توضیحی در مورد امالی و کتاب شیخ صدوق(ره)

از اواخر قرن سوم هجری روشی جدید برای انتقال علوم و معارف در میان دانشمندان اسلامى ظهور کرد که آن را فن «امالى» نامیدند. امالى جمع املاء است که امروزه آن را دیکته می گویند. روش کار در املاء به این صورت بوده است که یکى از اساتید و دانشمندان بزرگ در انجمنى سخنرانى می کرد و دیگران که نوعا شاگردان او بودند سخنان او را نوشته و به صورت کتابی جمع آورى می کردند که به این کتابها امالى گفته می شود.

یکی از این کتابها، امالى عالم بزرگ شیعه، مرحوم صدوق است. این حدیثدان و روایت شناس نامدار اسلامی که در قرن چهارم هجری می زیسته است در جلسه‏هاى متعددى متن احادیث را همرا با سلسله سند از حفظ و به شکل سخنرانی برای دیگران املاء(دیکته) می کرده و شاگردان هم به ثبت و ضبط آنها می پرداختند. حاصل آن جلسات پربار علمی، کتابی شد که به امالی شیخ صدوق(ره) نام گرفت.

روایات این کتاب به موضوعات گوناگونی پرداخته اند که یکی از آن موضوعات، ماه رجب و اعمال مستحب در آن به خصوص روزه است. در این نوشتار برآنیم تا نگاهی به روایات مربوط به ماه رجب در این کتاب ارزشمند بیندازیم و سعی کنیم ماه رجب را از منظر پیشوایان معصوم علیهم السلام ببینیم و با رهنمودهای آنها از این ماه پر برکت بهره مند شویم.

روایت اول

امام باقر علیه السلام فرمود: هر کس یک روز از رجب را روزه بگیرد خواه از ابتدا، خواه از وسط و خواه از پایان این ماه، خداوند بهشت را بر او واجب می گرداند(1) و خداوند در روز قیامت او را در رتبه ما و در کنار ما قرار می دهد و هر کس دو روز از این ماه را روزه بگیرد به او گفته می شود اعمالت را از نو شروع کن(2) زیرا تمام گناهان گذشته تو آمرزیده شد و هر کس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد به او گفته می شود گناهان گذشته و آینده تو بخشیده شد(3) و تو اجازه داری دوستان و آشنایان گنهکار خود را شفاعت کنی و هر کس هفت روز از این ماه را روزه بگیرد هفت در از درهای جهنم(4) بر روی او بسته می شود و هر کس که هشت روز آن را روزه بگیرد هشت در بهشت به رویش باز می شود و به او گفته می شود: از هر دری که دوست داری وارد شو.[1]

شرح چند فراز این روایت:

1- أَوْجَبَ اللهُ لَهُ الْجَنَّةَ: این وجوب به معنای لزوم مقتضی است. این فراز که روایات فراوان دیگری به چشم می خورد معنایش این است که اگر کسی این کار را انجام داد و مانع جدی[2] هم در راه ورودش به بهشت وجود نداشت او حتما وارد بهشت خواهد شد.

2- اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ: عمل را از سر بگیر هرگز به معنای بطلان عبادات و اعمال صالحی که در کارنامه فرد ثبت و ضبط است نمی باشد؛ بلکه به معنای چشم پوشی از اشتباهات گذشته و دادن مهلتی دوباره به فرد است تا در مسیر بندگی دوباره گام بردارد.

3- قَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَى وَ مَا بَقِیَ: بخشش گناهان گذشته نیاز به توضیح ندارد بر خلاف بخشش گناهان آینده که قدری سوال برانگیز است و این شبهه را به ذهن القاء می کند که خدا با این بشارت خیال فرد را از گناهان آینده راحت کرده و غیر مستقیم به او چراغ سبزی نسبت به انجام آنها نشان داده است.

اما این تصور با بسیاری از مسلمات قرآنی و روایی ناسازگار است. معنای بخشش پیشاپیش این است که اگر فرد این عبادت را به درستی انجام داد این زمینه برای او فراهم می آید تا خدا از لغزشهای آینده او که حق الناس نیست و ریشه در عناد او با دین و دینداری ندارد در گذرد.

این مورد هم مانند فراز اول، در حد زمینه و اقتضاء است و زمانی به وقوع می پیوندد و حتمی می شود که مانعی در راه وقوعش وجود نداشته باشد.

4- أُغْلِقَتْ‏ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّیرَانِ السَّبْعَةُ: بنا بر گزارش قرآن کریم جهنم هفت در دارد؛ «لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ.»[3] بر این اساس معنای بسته شدن درهای هفتگانه این می شود که به روی چنین شخصی تمام درهای جهنم بسته می شود.

نکته: این درها بسته می شوند تا زمانی که این شخص با سوء رفتار خود بار دیگر یک یا چند در از درهای جهنم را به روی خود باز کند.

روایت دوم

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس یک روز از ماه رجب را با ایمان و با قصد قربت، روزه بگیرد؛ خداوند متعال، بین او و جهنم هفتاد خندق را به عنوان مانع قرار می دهد تا او از جهنم در امان باشد؛ پهنای هر خندق هم به انداره فاصله آسمان تا زمین است.[4]

روایت سوم

علی پسر سالم از پدرش نقل می کند که در روزهای پایانی ماه رجب به محضر امام صادق علیه السلام شرفیاب شدم. حضرت نگاهی به من کردند و فرمودند: سالم! چیزی هم از این ماه روزه گرفته ای؟ پاسخ دادم: نه. حضرت به من فرمودند: ثوابی از تو فوت شده است که ارزشش را جز خدا کسی نمی داند. بعد فرمودند: این ماه را خداوند بر دیگر ماهها برتری داده و قدرش را بزرگ دانسته و کَرمش را بر روزه داران این ماه ضروری کرده است.

سالم می گوید پرسیدم: اگر در باقیمانده این ماه روزه بگیرم به بخشی از ثواب روزه داران این ماه دست پیدا می کنم؟

امام فرمود علیه السلام فرمودند: هر کس آخرین روز را روزه بگیرد از سختی جان دادن و ترس آغاز سفر قیامت و نیز از عذاب قبر در امان خواهد بود و هر کس دو روز پایانی این ماه را روزه بدارد اجازه نامه عبور از صراط به او داده می شود و هر کس سه روز پایانی این ماه را روزه بدارد از ترسها و سختی های روز قیامت در امان خواهد بود و به او نامه دوری از جهنم داده می شود.[5]

توضیح: همانطور که گذشت این عنایتهای الهی همه در حد زمینه اند که اگر مانعی در راه تحقق آنها پیدا نشود، عملی خواهند شد.

روایت چهارم

امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد؛ گناهان گذشته او بخشیده می شود و هر کس سه روز از اول، سه روز از وسط و سه روز از پایان ماه رجب را روزه بگیرد گناه گذشته و آینده او بخشیده می شود(که توضیح این مطلب قبلا گذشت) و هر کس یک شب از شبهای این ماه را زنده نگه دارد، خداوند او را از جهنم آزاد کرده و شفاعت او را درباره هفتاد هزار گنهکار خواهد پذیرفت. کسی که در این ماه با قصد تقرب به خداوند متعال، صدقه ای دهد، در قیامت خداوند او را به پاداشی تکریم خواهد کرد که تا آن لحظه نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به ذهن کسی خطور کرده است.[6]

روایت پنجم

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس روز بیست و هفتم رجب را روزه بگیرد خداوند متعال پاداش هفتاد سال روزه را برای او منظور می کند.[7]

امید است ما هم بتوانیم از برکات گسترده این ماه بهره مند شویم.

پی نوشت:
[1] مجلس دوم حدیث اول.
[2] برخی گناهان مانند قتل عمد و به ناحق مظلومی و یا عدم رسیدگی به حال نیازمندان مانع محقق شدن آن وعده الهی می شوند. ر.ک به تفسیر القرآن الکریم (الثمالی)، ص 356، حدیث 366.
[3] 44/حجر.
[4] مجلس سوم حدیث اول.
[5] مجلس چهارم حدیث هفتم.
[6] مجلس هشتاد و یک حدیث اول.
[7] مجلس هشتاد و ششم حدیث هفتم.

منبع: پایگاه ضیاء الصالحین

ماه مبارک رجب آمده تا دلهای مجذوب را به میهمانی شعبان ببرد. رجب ماه خداست. ماهی که تلنگری به دلها می خورد که معبود را چگونه بپرستیم و چگونه عبادت کنیم و ... خوشا به حال آنان که رجب را از پیشگاه معبود شروع کردند و به سوی نور شتافتند.

هلال ماه رجب، زندگی و تولدی دوباره را بـه عاشقان نوید می دهد. ماه رجـب فصل جدیدی در کتاب زندگی را می گشاید که از عطر دل انگیز نیایش سرشار است. پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) با دیدن هلال ماه مبارک رجب، دست به دعا بر می داشت و پس از حمد و ثنای الهی، سی بار تکبیر و لااله الا اللّه می گفت و می فرمود: ماه رجب، ماه استغفار برای امت من است. در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده مهربان است.

این ماه همانند ماه شعبان و ماه رمضان از ماه های بسیار با شرافت و با فضیلت است که در روایات اسلامی بر آن تأکید و توصیه شده به طوری که ماه رجب شهر الله الأصب، یعنی ماه "سرای خداوند" نامیده شده که رحمت خدا در آن بر بندگان سرازیر است پس شایسته است انسانهای با ایمان بسیار استغفار و توبه نمایند.[1]

در روایتی آمده است که حضرت نوح(علیه السلام) روز اول این ماه، سوار بر کشتی شد و نجات یافت و فرمودند: کسانی که با او هستند روزه بدارند و هر کس این روز را روزه بدارد آتش عذاب یک سال از او دور می شود.[2] و نیز بر اساس فرمایش امام صادق(علیه السلام) خواندن زیارت امام حسین(علیه السلام) در روز اول این ماه مستحب و تأکید شده است.[3]

پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله) فرمودند: رجب برای امّت من، ماه استغفار است پس در این ماه به محضر پروردگار از گناهان خویش پوزش طلبید که خداوند بخشنده ای مهربان است.[4]

نوید پیامبر به مسلمانان

پیامبر خدا که گام در مسجد نهاد، سلام و تحیت بود که از گوشه گوشه مسجد بر او نثار می شد. حضرت، گویی شادمان تر از همیشه بود و این، نوید خبری تازه و شیرین را می داد. و سرانجام سرّ شادمانی پیامبر (صلی الله علیه و آله)، آشکار شد؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله)، مژده حلول ماه رجب را دادند ... آنگاه فرمودند:

«در آسمان هفتم، خداوند متعال فرشته ای را قرار داده که «دعوت کننده» خوانده می شود. وقتی ماه رجب فرا می رسد، این فرشته از شب تا صبح، این ندا را در عالم طنین انداز می کند: «خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا! خوشا به حال فرمانبرداران خدا! خدای متعال می فرماید: هر کس با من همنشینی کند، همنشین او خواهم بود و هر کس فرمانبردار باشد، فرمانبردارش خواهم بود و هر کس از من بخشایش بطلبد، بر او بخشایش خواهم نمود؛ ماه، ماه من است و بنده بنده من و رحمت، رحمت من. هر کس در این ماه مرا بخواند، اجابتش خواهم کرد و هر کس از من چیزی طلب نماید، به او عطا خواهم نمود. هر کس از من هدایت بطلبد، هدایتش خواهم کرد؛ من این ماه را رشته ارتباط میان خود و بندگانم قرار داده ام که هر کس به آن وصل شود به من خواهد رسید.» [5]

پوینده طریق بندگی و سالک راه ملکوت و رهسپار وادی معرفت و چشم انتظار بهار طاعت و مشتاق دعا و مناجات و مسئلت که شیر روز و زاهدی در دل ظلمت است و با اقلیم توحید آشنایی دارد و از جام محبت و دلدادگی جرعه هایی جانبخش نوشیده و طالب قرب، کرامت، تعالی و فضیلت می باشد گاه رسیدن پر برکت سال همچون رجب، شعبان و رمضان همچون انسان هایی تشنه و مشتاق در انتظار گمشده آشنای خود در این مواقع بسر می برد تا از آب گوارا و نوشین حیات و معنویت سیراب شده و روح و روان خود را جانی نوین و طیب و طاهر ببخشد و با نظافت خانه دل و آراستن درون، خود را برای میهمانی خدا و درک لیلة القدر ماه مبارک مهیا کند.

بر کسی که می خواهد به تصفیه درون بپردازد لازم است که برای دستیابی به خرسندی خداوند تمامی توش و توان خود را به کار گیرد و برای خالص نمودن اعمال و احوال خویش و مصون نگه داشتن آنها از هر گزندی، در ایام ماه رجب مبادرت ورزد که اگر بنده ای به اندک عملی به این شیوه و با این خصوصیات توفیق یابد او را کفایت می کند، زیرا پاداشی که پروردگار برای عمل ناب و عاری از آلودگی خودخواهی و شرک و نفاق، در نظر گرفته از حساب و شماره بیرون است.

ارزش روزه ماه رجب

از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که پیامبر ختمی مرتبت، حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و آله) فرمود: ماه رجب، ماه خداست در غایت حرمت و فضیلت. اگر کسی روزی از این ماه را روزه بگیرد خدای را خشنود و شعله غضب الهی را خاموش نموده است و دری از درهای جهنم به روی او بسته می شود. رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را "اصب" می گویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می شود، پس بسیار بگویید «استغفر الله و اسئله التوبه.»

امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) این ماه را روزه گرفت و فرمود: رجب، ماه من است و شعبان ماه رسول خداست و ماه رمضان، ماه خدای تعالی است. و امام صادق(علیه السلام) فرمود: پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس از رجب سه روز روزه بگیرد خدای تعالی وی را به ازای هر روز، روزه یک سال بنویسد و هر کس هفت روز روزه بگیرد، هفت در دوزخ بر او بسته می شود و هر کس هشت روز روزه بگیرد، هشت درِ بهشت برای او گشوده می شود و هر کس پانزده روز روزه بگیرد خدای تعالی حساب وی را آسان کند و هر کس همه ماه رجب روزه دارد خدای تعالی وی را خشنود کند و خشنودی خود بنویسد و از هر کس خشنود باشد، وی را عذابی نباشد.

پی نوشت:
[1] بحارالانوار، ج 97، ص 39.
[2] بحارالانوار،ج 97،ص35.
[3] بحارالانوار، ج 97، ص 33.
[4] بحارالانوار، ج 97، ص 38.
[5] فرشتهِ نویدبخش، روح الله حبیبیان.

منبع: پایگاه ضیاء الاصالحین

بر اساس آموزه های دینی درگاه رحمت و مغفرت الهی همواره به سوی بندگان باز است، کسی حق ندارد از درگاه الهی روی گردان و ناامید باشد، خداوند متعال سفره رحمت و مغفرت را همیشه و مخصوصا در ایامی برای سبقت گرفتن برای بندگان خود گسترده است.
خداوند متعال همواره برای بندگان نادم و گنهکار، راه نجات و سعادتی قرار داده، تا اینکه از سیاهی و آلودگی های اخلاقی خود را نجات دهند. علاوه بر فرصت زیبای بازگشت و توبه به درگاه الهی، خداوند متعال ایامی را به طور خاص و ویژه برای سبقت گرفتن به سوی خود تعیین کرده، بندگان خاص الهی این ایام الهی را غنیمت می شمارند و بهترین توشه ها را در آن ایام خوشه چینی می نمایند؛ چرا که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا؛[1] همانا در طول عمر شما، نسیم های الهی وزیدن می گیرد، پس بیدار باشید و خود را در معرض این نسیم ها قرار دهید».

ماه رجب ماه وزیدن نسیم رحمت الهی، و برترین ماهها

ماه رجب ماه خوب خدا، یکی از زیباترین و بهترین فرصت هایی است که خداوند متعال در اختیار انسان ها قرار داده است. انسان های زیرک و هوشیار به خوبی ماهاستغفار و بندگی را غنیمت می شمردند و توشه ی فراوانی از دریای بی کران رحمت الهی بر می چینند.
در روایتی بسیار زیبا و ارزشمند از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) نقل شده است که فرمودند: «رَجَبٌ شَهرُ اللّه  (الأصَبُّ)، یَصُبُّ اللّه فیهِ الرَّحمَةَ على عِبادِهِ؛[2] رجب ماه ریزان خداست؛ خداوند در این ماه رحمت [خود] را بر بندگانش فرو مى ریزد».
از رسولُ اللّه  (صلى الله علیه و آله): در روایت دیگری نقل شده است که فرمودند:«ألا إنَّ رَجَبا شَهرُ اللّه  الأصَمُّ، و هُوَ شَهرٌ عَظیمٌ، و إنّما سُمِّیَ الأصَمَّ لأنّهُ لا یُقارِبُهُ شَهرٌ مِنَ الشُّهُورِ حُرمَةً و فَضلاً عِندَ اللّه؛[3] ایشان در جای دیگر اینگونه می فرمایند: بدانید که رجب، ماه اصمّ خداست و ماه بزرگى است و براى این آن را اصمّ نامیده اند که حرمت و فضیلت هیچ ماهى نزد خداوند تبارک و تعالى به اندازه آن نیست».
همچنین از حضرت (صلی الله علیه و اله) این چنین نقل شده است: عنه صلى الله علیه و آله: رجب را، «ماه ریزان خدا» نامیده اند؛ چون در این ماه رحمت بر امّت من بشدّت فرو مى بارد و به آن ماه اصمّ نیز گفته مى شود؛ زیرا در این ماه، که از ماههاى حرام است، از جنگ با مشرکان نهى شده است.[4]

رجب  رودی ما فوق تصور در بهشت

بر اساس روایات اسلامی رجب رودی ما فوق تصور در بهشت است.[5] رودی بهشتی که می توان ادعا نمود مسیر جریان آن مسیر دنیا را نیز طی نموده است. برکه ای ارزشمند که افراد متقی و پرهیزکار نه تنها در آخرت بلکه در دنیای مادی نیز خود را بهره مند از زیبایی های آن نموده اند.
مشتاقان و طالبان بهره مند از رود زیبای بهشتی رجب می بایست در دنیای مادی و مدرن به جستجوی آن باشند. کسانی که دراین دنیا هیچ گونه اشتیاق و تمایلی به این رود ندارند نمی توانند انتظار داشته باشند که روز واپسین آخرت از آن بهره ای داشته باشند. به همین جهت سزاوار است ماه رحمت و مغفرت و توبه را غنیمت شماریم و با بهره مندی از اهرم و عنصر تقوا و توبه به درگاه الهی زمینه بهره مندی از مواهب اخروی را فراهم نماییم.

ماه رجب سکوی پرواز و مهیا شدن برای مهمانی خدا!

از آنجا که ماه مبارک رجب پیش از ماه شعبان و رمضان واقع شده، فرصت مناسبی برای آماده شدن برای مهمانی بزرگ خدا یعنی ماه مبارک رمضان است. برای اولیای الهی ماه رجب سکوی پروازی به سوی محبوب به حساب می آید. بندگان خدا با شناخت مقام و جایگاه این ماه و انجام اعمال عبادی به خوبی در جهت اصلاح نفس قدم بر می دارند، تا اینکه با پرونده و قلبی پاک مهیای ورود در ماه شعبان و رمضان شوند.
اعمال عبادی که در این ماه سفارش شده بهترین وسیله برای پاک شدن از ناپاکی های گناه است. کما اینکه در روایتی نقل شده است. «مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَلَاثِینَ یَوْماً نَادَی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَمَّا مَا مَضَی فَقَدْ غُفِرَ لَکَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فِیمَا بَقِیَ؛[6] کسی که سی روز از ماه رجب را روزه بگیرد، یک منادی از آسمان صدا می زند: ای بنده خدا گذشته ات بخشیده شد، در بقیه عمر عمل خود را از نو شروع کن».

کارهای خوب ماه رجب:

علاوه بر مطالب یاد شده در این نوشتار سزاوار است در این ماه به نکات مهم دیگری نیز توجه داشته باشیم.

1-بخشیدن و گذشت کردن را تمرین کنیم: همان طور که همه ما در این ماه زیبا انتظار داریم که مورد لطف، رحمت و مغفرت الهی قرار گیریم سزاوار است ما نیز در این ماه سعی نماییم عذر دیگران را بپذیریم و از خطای آنان در گذریم.

2-در ارتباط با خدا تجدید نظر نماییم: چه خوب است در ماه رجب انسان در خصوص نحوه رابطه خود با خداوند متعال دقت و تأمل نماید، آیا توانسته ایم آنچنان که شایسته است حق عبودیت و بندگی خداوند متعال را امتثال نمایم. اگر قدری با خود صادق باشیم اقرار به تقصیر و کوتاهی در عبودیت خداوند متعال خواهیم نمود؛ کما اینکه در منابع روایی این چنین به ما آموزش داده شده است. «مَا عَبَدْنَاکَ حَقَّ عِبَادَتِکَ وَ مَا عَرَفْنَاکَ حَقَّ مَعْرِفَتکَ»[7]

3-تمرین خویشتن داری و ترک معصیت: در مسیر عبودیت و بندگی خداوند متعال، ترک معصیت و نواهی الهی از اولویت و اهمیت بالای برخوردار است؛ چرا که انجام گناه مانع سختی بر سر راه بندگی خداوند متعال است؛ کما اینکه از  امام علی(علیه السلام) نقل شده است: «ما جَفَّتِ الدُّموعُ إلّا لِقَسوَةِ القُلوبِ و ما قَسَتِ القُلوبُ إلّا لِکَثرَةِ الذُّنوبِ؛[8] چشم ها بی اشک نشد مگر به سبب سخت دلی، و قلب ها سخت نشد مگر از زیادىِ گناه.

سخن آخر:

رجب ماه بزرگى است که خداوند [پاداش] نیکى ها را در آن دو چندان و گناهان را پاک مى کند. رجب ماه بارش رحمت الهى است . خداوند، در این ماه، رحمت خود را بر بندگانش فرو مى ریزد. سزاوار است آن چنان که شایسته این ماه مبارک است فرصت بندگی و بازگشت به سوی محبوب را در آن قدر بدانیم.

پی نوشت:
[1] بحار الأنوار: ج 68، ص221.
[2] عیون أخبار الرضا (ع): ج 2، ص71، ح331.
[3] بحار الأنوار: ج 94، ص39، ح24.
[4] وسائل الشیعة: ج 10، ص475، ح13887.
[5] ثواب الأعمال و عقاب الأعمال: ص54.
[6] الأمالی(للصدوق):ص539، ح1.
[7] بحارالأنوار: ج 68، ص23.
[8] علل الشرایع: ص 81 ، ح 1.

منبع: پایگاه ضیاء الصالحین

آیت الحق مرحوم حاج میرزا علی قاضی طباطبائی درباره ماه های رجب، شعبان و رمضان فرمود:
هان! ای برادران عزیز و گرامیم؛ آگاه باشید! متوجّه و هشیار باشید که ما در قرقگاه زمانی (ماه های رجب، شعبان و رمضان) داخل شده ایم!
و همان گونه که در زمین های حرم باید از محرّمات اجتناب نمود و ارتکاب یک سلسله اعمالی که در جایی جرم نیست، امّا در حرم جرم محسوب می شود، در این ماه ها هم که قرقگاه زمانی محسوب می شوند، چنین است و باید با هشیاری و مواظبت در آن وارد شد و به   همان نحو که در قرقگاه مکانی که حرم است، انسان به کعبه نزدیک می شود، در این ماه ها هم که قرقگاه زمانی است، انسان به مقام قرب خداوند می رسد. پس چقدر نعمت های پروردگار بر ما بزرگ و تمام است؟! و او هرگونه نعمتی را بر ما تمام نموده است.
پس حال که چنین است، قبل از هر چیز، آنچه که بر ما واجب و لازم می باشد، توبه ایست که دارای شرایط لازم و نمازهای معلومه است۱ و پس از توبه، واجب ترین چیز بر ما، پرهیز از گناهان صغیره و کبیره است تا جایی که توان و قدرت و استطاعت داریم!.
پس به راستی، هر کسی که در صدد متذکّر شدن به ذکر حقّ و در مقام خشیّت از ذات اقدس حضرت حقّ متعال بوده باشد، می تواند از راه مراقبه و محاسبه و معاتبه و معاقبه متذکّر گردد!.
پس از این مرحله، با دل های خود، به خداوند رو آورده، بیماری های گناهانتان را معالجه و مداوا نمائید و به وسیلۀ استغفار، بزرگی و سنگینی عیوب خود را کاهش دهید و بپرهیزید از اینکه حریم الهی را بشکنید و پرده های حجاب را بالا زده، حرمت حرم را هتک نمائید!
زیرا به راستی چنین شخصی در نظام تکوین بی آبرو و مهتوک است؛ گرچه خداوند کریم از روی کرمش، به حسب ظاهر، آبروی او را حفظ نماید و همین جزای اوست و نیازی به مجازات پروردگار ندارد!.

و امّا دستورالعمل این سه ماه:
۱. بر شما باد به اینکه نمازهای فریضۀ خود را با نوافل آنکه مجموعاً پنجاه و یک رکعت است، در بهترین اوقاتشان انجام دهید و اگر نتوانستید چهل و چهار رکعت آن را به جا بیاورید.
۲. و امّا در مورد نافلۀ شب، به خصوص باید بدانید که: انجام دادن آن در نظر مؤمنان و سالکان حضرت معبود، از واجبات است و هیچ چاره ای جز به جا آوردن آن نیست.
۳. بر شما باد به قرائت قرآن کریم در نافله های شب! که انسان را حرکت داده، سیر او را سریع می نماید و برای او بسیار مفید است. پس تا می توانید در شب ها قرائت قرآن کنید، زیرا قرائت قرآن شراب مؤمنان است.
۴. بر شما باد به انجام دادن اوراد و أذکاری که هر یک از شما به عنوان دستور در دست دارید و بر شما باد به مداومت سجدۀ یونسیّه و گفتن ذکر یونسیّه: «لا إلهَ إلا أنتَ سُبحانکَ إنی کُنْتُ مِن الظالمین۷» در سجده از پانصد تا هزار مرتبه.
۵. بر شما باد به زیارت مشهد اعظم، که مراد   همان حرم مطهّر امیرمؤمنان (ع) و قبر نورانی آن بزرگوار است و نیز سایر مشاهد مشرّفۀ اهل بیت (ع) و مساجد معظّمه، مانند: «مسجد الحرام»، «مسجدالنّبی»، «مسجد کوفه»، «مسجد سهله» و به طور کلّی هر مسجدی از مساجد؛ زیرا مؤمن در مسجد، همانند ماهی است در آب دریا!
۶. هیچ گاه پس از نمازهای واجب خود، تسبیحات حضرت صدّیقه (س) را ترک ننمایید؛ زیرا این تسبیحات، یکی از انواع «ذکر کبیر» شمرده شده است.
۷. یکی از وظایف مهم و لازم برای سالک إلی الله، دعا برای فرج حضرت حجّت (عج) در قنوت «وَتْر» است. بلکه باید در هر روز و در همۀ اوقات و همۀ دعا ها، برای فرج آن بزرگوار دعا نمود.
۸. یکی دیگر از وظایف لازم و مهم، قرائت زیارت جامعه، معروف به «جامعۀ کبیره» در روز جمعه است.
۹. لازم است که قرائت قرآن حتماً کمتر از یک جزء نباشد.
۱۰. تا می توانید بسیار به دیدار و زیارت برادران نیکوکار خود بشتابید؛ زیرا به راستی آن ها برادرانی هستند واقعی که در تمام مسیر، همراه انسانند و با رفاقت خویش، آدمی را از تنگنا ها و عقبات نفس عبور می دهند!.
۱۱. به زیارت اهل قبور ملتزم باشید؛ ولی نه به صورت مداوم و همه روزه (مثلاً در هفته، یک روز انجام بگیرد) و نباید زیارت قبور در شب واقع گردد.

منبع: ماهنامه موعود شماره ۱۶۱