهِ وَ فیهِ اسْمُکَ الاْکْبَرُ وَ اَسْماَّؤُکَ الْحُسْنی وَ ما یُخافُ

فرستاده شده ات و آنچه در آنست که در آن است نام بزرگت و نامهای نیکویت و آنچه بدانها ترس

وَ یُرْجی اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقاَّئِکَ مِنَ النّارِ

و امید شود که قرارم دهی از زمره آزاد شدگانت از دوزخ، پس هر حاجت که دارد بخواهد.

چهارم آنکه مُصحَف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید:

اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ

خدایا به حق این قرآن و بحق آنکس که او را بدان فرستادی و بحق هر مؤمنی که در این قرآن مدحش کرده ای و بحقی که تو بر ایشان

فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ *** پس ده مرتبه بگوید بِکَ یا اَللّهُ *** و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ

داری زیرا کسی نیست که حق تو را بهتر از خودت بشناسد* * * بحق خودت ای خدا * * * بحق محمد صلی الله علیه و آله

و ده مرتبه بِعَلی *** و ده مرتبه بِفاطِمَةَ *** و ده مرتبه بِالْحَسَنِ *** و ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ

بحق علی علیه السلام * * * بحق فاطمه سلام الله علیها * * * بحق حسن علیه السلام * * * بحق حسین علیه السلام

و ده مرتبه بِعَلِیّ بْنِ الْحُسَیْنِ ***و ده مرتبه بُمَحَمَّدِ بْنِ عَلِی*** و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ

 بحق علی بن الحسین علیه السلام *** بحق محمد بن علی علیه السلام*** بحق جعفر بن محمد علیه السلام

و ده مرتبه بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ*** و ده مرتبه *** بِعَلِیِّ بْنِ مُوسی

بحق موسی بن جعفرعلیه السلام* * * بحق علی بن موسی علیه السلام

و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی*** و ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ *** و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِی

بحق محمد بن علی علیه السلام * * * بحق علی بن محمدعلیه السلام * * * بحق حسن بن علی علیه السلام

و ده مرتبه بِالْحُجَّةِ

به حق حضرت حجت علیه السلام

پس هر حاجت که داری طلب کن.

زیارت امام حسین علیه السلام

 به فرموده علّامه مجلسی، زیارت امام حسین علیه السلام در هر یکی از این سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان، مستحبّ مؤکّد است.

احیا داشتن شب‏‌های قدر

یعنی این شب را تا صبح بیدار باشد و با عبادت و دعا و تلاوت قرآن و جلسات سخنرانی دینی و پرسش و پاسخ‏های مذهبی و یا مطالعه کتاب‏های تفسیر و عقاید و مواعظ سپری کند.

در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است: هر کس شب قدر را احیا دارد، گناهان او آمرزیده شود، هرچند زیاد باشد.

نماز صد رکعتی شب قدر

شایسته است صد رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت به یک سلام) که فضیلت بسیار دارد و افضل آن است که اگر توانایی داشته باشد، در هر رکعت بعد از حمد، ۱۰ مرتبه سوره قل هو اللَّه را بخواند.

خواندن دعایی از امام زین العابدین علیه السلام

مرحوم «شیخ کفعمی» در «مصباح» نقل کرده است که امام زین العابدین علیه السلام این دعا را در شب‏های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم در حالت ایستاده و نشسته و در رکوع و سجود می‏خواندند:

اعمال مخصوص شب نوزدهم

اول: صد مرتبه اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَاَتوبُ اِلَیه

دوم: صد مرتبه اَللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ

سوم: بخواند ؛

چهارم: بخواند ؛

 اعمال مخصوص شب بیست و یکم

شب بیست و یکم: این شب فضیلتش از شب نوزدهم بیشتر است لذا باید اعمال مشترک شب‏های قدر را با توجّه بیشتری انجام داد،. در روایات درباره غسل و احیا و تلاش در عبادت در این شب و شب بیست و سوم تأکید شده است.

اعمال مخصوص شب بیست و یکم، بدین شرح است:

خواندن دعای شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان

دعایی است که در «مصباح ‏المتهجّد» و «کافی» نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده می‏ شود:

یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِی النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ

ای فرو برنده شب در روز و ای فرو برنده روز

فِی اللَّیْلِ وَ مُخْرِجَ الْحَیِّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجَ الْمَیِّتِ مِنْ الْحَیِّ یا

در شب و ای بیرون آورنده زنده از مرده و بیرون آورنده مرده از زنده ای

رازِقَ مَنْ یَشاَّءُ بِغَیْرِ حِسابٍ یا اَللّهُ یا رَحْمنُ یا اَللّهُ یا رَحیمُ یا اَللّهُ

روزی دهنده هر که را خواهی بی حساب ای خدا، ای بخشاینده ، ای خدا ای مهربان ای خدا

یا اَللّهُ یا اَللّهُ لَکَ الاْسْماَّءُ الْحُسْنی وَ الاْمْثالُ الْعُلْیا وَ الْکِبْرِیاَّءُ وَ الاْ لاَّءُ

ای خدا... از آن تو است نامهای نیکو و نمونه های و الا و بزرگی و نعمتها از تو

اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تَجْعَلَ اسْمی فی هذِهِ

خواهم درود فرستی بر محمد و آل محمد و نام مرا در این

اللَّیْلَةِ فِی السُّعَداَّءِ وَ رُوحی مَعَ الشُّهَداَّءِ وَ اِحْسانی فی عِلِّیّینَ

شب در زمره سعادتمندان قرار دهی و روحم را با شهداء مقرون سازی و احسان و نیکو کاریم را در بلندترین درجه

وَ اِساَّئَتی مَغْفُورَةً وَ اَنْ تَهَبَ لی یَقینَاً تُباشِرُ بِهِ قَلْبی وَ اِیماناً یُذْهِبُ

بهشت و گناهانم را آمرزیده کنی و به من یقینی عطا کنی که همیشه با دلم همراه باشد و ایمانی به من بدهی

الشَّکَّ عَنّی وَ تُرْضِیَنی بِما قَسَمْتَ لی وَآتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی

که شک و تردید را از من دور سازد و بدانچه روزیم کرده ای خوشنودم سازی و بدهی به من در دنیا نعمت نیک و در

الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ الْحَریقِ وَارْزُقْنی فیها ذِکْرَکَ

آخرت نعمت نیک و نگهداری ما را از عذاب آتش سوزان و روزیم کنی در این شب ذکر خود

وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ اِلَیْکَ وَالاِْنابَةَ وَالتَّوْفیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً

و سپاسگزاریت و اشتیاق و بازگشت بسویت و توفیق برای انجام آنچه را موفق داشتی بدان محمد

وَ الِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمُ السَّلامُ

و آل محمد را که بر او و بر ایشان سلام باد.

لعن بر قاتل امیرالمومنین(ع)

به فرموده «شیخ مفید»، در این شب بر ظالمان و غاصبان حقوق آل‏محمّد صلی الله علیه و آله و همچنین بر قاتل امیرمؤمنان علیه السلام بسیار لعن و نفرین فرستید.

دعا برای سلامتی و تعجیل در ظهور امام زمان (عج)

دعا برای وجود مبارک امام زمان علیه السلام و فرج آن حضرت، یکی دیگر از اعمال این شب است.

اعمال مخصوص شب بیست و سوم

با توجّه به اهمّیّت شب بیست و سوم، غسل، احیا و زیارت امام حسین علیه السلام در این شب فضیلت بسیار دارد و همچنین خواندن صد رکعت نماز که مشترک میان همه شب‏های قدر است. لیکن غیر از اعمال مشترک شب‏های قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است.

خواندن سوره های عنکبوت ، روم و دُخان

سوره عنکبوت و سوره روم سوره «حم دخان» را بخواند. امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس در شب بیست و سوم، سوره‏ های عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند! اهل بهشت است».

خواندن هزار بار سوره قدر

خواندن دعای:

اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی‏

اى خدا مرا عمر طولانى ده و رزقم را وسیع گردان و تنم را سالم بدار

وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ

و به آرزوهایم نایل ساز و اگر نام من در دفتر اهل شقاوت است محو گردان و از اهل سعادت رقم زن

فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏

که تو در کتاب آسمانى که بر پیمبر مرسل خود که رحمتت بر او و آل او باد فرستادى

(یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ)

فرمودى خدا هر چه را بخواهد محو و هرچه را بخواهد اثبات مى‏کندو اصل کتاب آفرینش نزد اوست هر تصرف و تغییر در عالم تواند داد.

خواندن دعای مخصوص شب بیست و سوم:

یا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَجاعِلَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ وَرَبَّ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ
اى پروردگار شب قدر و قرار دهنده آن بهتر از هزار ماه و پروردگار شب و روز
وَالْجِبالِ وَالْبِحارِ وَالظُّلَمِ والاْنْوارِ وَالاْرْضِ وَالسَّماَّءِ یا بارِئُ یا
و کوهها و دریاها و تاریکى ها و روشنیها و زمین و آسمان اى پدیدآرنده اى
مُصَوِّرُ یا حَنّانُ یا مَنّانُ یا اَللّهُ یا رَحْمنُ یا اَللّهُ یا قَیُّومُ یا اَللّهُ یا بَدیعُ یا اَللّهُ یا اَللّهُ
صورت بخش اى عطابخش اى نعمت ده اى خدا اى بخشاینده اى خدا اى پاینده اى خدا اى نوآفرین اى خدا اى خدا
یا اَللّهُ لَکَ الاْسْماَّءُ الْحُسْنى وَالاْمْثالُ الْعُلْیا وَالْکِبْرِیاَّءُ وَالاْ لاَّءُ اَسْئَلُکَ
اى خدا از آن توست نامهاى نیک و نمونه هاى والا و بزرگى و نعمتها از تو خواهم که
اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تَجْعَلَ اسْمى فى هذِهِ اللَّیْلَةِ
درود فرستى بر محمد و آل محمد و قرار دهى نام مرا در این شب در زمره
فِى السُّعَداَّءِ وَرُوحى مَعَ الشُّهَداَّءِ وَاِحْسانى فى عِلِّیّینَ وَاِسائَتى
سعادتمندان و روحم را با شهیدان و احسان و نیکیم را در بلندترین درجات و گناهم را
مَغْفُورَةً وَاَنْ تَهَبَ لى یَقیناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبى وَایماناً یُذهِبُ الشَّکَّ
آمرزیده و یقینى به من ببخشى که همیشه با دلم همراه باشد و ایمانى به من بدهى که یکسره شک و تردید را
عَنّى وَتُرْضِیَنى بِما قَسَمْتَ لى وَ اتِنا فِى الدُّنْیا حَسَنَةً وَفِى الاْخِرَةِ
از من دور کنى و بدانچه نصیبم کرده اى خوشنودم سازى و بده به ما در دنیا نیکى و نعمت و در آخرت نیز
حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ الْحَریقِ وَارْزُقْنى فیها ذِکْرَکَ وَشُکْرَکَ
نیکى و نگاهمان دار از عذاب آتش سوزان و روزیم کن در این شب ذکر خود و سپاسگزاریت
وَالرَّغْبَةَ اِلَیْکَ وَالاِْنابَةَ والتَّوبَةَ والتَّوْفیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ.
و شوق و بازگشت و توبه بسوى خودت را و موفقم بدار بدانچه موفق داشتى بدان محمد و آل محمد(ع).
 

خواندن دعای اَللّهَمَّ اجعَل فیما تَقضی وَ.. ( قبلا ذکر شد )

خواندن دعای سلامتی امام زمان (ع) در شب بیست و سوم رمضان

اَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلى اباَّئِهِ فى
خدایا باش براى ولى خود (فلان پسر فلان ) حضرت حجت فرزند امام حسن عسکرى درودهاى تو بر او و بر پدرانش باد در
هذِهِ السَّاعَةِ وَفى کُلِّ ساعَةٍ وَلِیّاً وَحافِظاً وَقاَّئِداً وَناصِراً وَدَلیلا
این ساعت و در هر ساعت یار و مددکار و نگهبان و رهبر و یاور و راهنما
وَعَیْناً حَتّى تُسْکِنَهُ اَرْضَکَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فیها طَویلاً
و دیده بان تا او را از روى میل و رغبت مردم در روى زمین سکونت دهى و بهره مندش سازى زمانى دراز

خواندن دعای یا مدبر الامور در شب بیست و سوم رمضان

 این دعا را در حالی که دستان خود را به سوی آسمان بلند می ‏کند، بخواند:

یا مُدَبِّرَ الاْمُورِ یا باعِثَ مَنْ فِى الْقُبُورِ یا مُجْرِىَ الْبُحُورِ یا مُلَیِّنَ
اى تدبیرکننده کارها اى برانگیزنده هرکه در گورها است اى روان کننده دریاها اى نرم کننده
الْحَدیدِ لِداوُدَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمدٍ وَافْعَلْ بى کَذا وَکَذا ( بجای کذا و کذا ، حاجات خود را بیان کند )
آهن براى حضرت داود درود فرست بر محمد و آل محمد و بکن نسبت به من چنین و چنان

اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ
همین امشب همین امشب.

و بلند کن دستهاى خود را به سوى آسمان یعنى در وقت گفتن یا مُدَبِّرَ الاُْمُورِ تا آخر و بگو این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته و مکرّر کن آنرا و بگو آن‌را نیز در شب آخر ماه رمضان.

دعای روز دوم

دعای روز سوم

دعای روز چهارم

دعای روز پنجم

دعای روز ششم

دعای روز هفتم

دعای روز هشتم

دعای روز نهم

دعای روز دهم

دعای روز یازدهم

دعای روز دوازدهم

دعای روز سیزدهم

دعای روز چهاردهم

دعای روز پانزدهم

دعای روز شانزدهم

دعای روز هفدهم

دعای روز هجدهم

دعای روز نوزدهم

دعای روز بیستم

دعای روز بیست و یکم

دعای روز بیست و دوم

دعای روز بیست و سوم

دعای روز بیست و چهارم

دعای روز بیست و پنجم

دعای روز بیست و ششم

دعای روز بیست و هفتم

دعای روز بیست و هشتم

دعای روز بیست و نهم

دعای روز سی ام

مسجد تنعیم

یکی دیگر از مساجدی که در آغاز خط حرم قرار دارد  ، مسجد جعرانه است . کسانی که می خواهند حج عمره انجام دهند می توانند از این مسجد به این فضیلت نائل آیند . در فضیلت این مسجد ، روایات زیادی است و گویند سی پیامبر در این مکان محرم شده اند . پیامبر هنگام بازگشت از جنگ حنین در جعرانه محرم شده و عمره انجام داده اند. 

این مسجد را یکی از قریش در مکان احرام پیامبر ساخته و به عبارتی دیواری برگرد این مکان ساخته  سپس ابن زبیر در بنای آن کوشید .

در دوره های بعد نیز مورد ترمیم و توسعه قرار گرفت و اکنون نیز مساحت آن افزایش یافته است . ازآن خانه ها خبری نیست.

دولت سعودی در ادامه سیاست های اسلام زدایی و محو جلوه های بارز تاریخ اسلام و در راستای توسعه حرم ، بخشی از آثار مهم تارخ صدر اسلام را ویران کرد که مهم ترین آنها عبارتند از :

دارالتبلیغ ارقم یا نخستین پایگاه سِرّی اسلام

خانه ارقم بن ابی رقم در دامنه کوه صفا قرار داشت . این خانه اولین پایگاه سری تبلیغ توحید در صدر اسلام بوده است . پیامبر اکرم در آغاز بعثت و قبل از اعلان رسمی رسالت الهی خود ، در این محل برای تبلیغ اسلام به تشکیل جلسات مخفی اقدام می فرموده اند . بسیاری در همین خانه به اسلام گرویدند . تازه مسلمانان ، مخفیانه در شب در این پایگاه گرد پیامبر حلقه زده و از محضر پر فیض او بهره می جسته اند .

این خانه هم چنان تا سال 1395 ه . ق برابربا 1354 ه .ش پابرجا و محل آن به کتابخانه ای تبدیل شده بود که در این سال در طرح توسعه سعودی در پشت صفا تخریب گردید .

خانه حضرت خدیجه (س)

این خانه در نزدیکی محل تولد پیامبر در محلی معروف به القشاشیه و در کوچه الحجر (زقاق الحجر ) قرار داشته است . محل زندگی رسول خدا متاسفانه به علت تعصبات جاهلی حکام  وهابی آل سعود دچار سرنوشتی دردناک چون سایر آثار تاریخی شده و مورد تخریب قرار گرفته است .عقیل منزل حضرت  خدیجه را نیز پس از هجرت پیامبر در اختیار گرفت و معاویه بعدها در دوران خلافت خود آن را از عقیل خرید و به مسجد تبدیل کرد  ؛ آنگاه از خانه پدرش ابو سفیان که پیامبر هنگام فتح مکه آنرا امن قرار داده بود ، دری به مسجد گشود . بعدها ریطه دختر سقاح عباسی خانه ابوسفیان را خرید و لذا به خانه ریطه معروف شد . در خانه حضرت خدیجه تخته سنگی بر دیوار نصب بوده که می گویند پیامبر اکرم در کنار آن نماز می گزاردند و ظاهرا این همان سنگی بوده که رسول خدا خود را سنگ پراکنی های خانه ابی لهب در پناه آن محفوظ می داشتند .  سلیمان قانونی در سال 935 ه .ق آن را ترمیم و تجدید بنا کرد ولی در دوره سعودی این خانه نیز به بهانه های واهی تخریب شد . بعدها به جای آن مدرسه ای ساختند تا کودکان را درآن قرآن بیاموزند لیکن باز به علت توجه زائران به این مکان شریف ، این مدرسه خراب شد .

مکان تقریبی آن حدود یکصد و پنجاه متری مروه ودر نزدیکی زادگاه رسول خدا (ص) بود که اکنون داخل میدان پایانه اتوبوسرانی شهری در پشت صفا ومروه و خیابان  غزه محو شده است .

خانه ابوطالب و محل زندگی حضرت علی (ع)

یکی دیگر از مکانهای مهمی که در طرح توسعه مسجدالحرام تخریب گردیده است ، منزل ابوطالب پدر گرامی حضرت علی (ع) است . این مکان نه تنها محل زندگی ابوطالب و فرزند گرامی اش حضرت علی (ع) بوده بلکه محل رشد و نمو پیامبر اکرم (ص) نیز بوده است . هنگامی که عبدالله پدر گرامی رسول خدا (ص) وفات  یافت آن حضرت تحت سرپرستی عموی خویش ابوطالب در ابتدای منازل بنی هاشم ودر چند متری زادگاه رسول خدا قرار داشته که در دوران سعودی ودر توسعه میدان  پشت صفا و مروه ، تخریب و محل آن همانند سایر خانه ها به میدان پایانه اتوبوسرانی و محل ایستگاه تبدیل شد .

زادگاه حضرت حمزه سید الشهداء

زادگاه حضرت حمزه سید الشهداء  عموی گرامی رسول خدا درپایین مکه در محلی به نام " بازان " بوده است . خانه ای که ایشان در آن جا متولد تا قرن نهم به طور کامل بر جای بود .

خانه عبدالله بن جدعان یا محل پیمان حلف الفضول

یکی از اماکن مهمی که یادآور خاطره نخستین نقش پیامبر اسلام در سنین جوانی در امور سیاسی  و اجتماعی آن روزگار  بود ، خانه عبدالله بن جدعان است .

در این خانه ، پیمان معروف " حِلفُ الفضول " میان قبایل ساکن شبه جزیره بسته شد و پیامبر نیز قبل از بعثت در انعقاد این پیمان حضور یافته و آن را به امضا ء رساندند. علت انعقاد این پیمان به این دلیل بود که مردی از قبیله بنی زبید کالایی به عاص بن وائل سهمی فروخت . عاص ، کالا را تحویل گرفته بود و لیکن بهای آن را نمی داد . مرد زبیدی به ناچار بالای کوه ابو قبیس رفت و فریاد برآورد : " ای مردان (قریش) به داد ستم دیده ای دور از طایفه و کسان خویش برسید که در داخل شهر مکه  کالای او را به ستم می برند. همانا احترام ، کسی راست که خود را در بزرگواری تمام باشد و دو جامه فریبکار را احترامی نیست . "

پس از این واقعه بنی هاشم ، بنی عبدالمطلب ، بنی زهره ، بنی کلاب ، بنی تمیم ، بنی مره و بنی حارث بن فهر در خانه عبد الله بن جدعان تمیمی اجتماع کرده و پیمانی بستند که برای یاری هر ستمدیده و گرفتن حق وی هم داستان باشند و اجازه ندهند که در مکه برکسی ستم شود .

پس حق زبیدی را از عاص بن وائل گرفتند و نیز دختری را که نبیه بن حجاج از مرد ختعمی به زور گرفته بود از وی پس گرفتند . این واقعه  بیست سال قبل از بعثت اتفاق افتاد . حضرت رسول در مورد شرکت خویش در این پیمان فرموده اند : " در خانه عبدالله بن جدعان در پیمانی حاضر شدم که اگر شتر های سرخ موی یمنی را به من میدادند به آن اندازه راضی نمی شدم ."

خانه حارث بن عبد المطلب یا نخستین پایگاه ابلاغ اسلام

یکی از خانه های مهم دیگر این شهر که شاهد  حادثه بزرگی در تاریخ اسلام بوده ، متعلق به حارث فرزند عبدالمطلب و برادر هاشم است . مسئله " انذار عشیره الاقربین" در این منزل انجام شده است . این خانه که در پشت صفا و مروه و در محله مسکونی  بنی هاشم قرار داشت در توسعه های دوران سعودی دراطراف مسجدالحرام تخریب شد

خانه ام هانی یا محل معراج پیامبر (ص)

یکی از وقایع اعجاب انگیز تاریخ حیات پیامبر ، مسئله اسری و معراج آن حضرت  است . آن بزرگوار در شب هفدهم ربیع الاول (یک سال قبل از هجرت ) از منزل ام هانی دختر ابو طالب و خواهر حضرت علی (ع) که در داخل شعب ابی طالب قرار داشته ، شبانه به سوی بیت المقدس و سپس به معراج رفته اند .

ام هانی نقل می کند ، پیامبر شبی در منزل من بودند ، نماز عشا را با ایشان خواندم . آن حضرت به خواب رفته و ما هم خوابیدیم . پس وقتی صبح شد ، نماز صبح را خواندیم ، آن گاه آن حضرت فرمود : " ای ام هاتنی ! نماز عشا را در این خانه و این سرزمین را خواندم ، سپس نمازی در بیت المقدس گذاشتم و اکنون نیز نماز صبح را نزد شما می خوانم ." ام هانی گوید من به آن حضرت گفتم دراین مورد به کسی چیزی نگو که موجب اذیت و آزار و تکذیب شما خواهد شد . پیامبر واقعه را برای عده ای نقل کرد ، آنها از او نشانه ای خواستند . پیامبر نیز آنچه که در راه سیر خویش دیده و یا انجام داده بود ، سخن گفت . عده ای جستجو کرده و آن را مطابق حقیقت دانستند و او را تصدیق کردند .

خانه ام هانی در کنار مناره مسجد و در سمت صفا قرار داشته و به عبارتی در داخل شعب ابی طالب بوده است . این مکان مقدس تا سال 167 ق یعنی دوران عباسی هم چنان به طور کامل پای بر جا بوده است .

زادگاه امام صادق (ع)

امام صادق(ع) ششمین پیشوای شیعیان در خانه ای معروف به " دار ابی سعید " نزدیک " دار العجله " (سمت صفا و مروه ) به دنیا آمده اند . فاسی المکی در این خانه کتیبه ای نیز دیده است که بر آن نوشته شده : هذا مولد جعفر الصادق (ع) و دخله النبی " بنا بر مضمون این کتیبه ، علاوه بر مکان ولادت امام صادق ، پیامبر (ص) نیز به این خانه داخل شده است . محل تولد مذکور در سال 623 ق تعمیر گردید . گفته می شود که محل تولد جعفر طیار نیز در همین خانه بوده است که در دوران سعودی ، همرا دار العجله تخریب شده است .

مسجد انشقاق القمر

این مسجد که به یادبود بزرگترین حادثه زمان پیامبر ( ص) ، یعنی شق القمر (شکافته شدن ماه ) ساخته شده بود بر بالای کوه ابوقبیس و مشرف بر مسجدالحرام قرار داشت . این کوه که نسبتا بزرگ و در پشت مسجدالحرام و در سمت راست کوه صفا قرار داشته در دوران سعودی قسمت هایی از آن صاف و قصر دارالضیافه برآن ساخته شده است . لذا این مسجد و چند اثر تاریخی در این اقدام تخریب گردید .

مسجد حضرت ابراهیم

هنگامی که حضرت ابراهیم برای انجام فریضه حج مامور تشویق مردم شد ، بر بالای کوه ابوقبیس ایستاد و گفت :"ای بندگان خدا ، دعوت معبود را اجابت کنید. " در این مکان بعدها به یاد این واقعه ، مسجدی ساخته شد که پیامبر در این مکان به نماز می ایستادند .

چون فردی به نام ابراهیم قبیسی دراین مکان می زیست این مسجد به نام او نیز مشهور بود . این مکان به همراه مسجد انشقاق القمر و سایر آثار تاریخی که بر کوه ابوقبیس قرار داشت به علت بنای قصر دارالضیافه سعودی تخریب گردید .

مسجدالرایه

پیامبر گرامی اسلام در سال دهم هجرت عازم فتح مکه شدند و در بالای مکه ناحیه ای به نام "الردم " نزدیک چاه " جبیر بن مطعم بن عدی بن نوفل " که به آن " چاه علیا " می گفتند مستقر شده و پرچم سپاه اسلام را در آنجا نصب فرمودند و در آنجا نماز گزاردند . مسجد الرایه را عبدالله بن عبدالله بن عباس بن محمد ساخته و در کنار آن نیز حوضی برای سقایت مردم از آب چاه مذکور قرار داده بود.

معتصم عباسی آن را در سال 640ق بازسازی کرد و در دوران سعودی نیز تعمیر شد ولی در دهه اخیر این مسجد در طرح توسعه جاده حجون به ام الدرد تخریب شد و مسجد دیگری در نزدیکی آن ساخته شده است .