شهر کوفه نخستین شهر اسلامى است که در سال 17 ه.ق.به دستور خلیفه دوم و به دست‏ سعد بن ابى وقاص سردار فاتح عراق و ایران در بخش میانى عراق ساخته شد. این شهر در آن روزگار از موقعیت‏ سوق الجیشى مهمى بر خوردار بود و از سویى با صحرا و حجاز اتصال داشت و نیز شاخه‏ اى از رودخانه فرات مرز شمالى شهر را تشکیل داده و همجوارى آن با شهر باستانى حیره و کشتزارها و نخلستانهاى گسترده که منابع غذایى ارزشمندى براى مردمان داشت‏ بر موقعیت ‏شهر مى افزود.

کوفه براى نخستین بار در سال 36 ه.ق.پایتخت دولت اسلامى گردید و این هنگامى بود که امیر المؤمنین على علیه السلام براى جنگ جمل،مدینه منوره را به قصد عراق ترک کرد. بعدها به تدریج‏ بر اهمیت‏ شهر افزوده شد و یکى از مراکز مهم علمى و سیاسى جهان اسلام گردید و جمعیت آن را که بیشتر ایرانیان تشکیل مى ‏دادند،افزون بر یک میلیون نفر دانسته‏ اند.

امروزه شهر کوفه موقعیت پیشین خود را از دست داده و به عنوان یک بخش از توابع شهر نجف شمرده مى ‏شود و فاصله دو شهر ، هشت کیلومتر است که تقریبا به یکدیگر متصل مى‏باشند. این شهر به علت موقعیت‏ جغرافیایى‏ اش ، از آب و هواى ملایم و خنک تر از نجف برخوردار است.

مشهور ترین اماکن زیارتى کوفه:

1-مسجد کوفه:

یکى از چهار مسجد مهم و مقدس جهان اسلام (پس از مساجد مکه،مدینه و بصره) است.

جایگاه هاى مقدس درون مسجد کوفه:

- ستونها و محراب هاى هفت‏گانه ، محل نمازگزاردن برخى از معصومان و پیامبران علیهم السلام مى‏ باشد.

- دکّةُ القضاء، سکویى است که بنا بر روایات،جایگاه قضاوت حضرت امیر المؤمنین بوده است و در شمال شرقى مسجد قرار دارد.

بیتُ الطشت،در مجاورت دکّةُ القضاء است و جایگاهى است که در آن یکى از معجزات حضرت علی علیه السلام به وقوع پیوست.

- محراب امیر المؤمنین،که محل شهادت آن حضرت نیز مى‏ باشد.این محراب در میانه ی دیوار جنوبى مسجد قرار دارد و در سمت راست آن ، شبستان بزرگ دیگرى است که بنا بر برخى روایات، محراب و محل شهادت على علیه السلام است.

-محل به گل نشستن کشتى نوح،که فضاى گودى است در میانه مسجد. بنا بر روایات، کشتى حضرت نوح علیه السلام پس از مدتها سرگردانى،در این نقطه به خشکى رسیده است.

-باب الثُعبان (یا دروازه اژدها) ،یکى از دروازه‏ هاى نخستین و کهن مسجد کوفه است که در میانه دیوار شمالى مسجد قرار دارد و در اینجا یکى از معجزات امیرالمؤمنین على علیه السلام ظاهر شده است.

2-حرم مسلم بن عقیل:

آرامگاه حضرت مسلم، در سمت جنوب شرقى مسجد کوفه قراردارد که به وسیله راهرو کوتاهى از مسجد مى‏ توان به درون صحن آن قدم نهاد.حرم حضرت مسلم علیه السلام فضاى وسیعى در شرق مسجد کوفه را در بر گرفته و از گنبد طلایى بزرگ و چندین رواق و شبستان و ایوان تشکیل شده است.

3-آرامگاه هانى بن عروه:

در مقابل حرم حضرت مسلم و در سمت‏ شمالى‏ صحن او قرار دارد. هانی از شیعیان با وفا و میزبان و همرزم مسلم بن عقیل در کوفه بود و به همراه او به شهادت رسید.

4-آرامگاه مختار بن ابى عبیده ثقفى:

وى سردارى است که پس از واقعه کربلا به قیام پرداخت و انتقام خون آن شهداى بزرگوار را از قاتلان آنان گرفت و آنان را به جزاى اعمالشان در این دنیا رسانید.قبر او در گوشه شبستانى در حرم حضرت مسلم، از سمت جنوب قرار دارد.

5-خانه امیر المؤمنین علیه السلام:

این خانه در اصل منزل مسکونى اُم هانى،خواهر على علیه السلام بوده که حضرت پس از انتقال به کوفه آن را منزل خود قرار داد.این خانه در بیرون مسجد کوفه و در زاویه جنوب غربى آن قرار دارد.ساختمان کنونى آن گر چه‏ قدیمى نیست لیکن در محل همان خانه حضرت ساخته شده است.

6-آرامگاه میثم تمار:

وى یکى از یاران با وفا و فداکار امیرالمؤمنین على علیه السلام بود که بر اثر پایدارى در ایمان به آن حضرت به شهادت رسید، آرامگاه او در فاصله 300 مترى از مسجد کوفه و در آغاز بزرگراه نجف-کوفه قرار دارد.

7-قصر دار الامارة،یا مَقَرّ والى کوفه:

این ساختمان کهن ‏ترین ساختمان اسلامى در عراق بشمار مى ‏رود و به دست‏ سعد ابن ابى وقاص در سال 17 ه.پس از ساختمان مسجد کوفه ساخته شد.دارالاماره ساختمانى است مربع شکل به ابعاد 36/110 متر و 24/110 متر که امروزه تنها پایه‏ ها و برخى دیوارهاى‏ فرو ریخته آن باقى مانده است.این قصر یکى از ساختمانهاى عبرت انگیز روزگار است.در آن قصر ، مسلم به شهادت رسید و سر مبارک امام حسین علیه السلام و شهداى کربلا به نمایش گذاشته شد و سپس سرهاى قاتلان آن بزرگواران از سوى انتقام گیرندگان به نمایش در آمد. آنگاه ظالمان دیگرى سرهاى این انتقام گیرندگان را بریدند و در آن به نمایش گذاشتند، فاعتبروا یا اولى الابصار .

8-مسجد سهله:

یکى از مساجد مبارک شهر کوفه است،و روایات فراوانى در فضیلت عبادت در آن مسجد آمده است.این مسجد در فاصله دو کیلومترى غرب مسجد کوفه واقع است . در این مسجد محراب ها و مقامهای متعددى‏ قرار دارد که منسوب به برخی پیامبران و امامان معصوم علیهم السلام مى‏ باشد و در میانه سمت جنوب مسجد جایگاه بزرگى است که بر روى آن گنبدى قرار دارد که به‏«مقام امام زمان علیه السلام‏» مشهور است.