برای تشرف به حرم مطهر معصومین(علیهم السلام) و در حال زیارت قبور مطهر آنان، این کارها مستحب است:
1. غسل زیارت، که به همین نیت انجام شود و کیفیّت آن با سایر غسل ها فرقی ندارد.
2. با طهارت و وضو بودن.
3. پوشیدن لباس های پاک و تمیز و بهتر است سفید باشد.
4. عطر زدن و خوشبو کردن خود. بجز برای زیارت حضرت امام حسین(علیه السلام ) که این عمل مستحب نیست.
5. با آرامش و وقار حرکت کردن و گام ها را کوتاه برداشتن.
6. مشغول بودن به ذکر، به خصوص ذکر «الله اکبر» و «الحمد لله» در حال رفتن به زیارت.
7. خواندن اذن دخول و اجازه گرفتن برای ورود به حرم.
8. بوسیدن آستانه و درگاه حرم، ولی سجده کردن جایز نیست مگر آنکه سجده شکر به جهت توفیق این زیارت باشد.
از آنجا که امروزه برخی از دشمنان مکتب اهل بیت از این مسأله سوء استفاده کرده و علیه شیعیان تبلیغ می کنند، بهتر است زائران گرامی سجده شکر را نیز روبروی قبر و ضریح انجام ندهند.
9. وارد شدن به حرم با پای راست.
10. نزدیک قبر رفتن، به طوری که بتواند در کنار ضریح قرار گیرد و خود را به آن بچسباند، در صورتی که مزاحمتی برای زائران نداشته باشد و سبب اختلاط با نامحرم نباشد. یادآوری می شود، هر چند نزدیک ضریح رفتن اگر مزاحمتی برای دیگران نداشته باشد مطلوب است ولی زیارت حضرت صرفاً به دست مالیدن و بوسیدن ضریح نیست. بلکه اگر در حرم در گوشه خلوتی نیز زیارت نامه بخوانند به حضرت سلام بدهند از ثواب زیارت بهره مند خواهند بود و این فکر که اگر دست به ضریح نرسانند یا نبوسیدند زیارتشان کامل نیست تصور بی جایی است.
11. ایستادن در حال زیارت، اگر عذری ندارد و بتواند بایستد.
12. تکبیر گفتن پیش از زیارت، وقتی قبر مطهر را می بیند.
13. خواندن زیارت هایی که از معصومین(علیهم السلام) رسیده است مانند زیارت جامعه و امین الله.
14. آهسته زیارت خواندن و پرهیز از صدای بلند.
15. خواندن دو رکعت نماز زیارت، پس از زیارت و هدیه آن به صاحب مزار.
16. در زیارت معصومین(علیهم السلام) مستحب است پشت به قبله و رو به قبر زیارت بخواند.
17. خواندن دعا و قرآن و هدیه ثواب آن به صاحب مزار.
18. توبه از گناهان؛ زیرا آن اماکن مقدس محل پذیرش توبه است.¹
19. پرهیز از سخنان ناشایست و لغو و بیهوده و امور دنیایی در آن اماکن مقدس.
20. بیرون رفتن از حرم(به ویژه اطراف ضریح) پس از زیارت تا جا برای دیگران باشد و از زیارت ملول نشود و شوق زیارت همچنان در دلش زنده بماند.


پی نوشت:
1 . العروة الوثقی، ج1 ، فی الوضوءات المستحبه ، ص194 ، الخامس و فی الاغسال المکانیه و الفعلیه ، ص462 ؛ سراج الشیعه فی آداب الشریعه ، ص241 و مفاتیح الجنان ، آداب زیارت .

آداب قرائت بر دو قسم است:

1- آداب ظاهری

2- آداب باطنی

«آداب ظاهری قرائت قرآن »:

1- با طهارت بودن. (یعنى با وضو بودن)

2- با کمال ادب خواندن.

3- با طمأنینه در حال ایستاده یا نشسته، بدون اینکه تکیه دهد یا چهار زانو بنشیند.

4- شمرده، شمرده بخواند، چنانچه در قرآن مى فرماید: و رتّل القرآن ترتیلا.

5- جهر متوسط (یعنى معمولى بخواند) اگر ایمن از ریا باشد و الاّ آهسته بخواند.

6- با حال حُزن و گریه و بکاء باشد.

7- با تحسین و تجوید قرائت، یعنى با در نظر گرفتن قواعد تجوید.

8- اداء حقوق قرائت، با اینکه اگر به آیه سجده رسیده سجده کند، و اگر به آیه عذاب رسید به خدا پناه ببرد و استعاذه کند و اگر به آیه رحمت و مغفرت برخورد کرد استرحام و استغفار و شکرگزارى نماید و به آیات بهشت مسئلت و درخواست کند. و به آیه دعاء، دعا نماید، وبه آیه تکبیر، تکبیر گوید و به آیه تسبیح، تسبیح کند.

9- قبل از شروع به قرائت استعاذه کند (اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم گوید).

10- پس از فراغ از قرائت هر سوره بگوید: صدق اللّه العلى العظیم و بلّغ رسوله الکریم اللّهم انفعنا به وبارک لنا فیه و الحمد للّه رب العالمین .¹

آداب باطنی

1- فهمیدن و پى بردن به عظمت کلام، به این معنى که بداند قرآن کلام الهى است که از عرش عظمت حق نزول نموده تا به مرتبه افهام خلق رسیده براى اینکه بشر را از تیهِ ضلالت و سرگردانى به سرمنزل سعادت جاودانى هدایت کند.

و کلید خزائن گوهرهاى گرانبهائى است که هر که بچنگ آورد، بغناى حقیقى نائل گردد و آب حیاتى است که هرکه بیاشامد از زندگانى جاوید بهرمند شود و داروى شفابخشى است که هرکه بنوشد از دردهاى نهانى و آشکار شفا یابد.

2- دانستن و پى بردن به عظمت گوینده کلام، یعنى بداند که گوینده آن خداوند بزرگ و آفریدگار و پروردگار جهانیان است که ذات مقدسش جامع جمیع کمالات و منزّه از همه عیوب و نواقص و مبرّا از احتیاج است.

و نهایتى براى صفات کمالى و عظمت و کبریائى و علوّ او نیست و او حکیم على الاطلاق و عالم به جمیع سرائر و نهان ها و ضمائر و قادر بر هر چیز وسیع و بصیر و مُدرِک و لطیف و خبیر است .

3- از طهارت ظاهر به طهارت باطن التفات نمودن، به این معنى که بداند، چنانچه ظاهر قرآن را بدون طهارت نمى توان مسّ نمود تا زمانى انسان از سخنان زشت و ناروا پاک نگردد و دل انسان از اخلاق ناپسند و صفات نکوهیده پیراسته نشود، حقیقت کلام حق را در نمى یابد و لذّت شیرینى آن را درک نمى نماید.

4- با خضوع و خشوع و رقّت قلب و خوف خدا قرائت کردن، چنانچه از حضرت صادق علیه السلام روایت مى کند:

من قرأ القرآن یخضع ولم یرقّ قلبه ولم ینشاء حزنا و وجلا فى سرّه فقد استهان بعظیم شأن اللّه و خسر خسرانا مبینا

کسى که قرآن بخواند و خاضع نشود و رقت قلب نداشته باشد و در باطنش حزن و ترس پیدا نشود، به تحقیق به امر بزرگ خدا توهین کرده و زیان آشکارائى نموده .²

5- با حضور قلب و ترک حدیث نفس که روح هر عباداتى است ، قرآن خواندن.

6- در معانى آیات قرآن تدبّر نمودن، چنانچه در قرآن مى فرماید أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا ³ پس آیا در قرآن تدبر نمى کنند بلکه بر دلهاى آنان قفل زده شده. و آقا امیرالمؤ منین علیه السلام فرمود: در عبادت بدون علم، و در قرائتِ بدون تدبیر و فکر خیرى نیست.⁴

7- متحقق شده به حقایق قرآن از اعتقادات واخلاق فاضله و اعمال صالحه چون قرآن مشتمل بر توحید و بیان صفات و افعال صانع عالم و اوصاف و احوال روز قیامت و بهشت و دوزخ و علّت بعثت انبیاء و صفات و رفتار آنها و تمجید از گروندگان به پیغمبران و تقبیح مخالفین آنان.

و بیان صفات حسنه و اخلاق پسندیده و همچنین صفات سیّئه و اعمال نکوهیده و ذکر فوائد اطاعت و ایمان و عمل صالح و زیان‌هاى معصیت و کفر و اعمال زشت، و بیان قصص و حکایات امم گذشته، و غیر اینها از امور دیگر مى باشد که خواننده قرآن باید از هر قسمت از این امور کاملاً بهره‌بردارى کند.

به امور اعتقادیه آن معتقد، و به اخلاق فاضله‌اش متخلّق، و به اعمال شایسته‌اش عامل گردد. از قصص آن عبرت گرفته، به وعده‌هاى قرآن امیدوار و از وعید آن بهراسد.

8- تخصیص: یعنى متوجه باشد که خداوند او را مخاطب قرار داده با وى تکلم مى کند و گویا در محضر پیغمبر صلى الله علیه و آله بوده و از زبان آنحضرت کلام الهى را مى شنود.

9- تأثیر قلبى: یعنى از مواعظ قرآن متعظ و متذکر شود، (پند بگیرد) اوامر آن را امتثال، و از نواهى آن اجتناب کند، به ذکر نِعَم الهى که مى رسد شکرگزار و از بلیّات و نعماتش استعاذه نماید و به حول و قوّه الهى متمسّک و از هر حول و قوّه‌اى بیزارى جوید و توفیق امتثال اوامر و اجتناب از نواهى قرآن را از خدا طلب نماید.

10- ترقّى به درجات و مراتب کلام حق به این معنى که:

در مرتبه اول: خود را مقابل حق ببیند که با خدا تکلم مى کند.

و در مرتبه دوم: کلام حق را بشنود که بنده‌اش را مخاطب قرار داده با او سخن مى گوید.

در مرتبه سوم: خدا را به چشم دل ببیند، چنانچه از «حضرت سیّد الشهداء علیه السلام» و از «حضرت صادق علیه السلام» روایت شده است که:⁵ خداوند بر بندگانش در کتاب خود و کلام خود تجلّى مى نماید.⁶

1- تفسیر اطیب البیان: ص.33

2- جامع السعادات: ص 614.

3- سوره محمد صلى الله علیه و آله: ص23.

4- جامع السعادات: ص614.

5- جامع السعادات: ص617.

6- تفسیر اطیب البیان: ص. 1/34

منبع: تبیان

چون ماه مبارک رمضان فرا می رسید، رنگ رخسار رسول خدا (صلی الله علیه واله) تغییر می کرد، و نماز خواندنش زیاد می شد، و در دعا و درخواست از حق تعالى بسیار زارى و تضرع می کرد، و از خدا ترسان بود .

ماه مبارک رمضان و گرفتن روزه در این ماه پر فضیلت، دارای آداب و شرایطی است که در این فرصت به برخی از آنها اشاره می شود.

1 رۆیت هلال ماه

یکی از آداب ماه مبارک رمضان دیدن هلال این ماه شریف است. در کتاب «سنن النبی» به نقل از «تهذیب» شیخ طوسی (ره) ذکر شده است: آنچه از سنت رسول خدا (صلی الله علیه واله) ثابت شده، این است که آن حضرت خود، متصدى رۆیت هلال ماه مبارک رمضان می شد.[1]

2 افطار و سحری خوردن

خوردن افطار و سحری از سنت های ماه مبارک رمضان محسوب شده، تا جایی که در شریعت اسلام از «صوم وصال»؛ یعنی روزه ای که بدون خوردن افطار و سحری به روزه روز بعد متصل شود، نهی شده است.

شیخ مفید در کتاب مقنعه می فرماید: از آل محمد (علیهم السلام) روایت شده است که «سحرى» خوردن مستحب است ولو با یک شربت از آب. سپس می فرماید: روایت شده که بهترین غذاى سحر «خرما» و «قاووت» است؛ زیرا رسول خدا در «سحرها» از آن میل می کرد.[2]

در کتاب سنن النبى (صلی الله علیه وآله) روایاتی در سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در باب افطار و سحری ذکر شده است که آن حضرت (صلی الله علیه وآله) وقتى می خواست افطار کند، با حلوا، شیرینى، رطب، خرما، شیر، نان خیس شده و … افطار می کرد و اگر هیچ کدام نبود با آب خنک افطار می نمود.[3]

نکته مهم در تناول افطار و سحری، حلال بودن آن است. در تفسیر روح البیان از بعضی از بزرگان نقل شده است که: “افطار بر لقمه حلال در نزد من از قیام شب و روز محبوب تر است و حرام است بر خورشید توحید که بر قلب بنده ای بتابد که در اندرونش لقمه حرام جای گرفته است. پس بر روزه دار لازم است که از غذای حرام اجتناب نماید؛ زیرا آن سمّ مهلک دین و سنت است”‌‌.[4]

3 کثرت نماز، دعا، استغفار و صدقه

کثرت نماز، دعا، استغفار، قرآن و صدقه از دیگر آداب این ماه مبارک است. در سنن النبی آمده است:

سید بن طاوس در کتاب «اقبال» از جزء دوم تاریخ نیشابورى روایتى نقل می کند که: چون ماه مبارک رمضان فرا می رسید، رنگ رخسار رسول خدا (صلی الله علیه واله) تغییر می کرد، و نماز خواندنش زیاد می شد، و در دعا و درخواست از حق تعالى بسیار زارى و تضرع می کرد، و از خدا ترسان بود.[5]

در کتاب «فقیه» روایت شده است: رسول خدا وقتى که ماه رمضان فرا می رسید، تمامى اسیران را، آزاد می کرد و به هر سائلى چیزى می داد.[6]

در کتاب کشف الاسرار آمده است: مصطفى (صلی الله علیه واله) گفت: «من صام رمضان و قامه ایمانا و احتسابا غفر له ما تقدّم من ذنبه» گفت: هر که ماه رمضان روزه دارد و اندر شب وى قیام آرد، چنان که روزه فریضه داند و قیام سنّت، خداى عز و جل گناه گذشته وى بیامرزد‏.[7]

در خطبه شعبانیه آمده است: … در وقت نماز دست به دعا بردارید که بهترین ساعتها است، خدا در آن نظر لطف به بندگان خود دارد به مناجات آنها پاسخ دهد و فریاد آنها را لبیک گوید و درخواست آنها را بدهد و دعاى آنها را مستجاب کند. ای مردم نفس شما در گرو کردار شما است، آن را به استغفار رها کنید. دوش شما از گناهان شما بار سنگینى دارد به طول سجود آن را سبک کنید و بدانید که خداى تعالى به عزت خود قسم خورده که نمازخوانان و ساجدان را عذاب نکند و آنها را روز قیامت به هراس دوزخ نیندازد … هر که یک آیه قرآن در آن بخواند چون کسى باشد که در ماه هاى دیگر یک ختم قرآن بخواند… .[8]

4 روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی

در بین آداب روزه، مهم ترین آن روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی است. در تفسیر جامع به نقل از کافى، فقیه و تهذیب، از محمد بن مسلم روایت شده است که حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) به من فرمود: زمانى که روزه هستى، پس باید گوش، چشم، زبان، دست و پا و پوست بدن تو روزه دار باشد… .[9]

امام صادق(علیه السلام) فرمود: روزه گرفتن، تنها به خویشتن دارى از نوشیدن و خوردن نیست. مریم مادر عیسى گفت: «من نذر کرده‏ام که براى خداى رحمان روزه باشم» یعنى، جز به ستایش خداى رحمان، دهان خود را باز نکنم.

اگر روزه گرفتید، زبان خود را حفظ کنید. چشم خود را فرو بخوابانید. نزاع مکنید. حسد مورزید. رسول خدا شنید که یکى از بانوانش با دهان روزه خادم خود را دشنام می دهد. فرمود تا برایش خوراکى حاضر کنند و بعد به آن خانم گفت: میل کنید. خانم گفت: من روزه دارم. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او گفت: «چه گونه روزه‏اى که خادم خود را دشنام می دهى؟ روزه گرفتن فقط با دهان بستن از خوراک و آب نیست». امام فرمود: هر گاه روزه گرفتى و دهان خود را از نوشیدنى و خوردنى بستى، باید گوش و چشم تو نیز از حرام و ناشایسته بسته شود: بحث و جدل مکن. خادمت را با نیش زبان آزار مده. آرامش و وقارى که ویژه روزه ‏دارى است، از دست مده. مبادا روز روزه‏ ات مانند روزهاى دیگر باشد.[10]

5 اهتمام ویژه به دهه آخر ماه مبارک رمضان

دهه آخر ماه مبارک رمضان، از ویژگی های خاصی برخوردار است. دو شب مهم قدر در آن قرار گرفته است، همچنین طبق سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله)، دهه اعتکاف محسوب می شود.

در کتاب «دعائم» از امیرالمؤمنین على (علیه السلام) روایت شده است: رسول خدا دهه آخر ماه مبارک رمضان رختخواب خود را جمع می کرد، و کمرش را براى عبادت محکم می بست. و چون شب بیست و سوم فرا می رسید، أهل بیت خود را بیدار نگه می داشت. و به صورت هر کدام که خواب بر او غلبه می کرد آب می زد که خوابش نگیرد. همین طور حضرت زهرا (سلام الله علیها)، هیچ یک از أهل خانه خود را نمی گذاشت که در آن شب بخوابند، و براى این که خوابشان نبرد، غذاى کمترى به آنان می داد و از روز، خود را براى شب ‏زنده ‏دارى آماده می کرد و می فرمود: محروم است کسى است که از خیر این شب بی بهره بماند.[11]

پی نوشت ها:

[1] طباطبائی، محمد حسین، سنن النبی (صلی الله علیه واله)، فقهی، محمدهادی، ص 302،ح 343، کتاب فروشى اسلامیه ،تهران، چاپ هفتم، 1378ش.

[2]. همان، ص 295، ح 333.

 [3] همان، ص 294- 301.

 [4]آلوسی، تفسیر روح البیان، ج 1،ص 296 قال ابو سلیمان الدارانی قدس سره لأن أصوم النهار و أفطر اللیل على لقمة حلال أحب الى من قیام اللیل و النهار و حرام على شمس التوحید ان تحل قلب عبد فی جوفه لقمة حرام و لا سیما فی وقت الصیام فلیجتنب الصائم أکل الحرام فانه سم مهلک للدین و السنة.

 [5] طباطبایی، محمدحسین، سنن النبی، ص 300، ح 336.

 [6] همان، ص 296، ح 335.

 [7] میبدی، کشف الأسرار و عدة الأبرار، ج ‏1، ص 488 و 489.

 [8] شیخ صدوق، امالى، کمره‏اى، ص 94 و 95.

 [9] بروجردی،سید محمد ابراهیم، تفسیر جامع، ج 1، ص 300، انتشارات صدر، تهران، چاپ ششم، 1366ش.

 [10] بهبودی، محمد باقر، گزیده کافى، ج ‏3، ص 134و 136، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ اول، 1363ش.

 [11] طباطبائی، محمد حسین، همان، ص 296، ح 336

منبع : تبیان

در آداب نماز چنین گفته اند:

1 - استفاده از انگشتر عقیق.
2 - پوشیدن لباس پاکیزه .
3 - شانه کردن موها.
4 - مسواک کردن قبل از نماز.
5 - خود را براى نماز خوشبو نمودن.
6 - خواندن نماز در اول وقت ؛ هر چه به اول وقت نزدیکتر باشد، بهتر است ، مگر آنکه تاءخیر آن از جهاتى بهتر باشد؛ مثلا صبر کند، تا نماز را به جماعت بخواند.
7 - خواندن نماز به جماعت .
8 - گفتن اذان و اقامه به گونه اى که بین اذان و اقامه به اندازه یک سجده فاصله بیندازد و دعاهاى وارده را بخواند.
9 - همراه داشتن عمامه با تحت الحنک در نماز.
10 - پوشیدن لباس سفید و عبا براى نماز.

مستحبات و مکروهات اذان و اقامه :
1 - بلند کردن صدا در اذان و اقامه براى مرد مستحب است ؛ به گونه اى که بلندى صدا در اقامه ، بلندتر از صداى اذان نباشد.
2 - مستحب است که زن موقع نبودن مرد نامحرم کلمات اذان و اقامه را آهسته بگوید.
3 - مستحب است که نمازگزار اذان را آرام و شمرده بگوید؛ (یعنى کلمات اذان را آشکارا ادا کند، به طورى که شنونده بتواند حروفش را بشمارد). و همچنین مستحب است که وقف کردن در آخر هر بخش اذان را کمى طول بدهد.
4 - به سرعت گفتن اقامه مستحب است ؛ آن به این معنى که وقف در آخر هر بخش را طول ندهد.
5 - مستحب است که اذان گو در جایى بلند، مانند مناره ، بایستد تا صدایش ‍ به نمازگزاران برسد.
6 - مستحب است که اذان گو در وقت گفتن اذان و اقامه ، مخصوصا در اقامه رو به قبله باشد و کراهت دارد که انسان در گفتن بعضى جملات اذان روى خود را به طرف راست یا چپ بچرخاند.
7 - سخن گفتن در بین جمله هاى اذان و اقامه مخصوصا در بین جمله هاى اقامه مکروه است.
8 - مستحب است که اذان گو در وقت گفتن اذان با طهارت و وضو باشد.
9 - مستحب است که انسان وقتى صداى اذان را مى شنود آن را همراه مؤ ذن آهسته تکرار کند.
10 - اگر مؤ ذن صدا را در گلو بیندازد، چنانچه غنا نشود، مکروه است .
11 - اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند مستحب است اذان و اقامه بگوید.
12 - اگر نمازگزار بین اذان و اقامه بقدرى فاصله دهد که اذانى را که گفته است ، اذان این این اقامه حساب نشود، مستحب است که اذان و اقامه را دوباره بگوید.
13 - اگر نمازگزار بین اذان و اقامه و نماز بقدرى فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است که دوباره براى آن نماز،اذان و اقامه بگوید.
14 - اگر پیش از آنکه نمازگزار به اندازه رکوع خم شود، یادش بیاید که اذان یا اقامه را فراموش کرده است ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، مستحب است که براى گفتن اذان و اقامه نماز خود را بشکند.

مستحبات تکبیرة الاحرام :
1 - مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید: یا محسن قد اءتاک المسیى ء و قد اءمرت المحسن ان یتجاوز عن المسیى ء انت المحسن و اءنا المسیى ء بحق محمد و آل محمد صل على محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منى ؛ اى خدایى که به بندگان احسان مى کنى ! بنده گنهکار به در خانه تو آمده است و تو خود امر کرده اى که نیکوکار که از گنهکار بگذرد؛ تو نیکوکارى و من گنهکار. به حق محمد و آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) رحمت خود را بر محمد و آل محمد فرست و از بدیهایى که مى دانى از من سر زده است ، بگذر!
2 - مستحب است موقع گفتن تکبیر اول نماز و تکبیرهاى بین نماز، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد.
3 - مستحب است هنگام بالا آوردن دست ها تا مقابل گوشها انگشتان دست بسته باشد و کف دست رو به قبله قرار گیرد.
4 - مستحب است گفتن شش تکبیر که با تکبیرة الاحرام جمعا هفت تکبیر شود؛ به این نحو که یا قبل از گفتن تکبیرة الاحرام ، شش تکبیر بگوید یا بعد از آن و یا بین قبل و بعد تقسیم کند.(دعاهاى وارده براى این تکبیرها در جلد 1 ترجمه تحریرالوسیله ، مساءله دوم ، صفحه 249 آمده است .)
5 - براى امام جماعت مستحب است که تکبیرة الاحرام را با صداى بلند بگوید، به طورى که قابل شنیدن براى افراد پشت سر او باشد.
6 - براى امام جماعت مستحب است که شش تکبیر دیگر را آهسته بگوید.

مستحبات قیام :
1 - در قیام ، هنگام خواندن حمد و سوره ، مستحب است که دست ها و انگشتان حرکت نکند.
2 - در حال ایستادن ، مستحب است که بدن راست نگه داشته شود و شانه ها پایین انداخته شود.
3 - مستحب است که نمازگزار در حال ایستادن ، دست ها را روى رانها بگذارد و انگشتها را به هم بچسباند.
4 - مستحب است که نمازگزار در حال ایستادن جاى سجده را نگاه کند.
5 - مستحب است که نمازگزار سنگینى بدن را به طور مساوى روى دو پا بیندازد و با خضوع و خشوع باشد.
6 - مستحب است که نمازگزار پاها را پس و پیش نگذارد.
7 - مستحب است که مرد پاها را سه انگشت باز تا یک وجب فاصله دهد، اما زن سزاوار است پاها را به هم بچسباند.

مستحبات و مکروهات قرائت و ذکر :
1 - در نماز جمعه و در نماز ظهر جمعه مستحب است که در رکعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره منافقون خوانده شود.
2 - کسى که به هیچ قسم نمى تواند صحیح نماز را یاد بگیرد، احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت به جا آورد.
3 - احتیاط مستحب است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید.
4 - مستحب است که نمازگزار در رکعت سوم و چهارم بعد از تسبیحات اربعه استغفار کند؛ مثلا بگوید: استغفر اللّه ربى و اتوب الیه یا بگوید: ((اللهم اغفرلى )).
5 - مستحب است که نمازگزار در رکعت اول ، پیش از خواندن حمد، بگوید: اعوذ بالله من الشیطان الرجیم .
6 - مستحب است که در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر (بسم اللّه الرحمن الرحیم ) بلند و حمد و سوره شمرده و آهسته خوانده شود و در آخر هر آیه وقف شود؛ یعنى به آیه بعد چسبانده نشود. همچنین در حال خواندن حمد و سوره به معناى آیه توجه شود.
7 - مستحب است این که نمازگزار اگر نماز را به جماعت مى خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادى مى خواند، بعد از آن که حمد خودش تمام شد، بگوید: الحمد اللّه رب العالمین .
8 - مستحب است بعد از خواندن سوره ((قل هو اللّه احد)) یک یا دو یا سه مرتبه گفته شود: ((کذلک اللّه ربى )) یا سه مرتبه کذلک اللّه ربنا.
9 - سزاوار است که نمازگزار بعد از خواندن سوره ، کمى صبر کند و سپس ‍ تکبیر پیش از رکوع یا قنوت را بگوید.
10 - مستحب است که در تمام نمازها، در رکعت اول ، سوره ((اءنا اءنزلناه )) و در رکعت دوم هم سوره ((قل هواللّه احد)) خوانده شود.
11 - مستحب است در نماز صبح ، سوره ((عم یتسائلون )) یا سوره ((هل اءتى )) و یا ((غاشیه ))، ((قیامت )) و نظائر آن ، یعنى سوره هاییکه به مقدار یکى از این سور، آیه دارد خوانده شود.
12 - مستحب است که در نماز ظهر سوره ((سبح اسم ربک الاعلى )) یا سوره شمس و در نماز عصر و مغرب سوره ((اذا جاء نصر اللّه )) یا سوره ((الهیکم التکاثر)) خوانده شود.
13 - مستحب است که در نماز و عشاى شب جمعه براى رکعت اول ، سوره جمعه و براى دوم ، سوره ((اعلى )) و در نماز ظهر و عصر جمعه براى رکعت اول ، سوره جمعه و براى رکعت دوم ، سوره منافقون قرائت شود.
14 - مستحب است که نمازگزار در نماز صبح روز جمعه در رکعت اول ، سوره جمعه و در رکعت دوم ، سوره توحید را بخواند و در نماز مغرب شب جمعه در رکعت اول ، سوره جمعه و در رکعت دوم ، سوره توحید را بخواند.
15 - مستحب است که نمازگزار در قرائت رعایت ترتیل را نماید و کلمات را آرام ، شمرده و واضح بخواند.
16 - مستحب است که نمازگزار در جاهایى که علماى تجوید، وقف در آن جاها را معتبر دانسته اند، وقف کند.
17 - مستحب است که نمازگزار در هنگام خواندن سوره ، وقتى به آیه رحمت رسید، از خدا طلب رحمت بنماید و اگر به آیه عذاب جهنم و بلا رسید، از خدا طلب پناه از عذاب کند.
18 - اگر نمازگزار ترس از آن دارد که وقتى سوره طولانى مى خواند، وقت تنگ شود و نماز دومش قضا شود، مستحب است که سوره کوتاه قرائت کند.
19 - مستحب است که نمازگزار در نافله نمازهاى شب (نافله مغرب ، عشا و نماز شب ) قرائت را بلند و در نافله نمازهاى روز (نافله صبح ، ظهر و عصر) آهسته بخواند.
20 - کراهت دارد که در هر رکعت از نمازهاى واجب ، بیش از یک سوره قرائت شود.
21 - مکروه است که انسان در تمام نمازهاى یک شبانه روز، سوره ((قل هو اللّه احد)) را نخواند.
22 - خواندن سوره ((قل هو اللّه احد)) با یک نفس مکروه است .
23 - مکروه است که انسان سوره اى را که در رکعت اول خوانده ، در رکعت دوم نیز بخواند. (مگر این که در هر دو رکعت ، سوره ((قل هو اللّه احد)) را قرائت کند.)

مستحبات و مکروهات رکوع :
1 - مستحب است که ذکر رکوع ، سه ، پنج یا هفت مرتبه و یا بیشتر قرائت شود.
2 - کسى که نمى تواند ایستاده یا نشسته رکوع کند و تنها مى تواند در حال نشسته ، کمى خم شود یا در حال ایستاده با سر اشاره کند، احتیاط مستحب آن است که بعد از نمازى که براى رکوع آن با سر اشاره کند نماز دیگرى هم بخواند و هنگام رکوع ، بنشیند و هر قدر مى تواند براى رکوع خم شود.
3 - مستحب است که نمازگزار قبل از رکوع ، در حالى که راست ایستاده تکبیر بگوید.
4 - مستحب است هنگام رکوع ، زانوها به عقب داده شود و پشت صاف نگهداشته شود؛ گردن نیز کشیده و مساوى پشت باشد.
5 - مستحب است که انسان هنگام رکوع ،بین دو قدم خود را نگاه کند.
6 - مستحب است که هنگام رکوع ، پیش از ذکر یا بعد از آن صلوات فرستاده شود.
7 - مستحب است که نمازگزار بعد از رکوع هنگامى که برخاست و راست ایستاد، در حال آرامى بدن بگوید: ((سمع اللّه لمن حمده )).
8 - مستحب است که زنها در رکوع ، دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.
9 - مستحب است که انسان پیش از گذاشتن دست چپ بر زانوى چپ ، دست راست را بر زانوى راست بگذارد.
10 - مستحب است که نمازگزار در هنگام رکوع ، انگشتان کف دست خود را از هم باز کرده و آنها را از زانوهاى خود پر کند.
11 - مستحب است که پیش از گفتن ذکر رکوع ، دعاى وارده خوانده شود.
12 - مستحب است که نمازگزار در حالت رکوع ، آرنج ها را باز کند.
13 - مکروه است که نمازگزار در حال رکوع ، سر را به زیر انداخته و دستها را به پهلو بچسباند و یا دستها را در بین دو زانوى خود قرار دهد.
14 - مکروه است که نمازگزار در حال رکوع ، دو دست خود را زیر جامه هاى خود پنهان کند.

مستحبات و مکروهات سجده :
1 - مستحب است که انسان بعد از رکوع براى رفتن به سجده ، تکبیر بگوید.
2 - مستحب است هنگامى که مرد مى خواهد به سجده برود اول دست ها را و زن اول زانوها را به زمین بگذارد.
3 - مستحب است که انسان بینى خود را روى مهر یا چیزى که سجده بر آن صحیح است ، بگذارد.
4 - مستحب است که نمازگزار در حال سجده ، انگشتان دست را به هم چسبانده و برابر گوش بگذارد، به گونه اى که سر آنها رو به قبله باشد.
5 - مستحب است که انسان در سجده دعا کرده و از خدا حاجت بخواهد و این دعا را بخواند: یا خیر المسؤ لین و یا خیر المعطین ارزقنى و ارزق عیالى من فضلک فانک ذوالفضل العظیم ؛ اى بهترین کسى که از سؤ ال مى کنند! و اى بهترین عطا کنندگان ! روزى بده من و عیال من از فضل خودت . پس بدرستى که داراى فضل بزرگى .
6 - مستحب است نمازگزار بعد از سجده بر ران چپ خود بنشیند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.
7 - مستحب است که نمازگزار بعد از هر سجده ، وقتى نشست و بدنش آرام گرفت ، تکبیر بگوید.
8 - مستحب است بعد از سجده اول ، وقتى بدن آرام گرفت ، گفته شود: استغفر اللّه ربى و اتوب علیه .
9 - مستحب است که نمازگزار سجده را طول بدهد و در موقع نشستن نیز دست ها را روى ران ها بگذارد.
10 - مستحب است که نمازگزار براى رفتن به سجده دوم در حال آرامش ‍ بدن ((اللّه اکبر)) بگوید.
11 - مستحب است که در سجده ها صلوات بفرستد.
12 - مستحب است که نمازگزار در هنگام بلند شدن ، دستها را بعد از زانوها، از زمین بردارد.
13 - مستحب است که مردها آرنجها و شکم را به زمین نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگه دارند؛ همچنین زنها آرنجها و شکم را بر زمین بگذارند و اعضاى بدن را به یکدیگر بچسبانند.
14 - مستحب است که انسان در سجده واجب قرآن ، ذکر بگوید و دعایى را که وارد شده ، ((لا اله الا اللّه حقا حقا...))، بخواند.
15 - مستحب است که محل سجده نمازگزار به گونه اى باشد که همه پیشانى روى آن قرار گیرد.
16 - مستحب است که در سجده شکر باز و قفسه سینه و شکم خود را به زمین بچسباند.
17 - مستحب است که انسان در سجده شکر، صد بار ((شکرالله )) یا ((شکرا شکرا)) و یا سه بار بلکه یک بار (همین ذکر را) بگوید.
18 - مستحب است که انسان بعد از سجده دوم بنشیند.
19 - مستحب است که ذکر سجده بیش از اندازه واجب گفته شود؛ البته عدد فرد فضیلتش بیشتر است تا زوج .
20 - خواندن دعا، قبل از ذکر سجده مستحب است . (دعایى که از ائمه علیهم السلام نقل شده : ((اللهم لک سجدت و...))).
21 - قرآن خواندن در سجده مکروه است .
22 - فوت کردن محل سجده براى رفع گرد و غبار کراهت دارد.

مستحبات تشهد و سلام :
1 - مستحب است که نمازگزار در حال تشهد، بر ران چپ خود بنشیند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.
2 - مستحب است که پیش از تشهد بگوید: ((الحمدلله )) یا بگوید:بسم اللّه و بالله و الحمدلله و خیر الاسماء لله .
3 - مستحب است که نمازگزار در حالت تشهد، دستها را بر ران ها گذاشته و انگشت ها را به یکدیگر بچسباند.
4 - نگاه کردن به دامان خود، مستحب است .
5 - مستحب است که انسان بعد از تمام شدن تشهد بگوید: و تقبل شفاعته و ارفع درجته .
6 - مستحب است که در حالى که نشسته و بدنش آرام است ، بگوید: السلام علیک ایها النبى و رحمة اللّه و برکاته .

مستحبات قنوت :
1 - مستحب است که انسان در هر نماز واجب و مستحب ، پیش از رکوع رکعت دوم ، قنوت بخواند.
2 - خواندن قنوت پیش از رکوع در نماز وتر مستحب است .
3 - مستحب است که نمازگزار هنگام قنوت ، دستها را تا مقابل صورت بلند نماید.
4 - مستحب است که کف دست ها را رو به آسمان گرفته و به قصد رجاء، انگشتان دست ها را به جز ابهام ، به هم بچسباند.
5 - مستحب است که هر دو کف دست ، پهلوى هم و متصل به هم قرار گیرد.
6 - مستحب است که نگاه انسان در هنگام قنوت ، به کف دستهایش ‍ باشد.
7 - مستحب بلکه بهتر است در قنوت گفته شود: لا اله الا اللّه الحلیم الکریم لا اله الا اللّه العلى العظیم سبحان اللّه رب السموات السبع و رب الاءرضین السبع و ما فیهن و ما بینهن و رب العرش العظیم و الحمد لله رب العالمین .
8 - مستحب است که قنوت بلند خوانده شود؛ ولى در نماز جماعت اگر امام جماعت صداى او را بشنود بلند خواندن قنوت ، مستحب نیست .
9 - اگر نمازگزار قنوت را فراموش کرده و پیش از آن که به اندازه رکوع خم شود یادش بیاید، مستحب است که بایستد و قنوت را بخواند.
10 - مستحب است که اگر نمازگزار در رکوع ، یادش بیاید که قنوت را نخوانده است ، بعد از رکوع قضا کند.
11 - اگر نمازگزار در سجده ، یادش بیاید که قنوت را نخوانده ، مستحب است که بعد از سلام ، قنوت را قضا کند.
12 - مستحب است که ماءموم در قنوت از امام متابعت کند؛ اگر چه ماءموم در رکعت دوم به جماعت نرسیده باشد.(رکعت اول ماءموم باشد).

آداب مخصوص زنان در نماز :
1 - مستحب است که زن خود را با زیور آلات بیاراید.
2 - مستحب است که خضاب داشته باشد.
3 - مستحب است که صدایش را پنهان کند.
4 - مستحب است که در حال ایستاده ، پاها را به هم بچسباند.
5 - مستحب است که با دست خود پستان ها را به سینه بچسباند.
6 - مستحب است که در حال رکوع ، دست را بر روى ران ها بگذارد.
7 - مستحب است که در رکوع زانوها را همچون مردان ، تا به آخر به عقب نبرد.
8 - مستحب است که وقتى مى خواهد به سجده برود، اول بنشیند.
9 - مستحب است که در هنگام سجده ، شکم و سینه را بر زمین انداخته و مانند مردان ، تجافى نکند.
10 - مستحب است که در هر بار نشستن ، به حالت تربع بنشیند؛ یعنى پاى راست را زیر ران چپ و پاى چپ را زیر ران راست بگذارد. (به اصطلاح چهار زانو بنشیند).
11 - مستحب است که زن ها در وقت خواندن تشهد، ران ها را به هم بچسبانند.

تعقیبات نماز :
از حضرت على (علیه السلام ) منقول است که هر کس از شما از نماز فارغ شد باید دستها را بلند کند به سوى آسمان و خود را در دعا به تعب افکند.
1 - مستحب است که انسان بعد از نماز، مقدارى مشغول تعقیب و خواندن ذکر و دعا و قرآن شود.
2 - بهتر است انسان پیش از آنکه از جاى خود حرکت کند و وضو، غسل و تیمم او باطل شود، رو به قبله تعقیب را بخواند.
3 - مستحب است که تعقیب هایى که بسیار سفارش شده است را بخواند؛ مثل تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) (34 مرتبه اللّه اکبر، 33 مرتبه الحمدلله ، 33 مرتبه سبحان اللّه ).
4 - مستحب است که انسان بعد از نماز، سجده شکر نماید و بهتر آن است که در سجده شکر صد مرتبه یا سه مرتبه یا یک مرتبه ((شکرا لله )) یا ((شکرا))یا ((عفوا)) بگوید.
5 - مستحب است که انسان بعد از تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) یک مرتبه ((لا اله الا اللّه )) بگوید.
6 - مستحب است که براى خواندن تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) از تسبیح تربت امام حسین (علیه السلام ) استفاده کند.
7 - مستحب است که انسان براى خواندن تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام )، از رشته تسبیح کبود (به رنگ آسمان ) استفاده کند.
8 - مستحب است که نمازگزار بعد از اتمام نماز، سه مرتبه دست را تا روبروى صورت بلند کرده و به زانو (یا نزدیک زانو) برگرداند و با هر یک مرتبه ، یک بار ((اللّه اکبر)) بگوید.
9 - مستحب است که انسان بعد از بلند کردن دست ها براى دعا آنها را بر سر و روى خود بکشد.
چرا که مروى است از امام باقر (علیه السلام ) که هر بنده اى که دستها را به سوى خدا بلند کند، حق تعالى شرم مى کند که دستهاى او را خالى برگرداند...
10 - مستحب است که نمازگزار بعد از نماز، پیش از آنکه پاهاى خود را بگرداند، سه مرتبه این دعا را بخواند که خدا گناهان او را بیامرزد؛ اگر چه در زیاد بودن مانند کف دریا باشد. استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم ذوالجلال و الاکرام و اتوب الیه .
11 - سنت است که بعد از نماز گفته شود: اللهم صل على محمد و آل محمد و اءجرنى من النار و اءدخلنى الجنة و زوجنى الحور العین خدایا! رحمت فرست بر محمد و آل محمد و پناهم ده از آتش و داخل کن مرا در بهشت و تزویج ده مرا با حورالعین .
12 - مستحب است که نمازگزار بعد از نماز، آیه الکرسى ، سوره و آیه هایى را که در روایات توصیه شده است ، بخواند.
13 - مستحب است که نمازگزار بعد از نماز صبح ، ده مرتبه بگوید: سبحان اللّه العظیم و بحمده و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم
14 - مستحب است که بعد از هر نمازى ، تسبیحات اربعه خوانده شود.
شیخ طوسى و ابن بابویه و حمیرى به سندهاى صحیح ، از حضرت امام صادق (علیه السلام ) روایت کرده اند که روزى رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) به اصحاب خود فرمودند: آیا اگر آنچه دارید از جامه ها و ظرفها و جمع کنید و بر روى هم بگذارید به آسمان مى رسد؟ گفتند: نه یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم )؛ حضرت فرمودند: آیا مى خواهید تعلیم کنم به شما چیزى را که اصلش در زمین است و شاخه هایش در آسمان . گفتند: بلى یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم )! حضرت در ادامه فرمودند: بعد از هر نماز سى نوبت بگویید: سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه واللّه اکبر.
15 - مستحب است که بعد از نماز گفته شود: یا من یفعل ما یشاء و لا یفعل ما یشاء اءحد غیره .
(اى کسى که انجام مى دهد هر چه را مى خواهد و انجام نمى دهد کسى جز او هر چه را که او بخواهد)).
16 - حضرت امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: هر کس بعد از فارغ شدن از نماز پیش از آنکه زانوهاى خود را از جاى حرکت دهد، ده مرتبه این تهلیل را بخواند، حق تعالى چهل هزار هزار (چهل میلیون ) گناه او را محو کرده و چهل هزار هزار (چهل میلیون ) حسنه براى او مى نویسد و چنان باشد که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد: اشهد ان لا الا اللّه وحده لا شریک له الها واحدا اءحدا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا گواهى مى دهم که نیست معبود بر حقى جز خداى یکتا که شریک ندارد. معبود یگانه اى است و یکى است ، بى نیاز است و براى خودش همسر و فرزندى نمى گیرد.
در فضیلت این تهلیل ، روایات بسیار وارد شده است ؛ خصوصا در تعقیب نماز صبح ، شام و هنگام طلوع و غروب آفتاب .
17 - مستحب است که انسان بعد از نماز ریش خود را با دست راست خود گرفته و دست چپ را به سوى آسمان گشوده سه مرتبه بگوید: یا ذاالجلال و الاکرام ارحمنى من النار پس سه مرتبه بگوید: اءجرنى من العذاب الاءلیم و سپس هر دو دست را به سوى آسمان گشوده سه مرتبه بگوید: یا عزیز یا کریم یا رحمن یا غفور یا رحیم و سپس پشت دست ها را به سوى آسمان بگرداند و سه مرتبه بگوید: ((اءجرنى من العذاب الاءلیم )) پس بگوید: و صلى اللّه محمد و آله و الملائکه و الروح.
18 - گر کسى بعد از نماز مغرب ، سه مرتبه آیات زیر را بخواند، آنچه از ثواب در روز گذشته از او فوت شده باشد در مى یابد و نمازش قبول مى گردد و اگر کسى بعد از هر نماز واجب و مستحب آن را بخواند، براى او به عدد تمام ستارگان آسمان و قطرات باران و برگ درختان و ذرات خاک زمین ، حسنات نوشته مى شود و هنگامى که بمیرد به هر حسنه ، ده حسنه در قبر به او داده مى شود: فسبحان اللّه حین تمسون و حین تصبحون و له الحمد فى السموات و الارض و عشیا و حین تظهرون یخرج الحى من المیت و یخرج المیت من الحى و یحیى الارض بعد موتها و کذلک تخرجون سبحان ربک رب العزه عما یصفون و سلام على المرسلین و الحمدلله رب العالمین منزه است خدا، هنگامى که شب و هنگامى که صبح مى کنید و حمد از آن اوست در آسمانها و زمین و شب هنگام و نیمه روز شما. خارج مى کند زنده را از مرده و مرده را از زنده و زنده مى کند زمین را بعد از مردنش و شما همچنان بیرون مى آیید. منزه باد پروردگارت ! پروردگار عزت ، از آنچه وصف کنند و درود بر رسولان و حمد از آن خداست ، پروردگار جهانیان .
تعقیبات مخصوص نماز صبح
تعقیب نماز صبح بیشتر از سایر نمازهاست .
از حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل است که هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلاى خود قرار گیرد و به تعقیب مشغول باشد، خدا او را از آتش دوزخ مستور مى گرداند. همچنین در حدیثى دیگر فرموده اند که ثواب حج ، براى او نوشته مى شود.

تعقیبات نماز صبح عبارتند از:
1 - گفتن هفتاد مرتبه استغفر اللّه ربى و اتوب الیه .
2 - خواندن یازده مرتبه سوره ((قل هو اللّه احد)).
3 - گفتن صد مرتبه ماشاءا کان لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم آنچه خدا خواست مى شود و نیست جنبش و توانى ، جز از خداى والا و بزرگ .
4 - خواندن سوره قدر؛ از امام محمد باقر (علیه السلام ) نقل شده است که هر کس هفت مرتبه سوره قدر را بخواند، بعد از طلوع فجر، هفتاد صف از ملائکه هفتاد صلوات بر او بفرستند و هفتاد مرتبه بر او ترحم کنند.
5 - گفتن ده مرتبه سبحان اللّه العظیم و بحمده و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .
6 - خواندن صد مرتبه بسم اللّه الرحمن الرحیم لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .
7 - از حضرت امام صادق (علیه السلام ) روایت شده است که هر کس بعد از نماز صبح و پیش از تکلم بگوید: ((رب صل على محمد و اءهل بیته )) خداوند روى او را از آتش جهنم نگاهدارد.
8 - مستحب است که مسافر، بعد از هر نماز شکسته ، سى مرتبه بگوید:سبحان اللّه و الحمد لله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر، بلکه بهتر است شصت مرتبه این ذکر را بگوید.
براى آگاهى از تعقیبات نماز ظهر، عصر، مغرب و عشا به کتابهاى مفصل دعا و مفاتیح الجنان رجوع نمایید.

مستحبات دیگر در باب نماز :
1 - اگر لباس نمازگزار در حال ایستاده ، عورت را مى پوشاند، ولى ممکن است در حالت دیگر نپوشاند، مستحب است که با آن لباس ، نماز نخواند.
2 - مستحب است کسى که نشسته نماز مى خواند، در حال خواندن حمد و سوره ، مربع بنشیند (چهار زانو).
3 - مستحب است که نمازگزار عاجز، در حال رکوع (که نشسته انجام مى دهد) دو زانو بنشیند.
4 - مستحب است نمازگزارى که نشسته نماز مى خواند، در حالت رکوع بر روى دو پاشنه پاى خود ننشیند بلکه باسنش را از روى دو پاشنه پایش بلند کرده و صورتش برابر با جلوى دو زانویش شود.
5 - احتیاط مستحب است که اگر نمازگزار بعد از سجده دوم ، شک بین چهار و شش و بیشتر از شش کرد، بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کرده و دو سجده سهو به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
6 - اگر کسى بعد از سلام ، در صورتى که از حالت نماز خارج نشده ، یادش ‍ بیاید که دو سجده را فراموش کرده ، بعد از این که دو سجده را به جا آورد و تشهد و سلام را نیز تکرار کرد و براى سلامى که اول گفته دو سجده سهو به جا آورد، مستحب است که اصل نماز را هم اعاده نماید.
7 - اگر انسان احتمال دهد که نماز قضایى دارد یا نمازهایى را که خوانده ، صحیح نبوده ، مستحب است که براى احتیاط، قضاى آن را به جا آورد.
8 - اگر انسان نمازهایى از او قضا شده و مى داند که کدام یک جلوتر قضا شده ، احتیاط مستحب آن است که به ترتیب نمازهایش را قضا کند.
9 - مستحب است که بچه ممیز را (بچه اى که خوب و بد را مى فهمد) به نماز خواندن و عبادتهاى دیگر عادت کند؛ همچنین مستحب است که او را به قضاى نمازها نیز وادار نمایند.
10 - اگر نمازگزار نداند که بدن یا لباس او نجس است و بعد از نماز بفهمد، احتیاط مستحب آن است که اگر وقت دارد دوباره نماز را به جا آورد.
11 - بنا بر احتیاط مستحب ، باید زن عقب تر از مرد بایستد و جاى سجده او از جاى ایستادن مرد کمى عقب تر باشد.

مکروهاتى دیگر در باب نماز :
1 - مکروه است که انسان در نماز، صورت را کمى به طرف راست و چپ بگرداند.
2 - مکروه است که انسان در نماز، چشم ها را ببندد.
3 - مکروه است که نمازگزار در نماز، چشم ها را به طرف راست و چپ بگرداند.
4 - مکروه است که نمازگزار در نماز، با ریش و دست خود بازى کند و انگشت ها را داخل هم نماید.
5 - انداختن آب دهان در نماز کراهت دارد.
6 - نگاه کردن به خط قرآن یا کتاب یا خط انگشترى در نماز کراهت دارد.
7 - کراهت دارد که موقع خواندن حمد و سوره و گفتن ذکر، براى شنیدن حرف کسى ساکت شد، بلکه هر کارى خضوع و خشوع را در نماز از بین مى برد مکروه است .
8 - هنگامى که انسان خوابش مى آید، مکروه است نماز بخواند.
9 - مکروه است که انسان موقع خوددارى از بول و غایط، نماز بخواند.
10 - پوشیدن جوراب تنگ که پا را فشار دهد در نماز، مکروه است .
11 - مکروه است که نمازگزار در نماز، دهن دره کند.
12 - مکروه است که نمازگزار در نماز، انگشتان خود را بشکند.
13 - کراهت دارد که انسان در نماز آه بکشد، به گونه اى که مشتمل بر یک حرف باشد.
14 - ناله کردن در نماز به طورى که مشتمل بر یک حرف باشد مکروه است .
15 - شکستن نماز به خاطر مالى که اهمیت ندارد، مکروه است .
16 - پوشیدن لباس سیاه ، چرک ، تنگ ، لباس شرابخوار و لباس کسى که از نجاست پرهیز نمى کند، براى نماز مکروه است .
17 - پوشیدن لباسى که نقش صورت روى آن است ، براى نماز کراهت دارد.
18 - باز بودن دکمه هاى لباس در نماز، کراهت دارد.
19 - به انگشت کردن انگشترى که نقش صورت بر روى آن حک شده است ، مکروه مى باشد.
20 - خواندن نماز واجب در خانه کعبه و بر بام آن مکروه است ؛ و در حالت ناچارى مانعى ندارد.
21 - چیزى بر دهان بستن ، هم براى مرد و هم براى زن مکروه است .
22 - پیچیدن جامه بر خود در نماز، مکروه است .

منبع:پرسمان دانشجویی

 

آداب نماز خواندن

آداب حضور در مسجد

آداب روزه

آداب تلاوت قرآن

آداب دعا کردن

آداب زیارت

آداب معاشرت

آداب سلام کردن

آداب تطهیر و بهداشت فردی

آداب غذا خوردن

آداب خوابیدن

آداب روز جمعه

آداب پوشیدن کفش

آداب احترام به پدر و مادر

آداب لباس پوشیدن

آداب راه رفتن

آداب حضور در مدرسه

آداب درس خواندن

آداب رفتار با معلم

آداب عیادت از بیمار

آداب شوخی کردن

آداب همسایه داری

آداب امانتداری

آداب میهمانی

آداب سفر

آداب سخن گفتن

• غذای خود را با نام خدا آغاز کنید.

امام علی (ع): به هنگام غذا خوردن خدای را یاد کنید و از بیهوده گویی اجتناب کنید، زیرا که طعام نعمت و رزقی از خداوند است و بر شماست که در آن خدای را یاد کرده و شکر گویید. (فروع کافی، جلد 6، صفحه 296)

امام علی (ع) در سفارش های خود به کمیل : به گاه غذا خوردن از آن کسی نام ببر که با وجود نام او، دیگر هیچ دردی زیان نمی رساند و نامش، شفای همه بیماری ها و ناتن درستی هاست.(بحارالانوار، جلد 66، صفحه 425، حدیث 41)

امام علی (ع): هر کس خواست غذا بخورد، نام خدا را بر زبان آورد، خوب غذا را بجود و در حالی از غذا خوردن دست بکشد که هنوز میل به خوردن دارد و به آن احساس نیاز می کند.

امام علی (ع):هر کس که می خواهد غذایی او را آزار ندهد، تا گرسنه نشده ، چیزی نخورد و آن گاه هم که خواست بخورد ، بگوید:
"بسم الله و بالله" (طب الائمه لابنی بسطام ، صفحه 60 )

• غذا را با نمک یا سرکه شروع کنید.

امام علی(ع): در شروع به غذا خوردن، نمک بخورید. اگر مردم می دانستند نمک چه خاصیتی دارد هر آینه به جای داروهای مجرب دیگر آن را انتخاب می کردند. (طب الائمه ، صفحه 70)

امام کاظم (ع): سفره ای که در آن نمک نباشد ، بی برکت است . آغاز کردن غذا با نمک ، برای تن درستی ، بهتر است. (الکافی ، جلد 6 ، صفحه 326 ، حدیث 5 )

محمد بن علی گوید: مردی در خراسان خدمت امام رضا (ع) بود. غذایی برای آن حضرت آوردند که با آن سرکه و نمک بود.آن حضرت آغاز غذا را با سرکه شروع کردند، آن مرد گفت: قربانت گردم، شما به ما امر کردید با نمک شروع کنیم! آن حضرت فرمودند:
این مثل آن است، به درستی که سرکه ذهن را قوی و عقل را زیاد می کند. (طب و درمان ، صفحه 140)

امام باقر (ع): خداوند به حضرت موسی (ع) وحی کرد که قوم خود را امر کن غذا را با نمک آغاز و با آن پایان دهند، در غیر این صورت اگر دچار هر بیماری شدند جز خود را ملامت نکنند. ( طب الائمه)

• دست ها را قبل و بعد از غذا بشویید.

امام علی (ع): شستن دست ها قبل از غذا، رزق را زیاد می کند، لباس ها را از آلودگی حفظ می نماید و چشم را تقویت می کند. (خصال، صفحه 612)

حضرت رسول (ص):شستن (دست ها) پیش و پس از غذا ،شفایی برای تن و مایه برکت در روزی است.(بحارالانوار ، جلد 66 ، صفحه 356 ،حدیث 17 )

• سبک و متعادل غذا بخورید.

امام علی (ع): خوراکت را کم کن تا بیماری تو کم گردد. (غررالحکم ،جلد 1 ،صفحه 114)

حضرت رسول (ص) : محبوبترین شما در پیشگاه خدا آن کس است که کم خوراکتر و سبکتر باشد. (کنز العمال، جلد 15 ،صفحه 261)

حضرت رسول (ص) :یکی از انواع زیاده روی، این است که هر آنچه را دوست داری ، بخوری. (کنز العمال، جلد 15 ،صفحه 263 ،حدیث 40886)

امام صادق (ع): هر گاه مردم در خوراک خود میانه رو باشند، بدن هایشان پایدار و محکم است. (سفینه البحار ، جلد 2 ، صفحه 79)

امام رضا (ع): غذای خود را با سبک ترین غذایی که بدنت را به اندازه عادتت و بر حسب اقامتگاه و فعالیت ها و زمانه ات تغذیه می کند، آغاز کن.(طب الرضا ،صفحه 15)

حضرت رسول )ص): در حالی غذا بخور که اشتها داشته باشی و هنگامی دست از غذا بکش که هنوز اشتهایت باقی است. (بحار ، جلد 62 ، صفحه 291)

امام رضا (ع):هر کس غذای افزون از اندازه بخورد ،این غذا او را سودی نمی رساند ،و هر کس به اندازه بردارد ،این غذا او را تغذیه می کند و سود می رساند .آب نیز چنین است. روش پسندیده برای تو ،آن است که از هر یک از انواع غذا ،در فصل ویژه آن ،بهره بگیری.در حالی که هنوز مقداری میل داری ،از غذا دست بکش ،چرا که این کار ،به خواست خداوند ،برای بدن سلامت آورتر ،برای عقل ذکاوت بخش تر ،و برای خود انسان مایه سبکی افزون تر است.(طب الامام الرضا ،صفحه 14)

امام کاظم (ع): تدبیر غذایی و رژیم خوراکی این نیست که اصلا چیزی نخوری ولکن رژیم این است که چیزی بخوری اما سبک. (وسائل الشیعه ، جلد 17 ، صفحه 183)

امام علی (ع): یا کمیل! شکمت را از خوراک پر مکن، برای آب هم جا بگذار و برای هوا هم قرار بده، تا اشتها داری دست از خوردن بردار، اگر این کارها را انجام دادی خوراک بر تو گوارا گردد، همانا تندرستی با کم خوردن و کم نوشیدن است. (تحف العقول ، صفحه 66)

حضرت رسول (ص) : بر حذر باش از آنکه ، بخوری آنچه را اشتها نداری که باعث حماقت و نادانی می گردد. (لئالی الاخبار ، ش 2)

امام علی (ع): از همیشه سیر بودن و بسیار خوردن بپرهیزید که این کار بیماری ها و رنج ها را بر می انگیزاند. (غرر الحکم ، جلد 51 ، صفحه 151)

حضرت رسول (ص) : دل های خویش را با زیاد خوردن و زیاد نوشیدن نمیرانید، که دل چون زراعت است، وقتی آب آن زیاد شد خواهد مرد. (نهج الفصاحه ، حدیث 2489)

امام علی (ع) به فرزندشان امام حسن (ع) فرمودند: چهار کلمه به تو می آموزم که تو را از درمان بی نیاز سازد: تا گرسنه نباشی غذا مخور و هنوز مایل به غذا باشی دست از آن بردار، غذا را به جا و نیکو بخور (خوب بجو)، هنگامی که خواستی به بستر روی خود را به بیت الخلاء عرضه کن (به مستراح برو) (خصال ،جلد 60)


• از غذای حرام دوری کنید.

حضرت رسول (ص) : هر که لقمه ای از حرام بخورد، تا چهل شب نمازی مقبول نگردد و تا چهل روز دعایش مستجاب نشود و هر گوشتی که از حرام بروید، آتش به آن سزاوار تر باشد. (بحار الانوار ، جلد 66 ، صفحه 314)


• از خوردن غذای داغ اجتناب کنید.

امام علی (ع): غذای گرم را وانهید تا سرد شود، زیرا برای رسول اکرم (ص) غذا حاضر کردند، (ایشان) فرمودند: وانهیدش تا سرد شود و قابل خوردن گردد ، که خدای عزوجل آتش به ما نمی خوراند و برکت در غذای خنک است.(فروع کافی ، جلد6 ، صفحه322)

• بهتر است در جمع غذا بخورید.

حضرت رسول (ص): محبوبترین خوراکی در پیشگاه خدا چیزی است که دست ها بر آن زیاد باشد (خورنده آن بسیار باشد.) (نهج الفصاحه ، صفحه 15)


• در ظروف آب و غذا فوت نکنید.

امام صادق (ع): دمیدن در ظرف آب و غذا و در محل سجده مکروه است. ( خصال ، صفحه 158)

امام علی (ع)-درباره آنچه پیامبر نهی فرموده است -:از این نهی کرده که در غذا یا نوشیدنی بدمند.(بحارالانوار، جلد66 ،صفحه400 ،حدیث1)


• مستمندان را هنگام خوردن غذا رد نکنید.

امام علی (ع): چون سفره ی غذا گذارده شد و ، سائل و مستمندی از راه رسید، او را رد نکنید. (محاسن برقی ،صفحه 423)


• شام بخورید، ولو به لقمه ای

امام رضا (ع): شب حتما غذا بخورید، اگر چه مقدار کمی نان باشد، چون باعث قوت جسم می شود. (طب الائمه ،صفحه 65)

امام صادق (ع): خوردن شام را وامگذار ، هر چند به سه لقمه (نان) با نمک باشد.(مکارم الاخلاق ،جلد 1،صفحه424،حدیث1447)

حضرت رسول (ص):خوردن شام را وامگذارید ،هر چند به مشتی خرما باشد ،زیرا واگذاشتن آن ،انسان را پیر می کند.(کنزالعمال ،جلد10 ،صفحه46 ،حدیث 28290)

• غذا را خوب بجوید و در خوردن هرگز شتاب نکنید.

امام صادق (ع): غذا خوردن را طولانی کنید، زیرا لحظات آن از عمرتان محسوب نمی شود. (سفینه البحار ،جلد 1،صفحه 27)

حضرت رسول (ص):-در بیان آداب غذا خوردن-اما آداب آن ،کوچک کردن لقمه و جویدن کامل است.(بحارالانوار،جلد66 ،صفحه 415 ،حدیث 14 )

• سعی کنید هنگام راه رفتن چیزی نخورید.

امام صادق (ع): در هنگام راه رفتن چیزی نخورید، مگر آنکه مجبور باشید.(روضه المتقین ،صفحه 524)


• سبزی را فراموش نکنید.

حضرت رسول (ص): سفره های خودتان را با سبزی ها بیارایید، زیرا انواع میکروب ها را نابود می سازد. ( طب النبی، صفحه 3)

امام صادق (ع): برای هر چیز زینتی است و زینت سفره، سبزیجات است. (بحار الانوار ،جلد 66 ،صفحه 199)


• بهتر است غذا های ریخته شده بر روی سفره را بخورید.

امام علی (ع): اموری موجب رزق و روزی انسان می شود که از جمله آن امور خوردن غذاهای ریخته شده بر سر سفره است. (طب و درمان ، صفحه 49)



• در خوردن و نوشیدن از اسراف بپرهیزید.

خداوند سبحان در قرآن کریم می فرماید: بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد. ( اعراف ،آیه 31)

• پایان هر غذا شکر گزاری از نعمت های خدا را فراموش نکنید.

خداوند سبحان در قرآن کریم می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید، از خوراکی های پاکیزه ای که روزی شما قرار داده ایم بخورید، سپاسگزار خدا باشید، اگر او را عبادت می کنید. (بقره ، آیه 172)

• پس از صرف غذا کمی استراحت نمایید.

امام صادق (ع): به پشت خوابیدن، پس از خوردن غذا، بدن را فربه و غذا را هضم می کند و ناراحتی را برطرف می گرداند. (سفینه البحار، جلد 1 ،صفحه 27)

• هرگز با شکم پر حمام نکنید.
امام رضا (ع): با شکم پر حمام نگیرید چون سبب تولید قولنج می شود. (رساله ذهبیه 29-26)

• صبحانه بخورید

امام صادق (ع):چون نماز صبح را خواندی ،پاره نانی بخور تا با آن :دهان خویش را خوش بو سازی ، حرارت خود را فرو بنشانی، دندان هایت را استوار سازی، لثه ات را استحکام بخشی، روزی خویش را به چنگ آوری و خوی خود را نکو سازی.(الدعوات، صفحه140، حدیث352)

امام علی (ع): در پاسخ به سوال کسی که پرسید چه چیز باعث طول عمر می شود، فرمودند: خوردن غذای کافی در هر بامداد.

امام صادق (ع): مومن را بایسته است که تا غذا نخورده (صبحانه)، از خانه بیرون نرود؛ چرا که این کار به او استواری بیشتر می دهد. (بحارالانوار، جلد66، صفحه341، حدیث3)

ربیع الابرار:واگذاردن ناشتایی، مایه بیماری است.(ربیع الابرار، جلد2، صفحه747)


• خوردن میوه

به نقل از فرات بن احنف از امام صادق (ع):
هر میوه ای آلودگی به همراه دارد. پس اگر خواستید میوه بخورید، آن را با آب بشویید. (الکافی، جلد 6، صفحه 350،حدیث 4)

امام علی (ع): وقتی پیامبر خدا میوه ای نو می دید، آن را می بوسید و روی چشمان و دهانش می نهاد و سپس می گفت "خداوندا! چنان که آغاز این میوه را در عافیت به ما نشان دادی، پایان آن را نیز در عافیت به ما بنمایان" (بحار الانوار، جلد 66، صفحه 119، حدیث 10)

حضرت رسول (ص):میوه را در ایام دولتش (در فصل آن) بخور و برترین میوه ها، انار و ترنج است. (الدعوات ،صفحه 159، حدیث 436)

حضرت رسول (ص): هر کس تنها یک نوع میوه را بخورد، بهتر است. (بحار الانوار ،جلد 66، صفحه 123، حدیث 15)

حضرت رسول (ص): میوه ها را جدا جدا بخورید. (جامع الاحادیث للقمٌی، صفحه 108)

منبع: سایت اداره کل بهداشت و درمان دانشگاه تهران

با رعایت این نکات ساده ، دوستان بیشتری خواهید داشت و فردی خوش محضر محسوب خواهید شد.

1 - همیشه مؤدب باشید

همواره نسبت به همه مؤدب و با نزاکت بـاشید.

2 - هیچگاه دشنام ندهید

دشنام و ناسزاگویی مطلقاً ممنوع است، چون نشان می دهد که شما قادر نیستید برای بـیـان عقاید خودتان از واژه ها و لغات مناسب تری بهره بگیریـد.

3 - با صدای بلند صحبت نکنید

هنگامی که با صدای بلند صحبت می کنید ، بـاعث بالا رفتن سطح میان  اطرافیان خود می گردید. بـلند صحبت کردن بیانگر آن است که شما قادر به بحث منطقی با دیگران نـیـستید و عجز شما را در استدلال معقولانه نشان می دهد و این که می خـواهـیـد حرف خودتان را با توسل به زور و خشونت به کرسی بنشانید. هـمـچـنـیـن بلند صحبت کردن سبب جلب توجه اطرافیان می گردد، البته توجه منفی.

4 - کنترل خود را از دست ندهید

زمانی که شما کنترل اعصاب خود را از دست می دهید و از کوره در می روید، به همه نشان می دهید قادر به کنترل احساسات و هیجانات خود نمی باشید. وقـتـی هم که شما از کنترل رفتار خودتان عاجز هستید، چـگونـه قـادر بـه کـنـترل چیز دیگری خواهید بود؟ همواره خونسردی خود را حفظ کنید ( کار آسانی نخواهد بود اما به زحمتش می ارزد).

5 - به دیگران خیره نشوید

زل زدن به دیگران و چـشـم چـرانـی نوعی تعرض به دیگران محسوب می گردد. شما که نمی خواهید بی جهت دیگران را مرعوب خود سازید؟

6 -صحبت کسی را قطع نکنید

پیش از آنکه اظهار عقیده ای بکنید، اجـازه دهـیـد صـحـبت دیگـران بـه پایان برسد. میان صحبت کسی پریدن، نشانه بی نزاکتی و عدم برخورداری از مـهـارت های اجـتـمـاعـی فرد است. اگر نمی خواهید خودبین و از خود راضی به نظر آیید، هیچگاه صحبت کسی را قطع نکنید و هرگاه ناچار بـه انـجـام ایـن کـار شـدیـد، گـفـتـن جـمله «معذرت می خواهم» را از یاد نبرید. مـؤدب بـودن بـه مـفـهـوم آن اسـت کـه بـرای موقعیت، عقاید و احساسات دیگران احترام قائل شویم.

7 - همیشه وقت شناس باشید

مهم است که به وقت دیگران احترام بگذارید. سـر مـوقـع در جـلسات ، قـرار مـلاقـات هـا، موقعیت های شغلی و اجتماعی حضور یابید. علاوه بر آن ، یک فرد متشخص می داند چه زمانی باید میهمانی را ترک کند.

8 - اسرار زندگی خصوصی خود را فاش نسازید

آبرو، شرافت، 

9 - حرمت بزرگترها را نگاه دارید

شما باید همانطور که دوست دارید مورد احترام دیگران باشید، خودتان نیز به دیگران احترام بگذارید. متأسفانه امروزه جوانان خیال می کنند همه چیز را می دانند و از همه چیز سر در می آورند و در واقـع خـود را عـقـل کل می دانند اما این طور نیست. کافی است به 5 سال پیش خود بیندیشید... یقیناً شما امروز بسیار باهوش تر و با تجربه تر شده اید. اینطور نیست؟ بـا آنـکـه 5 سـال پـیـش نـیـز فکر می کردید همه چیز را می دانید.

10 - به اشتباهات دیگران نخندید

این یکی از پست ترین کارهایی است که کسی ممکن است انجام دهد. هـنـگـامـی کـه شما اشتباهی مرتکب می شوید یا خرابکاری می کنید، تنها انتظاری که از دیـگران دارید اینست که اشتباهات و خطاهای شما را به رویتان نیاورند و از آنها چشم پوشی کنند. از آن مهمتر شما را به واسطه آنها مورد تمسخر قرار ندهند.

11 - کلاه خود را از سر بردارید

شاید امروزه این رسم دیگر هوادار نداشته باشد اما شما بـاید کـلاه خود را به هنگام داخل شدن به منزل از سر بردارید. از آن گـذشـتـه هیچگاه با کلاه بر سر میز غذا ننشینید.

12 - پیش از صرف غذا منتظر بمانید همه میهمانان سر جایشان بنشینند

زمانی که برای صرف غذا سر سفره یا میز می نشینید ، باید منتظر بمانید تا تمام میهمانان کاملاً سـر جایشان بنشینند و آماده صرف غذا گردند. هـمـه افـراد بـاید در یک زمـان شـروع بــه صـرف غذا کنند.

13 - فخر فروشی نکنید

هیچ کس از آدم لاف زن خوشش نمی آید. در هنـگام گـفـتـگو دربـاره مـسائـل مـالی به دارایی های خود اشاره نکنید و ثروت خود را به رخ نکشید.

14 - مرتب به ساعتتان نگاه نکنید

هنگامی که در محفلی هستید، مدام به ساعت خود نگاه نکنید مگر آنکه بـلافـاصله قصد ترک آن محل را داشته باشید. وقتی به ساعتتان نگاه می کـنـیـد دیـگران اینطور برداشت می کنند که شما خسته و بی حوصله شده اید.

منبع : سایت تبیان