وجود امام غائب چه فایده‌اى دارد؟
پاسخ :
متکلّمان امامیّه، در اثبات ضرورت وجود امام در هر زمان ،به ادله ى عقلى و نقلى استناد مى کنند که یکى از آنها «قاعده ى لطف» است. بر اساس دلائل عقلى، وجود امام، زمینه را براى اطاعت انسان ها مهّیا کرده و آنان را از گناه دور مى سازد. بنابراین، وجود امام، لطف است و چون لطف بر خداوند واجب است، باید در هر زمان، امامى براى هدایت انسان ها وجود داشته باشد.[1]
طبق این توضیح، وجود امام در هر عصر و زمانى، لازم و ضرورى مى شود، امّا نحوه ى حضور امام(علیه السلام) بستگى تام به اوضاع و احوال جامعه ى انسانى دارد؛ زیرا، اگر شرایط لازم براى حضور امام مهیّا باشد، امام در میان جامعه، حضورى آشکار خواهد داشت، ولى اگر چنین شرایطى آماده نبود، امام(علیه السلام) مستور خواهد شد.
حضرت على(علیه السلام) درباره ى ضرورت وجود امام در میان انسان ها و چگونگى این حضور، مى فرماید:
هرگز، روى زمین، از قیام کننده اى با حجت و دلیل، خالى نمى ماند، خواه ظاهر و آشکار باشد، خواه بیم ناک و پنهان. -این چنین است- تا دلائل و اسناد روشن الهى از بین نرود و به فراموشى نگراید.[2]
بنابراین، نقش امام، حفظ دین و احکام الهى است و این نقش، از سوى امام در هر زمانى ایفا مى شود، حال، امام حاضر باشد یا غائب.
هم چنین از امام سجاد(علیه السلام) نقل شده است که درباره ى فوائد وجود ائمه(علیهم السلام) فرمود:
در پرتو وجود ما است که خداوند، آسمان را از فروپاشى، زمین را از لرزش و سلب آرامش ساکنانش، نگه مى دارد؛ به واسطه ى ما است که خداوند باران نازل مى کند و رحمت خود را مى گستراند و برکات و نعمت هاى زمین را بیرون مى آورد. و اگر از ما، کسى در زمین نباشد، زمین، اهل خود را فرو مى برد.[3]
طبق این حدیث، امامان، علاوه بر نقش تشریعى، نقش تکوینى دارند و در صورت غیبت، هر چند نقش تشریعى آنان در پس پرده مى ماند، امّا آنان به نقش تکوینى خود عمل مى کنند و وجودشان باعث استمرار حیات و زندگى و اتمام حجّت الهى بر روى زمین مى شود. امام صادق(علیه السلام) در بیان ضرورت وجود امام بر روى زمین، مى فرماید:
اگر زمین، بدون وجود امام بماند، ساکنان خود را در کام خود فرو مى برد.[4]
بنابراین، نقش تکوینى امام، منحصر در حضور نیست و در دوره ى غیبت نیز این تأثیر ادامه دارد و ساکنان زمین از وجود امام بهره مند مى شوند.
با بررسى این احادیث، مى توان نتیجه گرفت که وجود امام بر روى زمین، فوائد زیر را دارد و فرقى نمى کند که حضور امام به صورت آشکار باشد یا به صورت پنهانى و مستور:
1. وجود امام، موجب ارتباط میان خالق و مخلوق و زنده بودن حجّت ها و دلائل الهى در جامعه ى انسانى مى شود.
2. وجود امام، امن و امان براى مردم است و خداوند، به خاطر آنان، زمین و آسمان را از فروپاشیدن باز مى دارد.
3. وجود امام در زمین، موجب فرستاده شدن نعمت هاى الهى مى شود.
4. وجود امام، موجب امیدوارى مؤمنان براى تحقّق عدل الهى بر جوامع انسانى مى شود.
5. وجود امام در حیات انسان، دو نقش تشریعى و تکوینى دارد. در زمان غیبت، نقش تشریعى او در پس پرده، مستور مى ماند، امّا نقش تکوینى او، موجب استمرار و ادامه ى حیات مى شود.
پی نوشتها:
[1]. علامه ى حلى، کشف المراد، ص 181.
[2]. ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 18، ص 347، حکمت 143.
[3]. شیخ صدوق، امالى، ص 112، مجلس 35.
[4]. شیخ صدوق، کمال الدین، ج 1، ص 201 و 210.
