ماه شعبان از جمله ماه هاى بسیار پرفضیلت و از تعبیرات بعضى از روایات برمى آید که ماه شعبان «ماه پیامبر(صلی الله علیه و آله)» نامیده شده است از این رو این ماه معظم، ماه نبوت است که باید در آن آمادگی برای ماه رمضان بوجود بیاید. این ماه یادآور خاطره هاى بزرگ است؛ زیرا میلاد چهار امام معصوم(علیهم السلام) در آن واقع شده که میلاد مبارک سالار شهیدان کربلا، امام حسین علیه السلام (در سوم ماه شعبان)، ولادت حضرت اباالفضل العباس علیه السلام در چهارم شعبان، همچنین ولادت امام زین العابدین على بن الحسین علیهما السلام در پنجم ماه شعبان، و در نهایت نیمه شعبان میلاد مسعود منجى عالم بشریت، حضرت حجة بن الحسن امام زمان (عجل الله تعالى فرجه الشریف) فضاى این ماه را به بوى ولایت عطرآگین ساخته است.
ماه شعبان؛ ماه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)
در فضیلت این ماه، همین بس که ماه پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نامیده شده و هنگامى که آن حضرت هلال ماه را مشاهده مى کرد، دستور مىداد، کسى در سراسر مدینه ندا دهد که: اى مردم! این ماه، ماه من است، خدا رحمت کند کسى که مرا بر ماه من یارى دهد، یعنى آن را روزه بدارد! [کتاب مصباح المتهجد ]
ماه شعبان، مرکز شعبه ها و شاخه های خیرات و نیکی ها
مرحوم محدث قمى، حدیثى را از تفسیر امام حسن عسکرى علیه السلام در فضیلت روز اول ماه شعبان نقل فرموده که در واقع مربوط به تمام ماه شعبان است، این حدیث بسیار پرمعنا و در عین حال بسیار مفصل است لیکن خلاصه حدیث چنین است:
امیر مؤمنان على علیه السلام روز اول ماه شعبان، گروهى را مشاهده کرد که در مسجد نشسته اند و سخنان بیهوده و ناآگاهانه، درباره قضا و قدر مى گویند و صداى جار و جنجالشان فضا را پر کرده؛ فرمود: اینگونه سخنان را رها کنید! امروز روز اول ماه شعبان است، و از این نظر شعبان نامیده شده، که مرکز شعبه ها و شاخه هاى خیرات و نیکى هاست، شعبه هاى خیرات نماز، روزه، زکات، امر به معروف و نهى از منکر و نیکى به پدر و مادر و همسایگان و صدقه به نیازمندان و اصلاح در میان مردم و مانند آن است. [کلیات مفاتیح نوین ؛ ص666 ]
فضیلت اولین روز شعبان و برخی اعمال که ما را به درخت «طوبی» وصل می کند
امام علی علیه السلام در فضیلت ماه شعبان به ویژه روز اول آن ماه مبارک، به حدیثى از رسول اکرم صلى الله علیه و آله اشاره کرد که خلاصه اش چنین است:
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: روز اول ماه شعبان که مى شود، خداوند امر مى کند درهاى بهشت باز شود و دستور مى دهد به درخت «طوبى» [ درختی است در بهشت ] که شاخه هایش را به مردم دنیا نزدیک کند، و منادى از سوى پروردگار صدا مىزند که این شاخه هاى درخت «طوبى» در دسترس شماست، به آنها بیاویزید که شما را به سوى بهشت مى برد.
سپس افزود: به خدایى که مرا به رسالت برگزیده سوگند! که هر کس در این روز به سراغ یکى از کارهاى خیر برود، به یکى از شاخه هاى درخت «طوبى» درآویخته و او را به سوى بهشت مى کشاند.
سپس آن حضرت، نمونه هایى از اسباب چنگ زدن به شاخه هاى درخت «طوبى» را برشمرد و فرمود: هر کس (علاوه بر نمازهاى واجب) در این روز، نماز مستحبى بخواند، یا روزه بگیرد، یا میان دو همسر، یا پدر و مادر و فرزند، یا خویشاوندان، یا همسایگان، صلح و صفا ایجاد کند، به یکى از شاخه هاى درخت «طوبى» درآویخته است![ کلیات مفاتیح نوین ؛ ص667 ]
ماه شعبان؛ ماه توبه و مغفرت
ماه مبارک شعبان ، ماه استغفار و شست و شوی قلب از زنگارها و غبارها است لذا استغفار در این ماه به معنای پاک شدن از گناه برای ورود به شهرالله بسیار توصیه شده است.
در این بین مردان بیدار و با ایمان کاملا مراقبند که هر گاه خطایى از آنها سرزد در نخستین فرصت آثار آن را با آب توبه و استغفار از دل و جان خود بشویند و دریچه هاى قلب خود را بروى شیطان و لشکر او ببندند که آنها از درهاى بسته قلب وارد نمى شوند. لیکن باید دانست استغفار بازیچه و لقلقه زبان نیست که انسان هر زمان مرتکب گناهى شود بى آنکه شرایط توبه را فراهم کرده باشد با گفتن استغفرالله خود را راحت کند و گمان کند گناهش بخشوده شده و از عذاب الهى در امان است. بلکه استغفارى که دربر دارنده همه شرایط از جمله پشیمانی و ندامت، دورى کردن از مجالس گناه، پرهیز از دوستان آلوده و در یک کلام «توبه» (ندامت از گذشته) و بازگشت به سوى خدا است ، انسان را از تمام آثار گناه پاک مى سازد و شستشو مى دهدو
اعمال ماه شعبان المعظم
اعمال ماه شعبان بر دو گونه است: 1- اعمال مشترک 2- اعمال مخصوص شب ها و روزهاى ماه شعبان که مهمترین آن به شرح زیر است.
اعمال مشترک ماه شعبان
روزه در ماه شعبان
درباره روزه مستحبى در این ماه بسیار تأکید شده است؛ رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله این ماه را روزه مىگرفت و آن را به ماه مبارک رمضان وصل مى کرد.[ کتاب اقبال، صفحه 684]
در این زمینه رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «شعبان ماه من است و رمضان ماه خداست؛ هر کس یک روز از ماه مرا روزه بدارد، من در قیامت شفیع او خواهم بود و هر کس، دو روز از آن را روزه بگیرد، خداوند گناهان گذشته اش را مى آمرزد و هر کس که سه روز روزه بدارد، به او گفته مى شود (از گناهان پاک شده اى) اعمالت را از ابتدا شروع کن». [کلیات مفاتیح نوین ؛ ص668. ]
استغفار
از روایات استفاده مى شود که بهترین ذکرها در این ماه استغفار است و هر کس هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند، مثل آن است که در ماه هاى دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار کرده است. لذا طبق روایت امام صادق علیه السلام هر روز هفتاد مرتبه بگوید:«استغفرالله و اَسألُهُ التوبة».[ کتاب زادالمعاد، صفحه 49.]
صدقه و کمک به نیازمندان
صدقه دادن و کمک به نیازمندان در این ماه فضیلت فراوان دارد. راوى می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: یابن رسول الله! بهترین اعمال در این ماه کدام است؟ فرمود: صدقه دادن و استغفار. در روایتی از امام رضا علیه السلام نیز آمده است که صدقه در این ماه سبب نجات از آتش دوزخ است. [کلیات مفاتیح نوین ؛ ص669]
صلوات بر پیامبر و خاندان پاک او
صلوات بر پیامبر و آلش علیهم السلام در این ماه ثواب زیادى دارد. در حدیثى از امام صادق علیه السلام نقل شده است که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: شعبان ماه من است، در این ماه بر من و آل من، بسیار صلوات بفرستید. [کلیات مفاتیح نوین ؛ ص669]
مناجات شعبانیه
به گفته عالم بزرگوار مرحوم «سید بن طاووس» در کتاب «اقبال» این مناجات را امیرمؤمنان على علیه السلام و فرزندانش- علیهم آلاف التحیة و السلام- در ماه شعبان مى خواندند.
از این تعبیر به خوبى روشن مى
شود که این مناجات اهمیت فراوان دارد که همه ائمه معصومین علیهم السلام بر آن
مداومت داشتند و مطالعه محتواى آن نیز گواه بر اهمیت فوق العاده آن است و در واقع
یک دوره عرفان اسلامى در بالاترین سطح در آن منعکس شده و اگر انسان مفاهیم این
مناجات عظیم را در درون قلب و جان خود پیاده کند، مقامات طولانى سیر و سلوک الى
الله را پیموده است. آنچه مهم است دقت در بندبند این
مناجات و تعبیرات لطیف و عالى آن و سپس هماهنگ ساختن روح و فکر با این تعبیرات
است. از خدا مى خواهیم که همه ما را اهل این مناجات قرار دهد و از متخلقان آن
سازد.
اعمال مخصوص شبها و روزهاى ماه شعبان به نقل از کتاب شریف مفاتیح الجنان
روزه در روز اول ماه شعبان فضیلت فراوانى دارد و از امام صادق علیه السلام نقل شده است که هر کس روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب مى شود.
در روز سوم ماه شعبان که مصادف با میلاد حضرت امام حسین علیه السلام است ، نیز روزه گرفتن توصیه شده است .
براى شب نیمه شعبان غسل، احیاى به نماز و دعا و استغفار وارد شده است. همچنین در روز نیمه شعبان، زیارت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با استفاده از زیارات معتبرى که در بخش زیارات آمده بسیار مناسب است.
و نیز اعمال پایانى ماه شعبان که از امام صادق علیه السلام نقل شده است؛ هر کس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به ماه مبارک رمضان متصل سازد، خداوند متعال ثواب روزه دو ماه متوالى را براى او بنویسد.
برای مشاهده تصویر در اندازه بزرگتر ، بر روی آن کلیک کنید.
سخن آخر
چه خوب است از فرصت این ماه شریف برای ورود خالصانه به ماه مبارک رمضان نهایت استفاده را برده ، آمادگی برای ورود به ماه رمضان در همه ما ایجاد شود .
منبع ( با تلخیص و اضافات ) :
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی
